ENTOMOLOJİ

Doğal dengeyi bozan etkenleri; doğal afetler, kültür şeklinin değiştirilmesi, orman ve çayır - meraların azalması, zararlılarla bulaşık ithal üretim materyalinin kullanılması, uygun olmayan savaş yöntemlerinin seçilmesi, savaş yöntemlerinin uygun olmayan zamanda veya şekilde uygulanması gibi özetlemek mümkündür. Bu etkenlerden doğal afetlerin dışında olanların tümü insanların neden olduğu etkenlerdir. Son üçü ise tarımsal savaş ile doğrudan ilişkilidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ekonomik zarar eşiği (EZE) ise herhangi bir zararlının artan popülasyonu karşısında ekonomik zarar seviyesine ulaşmadan popülasyonunu düşürme girişimlerinin gerekli olduğu noktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Zeytin sineği, Akdeniz meyvesineği gibi zararlılar için hem feromon hem hidrolize protein esaslı bileşiklerin çekiciliğine dayalı tuzaklar kullanılır. Kiraz sineği, Pamuk yaprakbiti gibi zararlılarda ise sarı yapışkan tuzaklar adı verilen renk tuzaklarından yararlanılır. Örneğin Elma içkurdu, Akdeniz meyvesineği, Zeytin sineği ve Kiraz sineği’nde tuzaklarda ilk erginin görülmesiyle birlikte, Salkım güvesi’nde ise maksimum ergin sayısına ulaşıldığında savaşa başlanılır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Zararlıların fizyolojik faaliyetleri belirli bir sıcaklıktan itibaren başlar. Bu sıcaklığın altında uyuşuk durumdadırlar. İşte fizyolojik faaliyetlerin başladığı sıcaklık derecesine o zararlının gelişme eşiği adı verilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

İkinci Dünya Savaşından sonra, sentetik olarak üretilen pestisitlerin kullanımı, diğer mücadele metotlarına göre daha pratik, başarılı ve ekonomik olmuştur. Bu nedenle üretimleri ve kullanımları hızlı bir şekilde artmıştır. Ancak sentetik kimyasalların kullanımı yaygınlaştıkça neden olduğu sorunlar artmaya başlamıştır. Bunların başında doğal dengenin bozulması, ilaçlara karşı zararlıların direnç kazanması, dayanıklı ırkların meydana gelmesi, uygulandığı ürünlerde kalıntı problemlerinin görülmesi gelmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bunlara benzer diğer yöntemler uygulanarak zararlı popülasyonları azaltılmaya çalışır. Bu arada yararlanılabilecek biyoteknik yöntemler saptanır. Örneğin uzaklaştırıcı (repellent) veya beslenmeyi engelleyici (antifeedant) maddeler kullanılır ve cezp edici (atractant), kısırlaştırıcı (kemosterilant) maddelerden yararlanılır. Böylece zararlı popülasyonları ekonomik zarar eşiğinin altına büyük bir ihtimalle indirilebilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Zararlıların biyolojileri izlenerek en uygun savaş zamanının net olarak saptanması özellikle bir kültürde çok döl veren ve yoğunluğu genellikle savaşı gerektirecek düzeyde olan zararlılar için daha da önemlidir. Bu gibi zararlılara ana zararlı veya anahtar zararlı adı verilir. Örneğin elma bahçesinde Elma içkurdu, bağlarda Salkım güvesi, pamukta bazı bölgelerde yaprakbitleri, bazı bölgelerde de beyazsinekler, mısırda Mısır kurdu gibi zararlılar ana zararlıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Gözle zorlukla görülebilen zararlılarda (beyazsinekler, yaprak galeri sinekleri, yaprakbitleri, tripsler, kırmızı örümcekler ile diğer akarlar) sayım, yardımcı araçlar (lup, steoroskobik mikroskop vs.) kullanılarak yapılmalıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Doğal düşmanların örnekleme yönteminde ise; tarlada homojen olarak seçilen 50 bitkinin üst, orta ve alttan birer yaprak olmak üzere toplam üç yaprakta bulunan yararlılar sayılır. Doğal düşmanlardan, Heteroptera takımına bağlı türlerin ergin ve nimfleri; Coleoptera türlerinin ergin, yumurta, larva ve pupası; Syrphidae türlerinin yumurta ve larvası; Chrysopidae türlerinin ergin, yumurta ve larvası; Thripidae türlerinin erginleri sayılır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ürünün ekonomik değeri yüksek ise zararlı böceklerin bu ürünlerdeki EZE değeri düşük olmalıdır. Örneğin Beyazsinek için EZE değeri sebzelerde 1-2 nimf/yaprak iken pamukda 10 nimf/yaprak’tır. Çünkü sebzeler pamuğa oranla ekonomik değeri daha fazla olan ürünlerdir. Aynı şekilde domateslerde zararlı Yaprakbiti’nin EZE değeri sera domateslerinde düşük iken, tarla domateslerinde veya sanayi domateslerinde daha yüksek olmalıdır. Çünkü sera domateslerinde ürünün değeri daha yüksektir. EZE değerine ürünün değerlendirme şeklinin etkisi de vardır. Hiçbir işleme tabi tutulmadan değerlendirilecek ürünlerde, örneğin yaprağı yenen sebzelerde ve doğrudan yenilen meyvelerde EZE değeri düşüktür. Salkım güvesi’nin EZE değeri doğrudan değerlendirilecek sofralık üzümlerde düşük, şaraplık üzümlerde ise yüksektir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Herhangi bir zararlının ekonomik zarara neden olan en düşük popülasyon yoğunluğuna ekonomik zarar seviyesi adı verilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ekonomik zarar eşiği (EZE) herhangi bir zararlının artan popülasyonu karşısında ekonomik zarar seviyesine ulaşmadan popülasyonunu düşürme girişimlerinin gerekli olduğu noktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Maliyet/Potansiyel yarar oranı zararlılara karşı savaşın ekonomisi ile ilgili bir diğer kavramdır. Bu oranda pay, zararlıya karşı uygulanacak savaşın maliyetini, payda ise savaş sonunda üründe sağlanacak potansiyel yani beklenen yararın parasal değerini gösterir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Fizyolojik faaliyetlerin başladığı sıcaklık derecesine o zararlının gelişme eşiği adı verilir.

Toplam etkili sıcaklık her tür için ayrı ve genelde sabit olup termal konstant adını alır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Entegre zararlı yönetimi düşüncesi 19. yüzyılın sonlarında oluşmaya başlamış ve 20. yüzyılın başlarında bazı uygulamaları görülmüştür.

Bugünkü anlamıyla entegre mücadele kavramı ilk defa 1954 yılında ortaya atılmış olup ilkeleri 1965 yılında Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı (FAO) tarafından belirlenmiştir.

Bugünkü anlamıyla entegre mücadele kavramı ilk defa 1954 yılında ortaya atılmış olup ilkeleri, 1965 yılında Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı (FAO) tarafından belirlenmiştir.

Sebze yetiştiriciliğinde örneklemeler haftada bir kez yapılmalı ancak döl süresi kısa olan, hızlı çoğalan zararlılarda (beyazsinekler, yaprakbitleri gibi) bu aralık daha kısa (3-4 gün) tutulmalıdır.

Gözle zorlukla görülebilen zararlılarda (beyazsinekler, yaprak galeri sinekleri,
yaprakbitleri, tripsler, kırmızı örümcekler ile diğer akarlar) sayım, yardımcı araçlar (lup, steoroskobik mikroskop vs.) kullanılarak yapılmalıdır.