ENTEGRE LOJİSTİK DESTEK

Hammadde ve Yarı Mamuller; ELD sürecinin tasarımı takip eden aşaması olan temin süreçlerinde ihtiyaç duyulan stoklardır. ELD desteğindeki sistemin üretimini üretimin aksamamasını sağlayacak ve ürünün maliyetini minimize edecek şekilde temin ettikleri hammadde ve yarı mamuller bu başlık altında ele alınır.

Döngü stoğu, envanterdeki hızlı çalışan diye tabir edilen ve depolardaki stoklarda çok kısa kalan ve hızla bütünlenen malzemeleri ifade etmek için kullanılır.

Stok Numarası; Parça/ürün numarası, herhangi bir yapı içindeki tüm süreçlerde işlevini sorunsuz yerine getirirken ELD gibi birden çok aktörün olduğu yapılarda sorun parça numarası ile çözülmez. Aynı özellikte ürünleri üreten işletmelerin sayısı birden fazla olduğundan, tek bir ürün tipi için kullanılan parça/ürün numara sayısı birden fazla olmaktadır. Bu nedenle aynı niteliklere sahip ürünleri işaret eden ancak üretici firmayı belirtmeyen uluslararası başka bir numara sisteminin kullanılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyaç, stok numarası sistemi ile giderilmiştir.

ELD kapsamında stok yönetim stratejilerinin yanlış seçimi ve uygulama hatalarının nihai sonucu ‘yetersiz stok seviyesi’ veya ‘ihtiyaç fazlası stok seviyesi’den birisidir. Bu sonuçlardan önce yapılan yanlışların görülmesinde yardımcı olan bazı işaretler aşağıda sıralanmıştır;
• Depolarda kullanılmayan malzeme kalem sayısının ve miktarının artması,
• Sistemin yapısında kayda değer bir değişim olmamasına rağmen, stok için ayrılan kaynaklarda artış olması,
• Depolardan sevk edilen ürün iadelerinde artış yaşanması,
• Depolarda yer kapasitesinde artan yetersizlikler,
• Ürün elleçleme miktarında artış olması,
• Dağıtım merkezleri arasında hareket hâlinde olan transit stokların miktarlarında kayda değer değişimler yaşanması.

gözle kontrol yöntemi,
çift kutu yöntemi, minimum-maksimum yöntemi,
bütçe dağıtım yöntemi, ABC yöntemi, bakım sistemi, geleneksel yöntem şeklinde sınıflandırılırlar;

ELD kapsamında temin edilecek hammadde ve yarı mamuller, tedarikçilerden JIT felsefesine uygun olarak tam zamanında temin edilebilecek olsaydı, stoklarda bu tip malzemeler bulunmazdı. Ancak gerçek hayatta bu mümkün olmadığından bu aşamada hammadde ve yarı mamul stokları bulundurulur. Bu stokların elde tutulmasını ve seviyesini belirleyen üç temel kriter bulunur.

‘Ne Zaman?’ sorusunun cevabı ‘Yeniden Sipariş Noktası’ veya ‘Ekonomik Sipariş Noktası’ olarak ifade edilen üretim sürecinde belirlenecek zamanın tespit edilmesiyle verilir. Sipariş noktasının doğru tespit edilememesi durumunda, envanter bütünlemesinin olması gerekenden erken veya geç yapılması sonucu doğabilir. Envanter bütünlemesinin erken yapılması, depoların gereksiz işgal edilmesi, gereksiz kaynak tahsisatı, geç yapılması ise üretim sürecinin aksamasına neden olacaktır.

ELD süreçlerinin ihtiyaç duyduğu malzemelerin zamanında ve yeteri kadar temin edilmesi ancak sağlıklı ve sürdürülebilir satın alma sistemine sahip olunması ile mümkündür. Bu nedenle satın almanın, ELD yapılarının başarısında kayda değer etkisi vardır. Satın alma süreçleri; özellikle envanter yönetim süreçleri ile depolama süreçleri ile yakından etkileşim hâlindedir. Aşağıda satın alma yapısını oluşturan unsurlar sıralanmıştır;
- Satın Alma Sistemi; İhtiyaç duyulan mal ve hizmetlerin satın alınabilmesi için etkin bir satın alma sistemi oluşturulur.

- Satın Alma Stratejisi; Satın alma stratejileri işletmenin genel stratejilerine uygun olarak işletmenin en üst düzey karar organı olan ‘İşletme Yönetim Kurulu’ tarafından görevlendirilen ‘Satın Alma Yöneticileri’ tarafından belirlenir.

- Satın Alma Organizasyonu; İşletmenin tüm satın alma süreçlerinden sorumlu olan ‘Satın Alma Yönetimi’, ‘İşletme Yönetim Kuruluna düzenli olarak genel faaliyet raporları sunar, bilgi verir.

- Satın Alma Altyapısı; Satın alma süreçlerini desteklemek için kullanılan her türlü fiziksel yapıya, satın alma altyapısı denir.

Teknik Yönetim Birimleri ile Koordine; Satın alma birimleri, envanter birimlerinden gelen stok kayıtlarına göre düzeltilmiş listeleri, teknik açıdan kontrol edilmesi için ‘teknik müdürlük’, ‘teknik destek’, ‘teknik üretim’ gibi farklı isimlerle anılan teknik yönetimden sorumlu birimlere gönderirler. Bu koordine sayesinde satın alma süreçlerinde daha sonra yaşanabilecek birçok önemli sorun giderilir;
- Teknik açıdan uygun mu? Bunlardan ilki olan “teknik açıdan uygun mu?” sorusuna
cevap verebilmek için satın alma süreçlerinde yer alan tüm aktörler tarafından hiçbir
tereddüde bırakmayacak şekilde malzemenin teknik özelliklerini içeren ve ‘teknik
şartname’ adı verilen teknik dokümanlar satın alma listelerine eklenir.
- Teknik açıdan gerekli mi? Teknik birimlerde görevli ve üretim süreçlerinin teknolojik
anlamda tasarlayan mühendislerin de arasında olduğu teknik destek birimlerinde
görevli personel, ihtiyaç listelerinde değişiklik yapılmasına gerek duyabilir. Malzemeyi
kullananlar tarafından başlatılan satın alma süreçlerinde teknik bilgi ve tecrübe yetersizliğinden kaynaklanabilecek olası hatalar da engellenmiş olur.
- Teknik numune gerekli mi? Teknik şartnamelerin temin edilememesi veya yeterli olmadığı durumlarda teknik şartnamelerde belirtilmek kaydı ile satın alınacak ürün
için ‘satın alma numunesi’ adı verilen ve miktarı önceden belirlenmiş sayıda numune malzeme satın alma birimine verilir.

Satın alma ihtiyacının bütçelendirilmesi: Satın alma ihtiyaçlarının hem teknik hem stok yönetimi açısından teyidinin yapılmasının ardından, ihtiyaçların birim fiyatlarının ve buna bağlı olarak satın alınması gerekenlerin toplam tutarının belirlenmesi aşamasına geçilir. Toplam tutarının belirlenmesinin başta satın alma için ayrılacak bütçeyle alınacak malzemelerin tutarı arasında denge sağlamak başta olmak üzere birçok fayda sağlar. Toplam tutarının belirlenmesinin başta satın alma için ayrılacak bütçeyle alınacak malzemelerin tutarı arasında denge sağlamak başta olmak üzere
birçok fayda sağlar. Satın alma ihtiyaçlarının birim fiyatlarının tespit edilmesi için ‘pazar araştırması’ adı altında birçok farklı usul uygulanır. Bazı malzemelerin birim fiyatları ölçek ekonomisine bağlı olarak azalırken kimi malzemelerin fiyatları ölçekten bağımsızdır. Bazılarının fiyatı ise sezona göre değişirken bazı malzemelerin fiyatları
pazar dinamiklerine göre şekillenir. Tüm bu aktörlerden gelen farklı fiyatların ürün
bazında analiz edilir. Rasyonel olmayanlar [aşırı yüksek veya düşük olanlar] elimine
edilir ve ‘yaklaşık birim fiyatlar’ tespit edilir. Yaklaşık birim fiyatlarının tespit edilmesi
ile birlikte ‘yaklaşık (satın alma) maliyeti’ belirlenmiş olur. Böylece satın alma ihtiyaçlarının bütçelendirilme süreci tamamlanır.

ELD kapsamındaki sistemleri çalışır durumda tutmak için kullanılan malzemelerin sınıflandırılması yedi alt başlık halindedir.Bu tarz bir sınıflandırma yapılmasının asıl amacı, yedi farklı stok türünün farklı biçimde yönetim süreçlerine tabi olmasıdır;

Doğru cevap E'dir.

Stokların sınıflandırılması ve ELD süreçlerindeki yeri aşağıdaki tabloda görülmektedir:

Doğru cevap A'dır.

Parça numarası kullanmak, üretici firmanın belirtilmeden, sadece ürünün belirtilmesi gereken hâllerde işlevsel olamamakta, sorun yaratmaktadır. Tüm firmaların eşit koşullarda teklifini sunmasının beklendiği, tedarik ve satın alma süreçlerinde parça/ ürün numarası kullanılamamaktadır. Doğru cevap C'dir.

ELD kapsamında stok yönetim stratejilerinin yanlış seçimi ve uygulama hatalarının nihai sonucu ‘yetersiz stok seviyesi’ veya ‘ihtiyaç fazlası stok seviyesi’den birisidir. Bu sonuçlardan önce yapılan yanlışların görülmesinde yardımcı olan bazı işaretler aşağıda sıralanmıştır;

Depo doluluk oranının hep aynı seviyede kalması ise uygulama hataları değil tam tersine arzulanan bir sonuçtur. Doğru cevap D'dir.

ELD süreçlerinde stoklar ‘Temin/Tedarik Maliyetleri’ ve ‘Bulundurma/Taşıma Maliyetleri’ başlığı altında iki farklı tipte maliyet oluşturur;

Doğru cevap B'dir.

Geleneksel (Klasik) Stok Hesaplama Yöntemi:

Klasik envanter miktar hesaplama yöntemi, bilinen en eski yöntemlerden birisidir. Yöntem, envanteri oluşturan malzemelerin stok miktarlarının, söz konusu malzemenin kullanılacağı ana malzeme sayısı ile çarpılması esasına dayanır. Bu yöntem 1950’li yıllarda ABD ordusu ve aralarında Türk ordusunun da olduğu birçok NATO ülkesi tarafından askeri amaçlı olarak uzun yıllar kullanılmıştır. ABD ordusunun kullandığı versiyonda her araç için kullanılacak yedek parça miktarları, araç sayısı ile standart olarak belirlenmiş bir katsayının çarpılması ile tespit ediliyordu. Standartların belirlenmesinde yapılan hatalar nedeniyle tedarik maliyeti çok yüksek olan mühimmat, akaryakıt, araç-silah yedek parçalarının ABD ordusu envanterinde birikmesine neden olmuştur. Savunma maliyetlerinin bütçe harcamalarındaki önemli payı nedeniyle bu sistem önce katsayıların azaltılması yolu ile değiştirilmiştir, sonra da tamamen yeni sistemlerin oluşturulması ile terk edilmiştir. Ancak hâlen bazı ordularda belli malzemeler için uygulanmaya devam edilmektedir. Yöntem basitliği nedeniyle katsayıların belirlenmesinde bilimsel yöntemler kullanılması durumunda etkin olarak kullanılabilir. Hâlâ bazı küçük ölçekli işletmeler tarafından kullanılmaktadır. Üretim bandına girecek ham maddelerin depolama maliyetinin düşük olduğu bölgelerde özellikle bu sistem tercih edilmiştir. Doğru cevap E'dir.

‘Ne kadar?’ sorusunun cevabı; ELD sürecinde stokları oluşturan her bir kalemin kaç tane olması, daha teknik bir ifadeyle o malzeme için optimum stok seviyesinin ne kadar olacağının tespit edilmesi ile verilir. Bundan başka stoklarda eksilen malzemeler için ne zaman ve kaç tane sipariş verileceği sorularına da bu kapsamda cevap aranır. ‘Ne kadar?’ sorusuna yanlış cevap verilmesi, depolarda ihtiyaç fazlası malzeme birikmesine neden olabileceği gibi üretim sürecini destekleyecek miktarda ürünün zamanında hazır edilememesine ve sürecin aksamasına da neden olabilir. Doğru cevap A'dır.

Modelde dik üçgen biçiminde oluşan yapı, üretim süreci sayısı kadar tekrarlanacak ve testere ağızına benzeyen bir yapı oluşturacaktır. Bu nedenle literatürde testere ağzı (jigsaw) modeli olarak anılır. Burada bu yaklaşımın uygularken talebin üretim süreci boyunca değişmediği, pazar dinamiklerinin ihmal edildiği, işçilikle ilgili girdilerin veya diğer amortisman maliyetlerinin dikkate alınmadığı gibi belli kabuller üzerinden hareket edildiğini hatırlamak gerekir. Doğru cevap C'dir.

Satın Alma Altyapısı;

Satın alma süreçlerini desteklemek için kullanılan her türlü fiziksel yapıya, satın alma altyapısı denir. Satın alma süreçlerinde ihtiyaç duyulan geçici depolama yerleri, teslim alınan ürünlerin testlerinin yapılmasına yarayan ekipman, özel tartılar ve muayene gereçleri satın alma altyapısını oluştururlar. Doğru cevap C'dir.

Envanter birimleri, satın almadan gelen listelerini, işletmenin stok kontrol sistemine göre gözden geçirirler. Bu işlem sonrasında satın alma süreçlerinde yaşanabilecek iki önemli sorun giderilir;

Doğru cevap D'dir.