ENTOMOLOJİ - Deneme Sınavı - 16

Yönelimler, bütün davranışların başlangıcını oluşturur. Yönelimlerin en hayati olanları, besine yönelim, karşı eşeyi bulmaya yönelim ve yumurtlama yerine yönelimdir.

Yuva yapma genellikle sosyal yaşantıya sahip böceklerde görülür.

Fakat danaburnu ve kulağakaçan gibi türlerde anne şefkatine benzer bir davranış görülmektedir.

Anlamlarına göre böcek seslerini 5 grupta toplamak mümkündür. Bunlar: eşeysel, savunma, saldırı ve rekabet, alarm, koloniyi toplama ve birleştirme sesleridir.

Feromonlar: Bir birey tarafından vücudun dış kısmına salgılanan ve aynı türün diğer bireyleri tarafından alındığında özel bir reaksiyona neden olan maddelerdir.

Böcekler genellikle bitkisel besin almakla beraber, çok değişik maddeler ile beslenenleri de bilinmektedir. Bu bakımdan böcekleri çeşitli gruplara ayırmak mümkündür. En sık rastlanılan ve beslendikleri besin grubuna göre böceklere verilen adların bazıları aşağıdaki gibidir:

Böcek Grubu

Besini

Fitofag

Bitkisel

Zoofag

Hayvansal

Fitozoofag

Çoğunlukla bitkisel daha az hayvansal besin

Zoofitofag

Çoğunlukla hayvansal daha az bitkisel besin

Omnivor

Hem bitkisel hem de hayvansal besin

Entomofag

Böcek

Koprofag

Dışkı

Misetofag

Fungus

Nekrofag

Leş

Saprofag

Çürümüş madde

Doğru cevap C’dir.

Hangi böcek grubundan olursa olsun eğer sadece bir tek tür ile besleniyorsa o böceğe “Monofag” denir. Birbirine yakın akraba olan gruplarla besleniyorsa “Oligofag” çok sayıda değişik tür ile besleniyorsa bu türlere de “Polifag” ismi verilir.

Parankima: Temel doku olup, bitki bünyesinin büyük bir kısmını kaplayan, ince çeperli canlı hücrelerdir. Yaprakta epidermis ile çevrilmiş besin maddelerini bulunduğu iç kısımdır. Bazı böcekler ise yaprakların üst epidermis ve parankima dokusunu yalnız alt epidermis kalacak şekilde kemirerek beslenir. Bazı böceklerin çok küçük olan larvaları ise yapraklarda iki epidermis arasına girerek ve parankima dokusunu kemirmek suretiyle beslenir.

Böceklerde koku alma organları ağız ve vücudun çeşitli kısımlarında bulunmakta ise de esas olarak antenlerde yer almaktadır. Bu organların sayısı erkeklerde, dişilerden daha fazladır. Örneğin; balarılarının erkeklerinde koku alma organı 30.000, kraliçede ise 2.000 kadardır.

Yuva yapma genellikle sosyal yaşantıya sahip böceklerde görülür. Bunlar türlere özgü çeşitli şekillerde yuvalar yapar ve toplu olarak sosyal bir ahenk içinde bu yuvaların içinde yaşarlar. Aralarında çok sıkı bir iş birliği ve çok iyi bir işbölümü vardır. Bu böceklerden en önemlileri beyazkarınca, karınca ve arılardır.

Böceklerin yumurta bırakabilmeleri için önce uygun bir yer bulmaları gerekir. Bu yer genellikle yumurtadan çıkacak olan yavruların hemen besin bulabilecekleri bir yerdir. Bazı böcekler de yumurta bıraktığı yerin etrafına bir salgı salgılar. Bu salgının kokusu nedeni ile başka bir böcek o besin ortamına gelip bir başka yumurta bırakmaz. Bu koku, aynı zamanda kendisi için de bir işarettir. Elma gözkurdunda durum böyledir. Bu durum parazitoit böceklerde çok fazla görülmektedir ki biyolojik savaşta bizim bu faydalı böceklerde aradığımız önemli bir özelliktir.

Göç bir böcek populasyonunun belli bir habitattan ayrılıp diğer bir habitata gitme hareketidir. Bu, periyodik olarak gidip dönme şeklinde olduğu gibi devamlı bir uzaklaşma şeklinde de olabilir.

Böceklerde göç 3 ana grup halinde incelenebilir:

Koloniyi toplama ve birleştirme sesleri: Bu sesler aynı türün bireylerini bir arada tutmak, dağılmasını önlemek için çıkarılır. Bu seslerin etki alanı dışına çıkan bireyler, daha sonra bu ses alanı içine girmeye çalışır.

Dış salgı bezleri: Bunlar böceklerde isteğe bağlı olarak çalışır ve salgılarını bir kanalla vücut dışına boşaltır. Bunlar, mum bezleri, kafa içi salgı bezleri, ipek bezleri, pis koku bezleri, zehir bezleri ve çekici koku (Feromon) bezleridir.

Pek çok böcek türü kendilerini korumak için tehlikenin bulunduğu ortamdan çeşitli hareket biçimleri göstererek uzaklaşır ve bir yere gizlenir. Bu hareket biçimleri, uçma, koşma, sıçrama, ağ ile sarkma, kendini yere atma gibi davranışlardır. Bazı böcek türlerinde taklit yapma davranış biçimi, bireyleri doğal düşmanlarından koruma amacı taşımaktadır. Böylece birey, düşmanının gözünden kaçar veya tercih edilmez. Taklit yapma davranışları, bulunduğu ortama uyma, korkunç görünme, hareketsiz kalarak ölü taklidi yapma gibi davranışlardır. Peygamberdeveleri kendi rengine uygun ortamda bulunarak ve kendini bitkinin bir parçası imiş gibi göstererek avlarını yakalar. Birçok kelebek türü de ortama uyarak düşmanları tarafından fark edilmeyerek yaşama şanslarını arttırabilir.

Böcekler genellikle bitkisel besin almakla beraber, çok değişik maddeler ile beslenenleri de bilinmektedir. Bu bakımdan böcekleri çeşitli gruplara ayırmak mümkündür. Entomofaglar böcek ile beslenirken, Fitofaglar bitkisel besinlerle beslenirler. Koprofaglar dışkı, Misetofaglar fungus yer. Çürümüş madde yiyen böcek grubu Saprofag’dır. Doğru cevap C’dir.

Böceklerin besinlerine yönelim davranışlarında ışık, renk, şekil, hareket, ses ve koku gibi birçok faktörler ya tek tek, ya da çeşitli kombinasyonlar halinde rol oynar. Besine yönelim, fitofag böceklerin, birçok bitki türleri veya varyeteleri arasında kendi besinlerini bulmalarına yaradığı gibi parazitoit ve avcı böceklerin de konukçularını ve avlarını bulmalarına yarar. Böceklerin besinlerine yönelmelerini sağlayan faktörlerin en önemlisi kokusal ve tatsal uyarı yapan faktörlerdir. Doğru cevap B’dir.

Böceklerin farklı maddelere yönelim davranışlarında böcek, herhangi bir uyarı karşısında, ya uyarının kaynağına doğru yaklaşır veya oradan uzaklaşır. Böceklerde çok çeşitli yönelim şekilleri vardır. Bunların en önemlileri; ışık, renk, güneş ışığı, şekil, besin, hareket, ses, kimyasal maddeler, karşı eşeyi bulma, yumurtlama yeri ve sıcaklığa yönelmedir. Yönelimler, bütün davranışların başlangıcını oluşturur. Yönelimlerin en hayati olanları, besine yönelim, karşı eşeyi bulmaya yönelim ve yumurtlama yerine yönelimdir. Doğru cevap C’dir.

Bazı renklerin, belirli bazı böcekleri çektiği, bazı kelebeklerin ancak belirli renkteki çiçeklere gittiği eskiden beri insanların dikkatini çekmiştir. Örneğin balarısı sarı rengi fark etmemekte, fakat sarımsı yeşil ve turuncu renkleri fark etmekte, mavi ile moru, kırmızı ile griyi ayırt edememektedir. Sera beyazsineği ve yaprakbitleri sarı renk tarafından çekilmektedir. Sivrisinek ve karasineklerin mavi renge boyanmış camlarda ve duvarlarda hareketsiz kaldığı saptanmıştır. Doğru cevap D’dir.

Yuva yapma genellikle sosyal yaşantıya sahip böceklerde görülür. Bunlar türlere özgü çeşitli şekillerde yuvalar yapar ve toplu olarak sosyal bir ahenk içinde bu yuvaların içinde yaşarlar. Örneğin, beyazkarınca türleri dünyanın pek çok yerine yayılmıştır. Ancak en zararlı türleri tropik bölgelerde bulunur. Burada bazen çok geniş sahayı işgal eder ve türlere göre çok değişik şekillerde ve boyda yuvalar yaparlar. Bu yuvaların şekline bakılmak suretiyle beyazkarınca türlerini tanımak mümkündür. Doğru cevap A’dır.