Sistem İhtiyaçlarını Değerleme ve Sistemin Tasarlanması

ELD süreçlerinin tasarım aşaması sistemin öngörüldüğü şekilde fonksiyonlarını yerine getirmesi adına çok önemli bir aşamadır. Bu aşamada yapılan hataların sürecin ilerleyen aşamalarında telafisi daha güç, bazen imkânsız sonuçlar doğurabilir. Bu
nedenle ilk aşamada sistemden beklenenler ve sistemin gereksinimleri ortaya konulur. Bir başka ifade ile sistemin ne maksat ile kullanılacağı belirlenir.

Oldukça karmaşık bir yapıda olan bu süreçler için klasik yöntemler tasarım aşamasında henüz kesinleştirilememiş bazı belirsizlikler nedeniyle yetersiz kalabilmektedir. Bu nedenle sadece sistem mühendisliğinin klasik yaklaşımlarını kullanmak yerine sistem mimarlığı gibi farklı metodolojiler kullanılmaktadır

LD süreçlerinin tasarımında sistemlerden beklenenler ve sistemin gereksinimlerini belirlemek ilk
aşamada yapılmaktadır.

Sistemin gereksinimlerini belirlemek için aşağıdaki kriterlerin açık olarak tanımlanması gerekir;
• İhtiyacın Belirlenmesi: Sistemin ne maksat
ile kullanılacağı,
• Çevre Kısıtları; Sistemin hangi çevresel koşullarda kullanılacağı,
• Kullanım Oranı: Sistemin hangi aralıkları
ile hangi sıklıkla kullanılacağı,
• Destek Yapısı: Sistemin kullanılması esansında destek yapısına bağımlılığı,
• Maliyet: Sistemin kullanıcıya olan maliyet

Sistem ihtiyaçlarını değerleme sürecinde ilk
adım, ihtiyacın belirlenmesi aşamasıdır. Burada
cevabı verilmesi gereken soru ‘sistem ne olacak?’
değil ‘sistem ne maksat ile kullanılacak?’ sorusudur. 

Tablo 2.1’de ihtiyacın belirlenmesi aşamasında yanıtlanması gereken sorular sıralanmıştır. Bu soruların yanıtları verilirken ELD kapsamında oluşturulacak sistem özelinde ‘desteklenebilirlik mühendisliği (supportability engineering)’nin temeli oluşturulur.

Tablo 2.1 Kritik Öneme Sahip Başlama Soruları
• Kullanıcılar gerçekte sistemi nasıl kullanacaklar?
• Minimum performans ihtiyaçları nelerdir?
• Kullanıcılar sistemin başarısızlığını nasıl ölçeceklerdir?
• Kullanıcılar sistemin başarısını nasıl ölçeceklerdir?
• Sistem hangi koşullar altında kullanılacaktır?
• Herhangi bir ekonomik kısıt veya kriter var mıdır?
• Sistemin niteliklerinin limitleri nelerdir?
• Sistemin kullanım limitleri nelerdir?
• Sistem hangi sıklıkla kullanılacaktır?
• Sistem nerede kullanılacaktır?
• Herhangi bir çevresel kısıt veya kriter var mıdır?
• Herhangi bir ikmal destek limit var mıdır?

Sistemin hangi çevresel koşullarda kullanılacağı tasarımı doğrudan etkiler. Sistemin hangi çevresel koşullarda çalışacağı sistemin operasyonel beklentilerini belirlerken açık olarak belirlenmelidir. Farklı çevre koşulları sistem üzerinde farklı etkiler yaratır. Çevre kısıtlarını, sistemin çalışacağı öngörülen çevrenin
sisteme etkisi ve sistemin çalıştığı çevreye etkisi olmak üzere Şekil 2.3’de görüldüğü gibi iki farklı biçimde ele almak gerekir.

Çevrenin Sisteme Etkileri
Nem

Basınç

Isı

Toz

Titreşim

Şekil 2.3 Çevrenin sisteme etkisi ve sistemin çalıştığı çevreye etkisi

Sistemin Sisteme Etkileri
Katı Atıklar

Sıvı Atıklar

Gaz Atıklar

Parça Yayımı

Elektro Manyetik

Şekil 2.3 Çevrenin sisteme etkisi ve sistemin çalıştığı çevreye etkisi

Sistemin hangi aralıklar ve hangi sıklıkla kullanılacağı, birçok analiz, test ve tecrübe sonucunda tespit edilir. İlk akla geldiği gibi kullanım oranı sadece zamana dayalı olarak tespit edilmez. Zamana ilave olarak mesafe, hacim, ağırlık, süreç gibi kriterlerle de kullanım oranı tespiti yapılmaktadır.

Helikopter motorunun kaç litre yakıt tüketeceği, iç hacminin ne kadar olacağı, ne kadar soğutma sıvısı veya yağı kullanacağı gibi hacim bazlı kullanım oranı kriterleri

Hacim
• Kilo litre
• Hektolitre
• Dekalitre
• Litre
• mililitre

Bir helikopterin bir sortide kaç atış manevrası yapacağı, belli sürelerde kaç kere sorunsuz iniş yapabileceği gibi süreç kriterleri

Süreç
• Üretilen Birim
• Sayısı
• Transfer Sayısı
• Sorti Sayısı

Sistem ihtiyaçlarını değerleme analizi aslında performans, destek ve sistemin sahibine maliyeti üçgeninde şekillendirilir.

ELD ile desteklenecek sistemin tasarımı sistemin fonksiyonel ihtiyacının belirlenmesi ile başlar ve fiziksel dizaynın son hâlini verilmesi ile son bulur.

ELD ile desteklenecek sistemin tasarımı sistemin fonksiyonel ihtiyacının belirlenmesi ile başlar ve fiziksel dizaynın son hâlini verilmesi ile son bulur.

Sistem Mimarlığı
Sistemlerin kapsamını, yapılandırılmasını ve bu yapıyı sertifike etmeyi odak noktası yapan kompleks sistemleri yaratma ve oluşturma sanatıdır.

Sistem Mühendisliği
Hızla gelişmekte olan teknolojiyi öğrenen, kullanan, geliştiren, belirli maliyet ve zaman kısıtları içinde karmaşık sistemleri modelleyen, bu tür sistemlerin iyileştirilmesini, üretimini,
kontrolünü ve tasarımını yapan bir bilim dalıdır

Dizayn Mühendisliği
Talep ve bu talebe uygunluk ve sonuçta fonksiyonellik özellikleri olan fiziksel varlıkların (ELD için sistemlerin) ihtiyaç duyduklarını karşılayan bir bilim dalıdır.

Sistem mimarlığının kullandığı yollar, daha çok bütünü kavrama vizyon, sezgi ve duygulardan oluşan usullerle şekillenir.

Yeni bir sistemin tedarikinde sistem mimarlığının tercih edilmesinin nedenleri aşağıda sıralanmıştır;
• Artık kullanılmayan eski sistemden elde edilemeyen veri ve tecrübeler,
• Çok fazla bilinmeyen olması nedeniyle bilimsel yönetmelerin kullanılamaması,
• Çok fazla olasılık,
• Analiz ve veri toplamak için çok kısıtlı zaman

Ölçülemeyen Kriterler; Tasarım sürecinde dikkate alınması gereken birçok faktör vardır. Bunların bazılarının bilimsel olarak ölçümlenmesi ve analiz edilmesi neredeyse imkânsızdır. Sistem mimarlığı aşağıda sıralanan bu tip kriterlerin sisteme
etkisini belirlemekte oldukça etkilidir;
• Politik kabuller, Tasarlanan sistemin özellikle savunma amaçlı askerî bir sistem olması durumunda egemen siyasi yapının desteğini alması gerekir. Aksi takdirde süreç, bir şekilde bir aşamada kesintiye uğrayabilir.
• Çevresel etkiler, Sistemlerin çevreye, çevrenin sisteme etkilerin bu bölümde daha önce bahsedilmişti.
• Kamuoyunun yaklaşımı, Toplumda güvenilir olmadığı algısı taşıyan sistemlerin çoğunlukla başarılı olarak gerçekleştirilemediği veya kullanılmadığı görülmüştür.
• Algılar veya gerçekler, Kullanıcının tasarlanan sistemden beklentileri ile gerçekte sistemin nasıl bir yapıda olacağı arasında fark olmaması gerekir.
• Güvenlik, Tasarlanan sistemin kullanım esnasında hiçbir güvenlik zafiyeti yaratmaması gerekir. Olası tüm güvenlik açıkları tasarım aşamasında ele alınmalıdır.
• Emniyet, Sistemin emniyetli bir yapısı olmalıdır. Sistemin başka maksatlarla kullanılmasının önüne geçilmelidir. Sistemin kullanıcısına hiçbir şekilde tehdit oluşturmaması gerekir.
• Temin edilebilirlik, Değer veya parasal karşılık, Tasarlanan sistemin sahip olunabilecek bir maliyeti olması gerekir. Ulaştırma ihtiyacı olan bir kişi gidip bir otomobil almak yerine en uygun taşıma aracını seçerek maliyet etkin biçimde bu ihtiyacını giderir. Bu örneğe benzer şekilde tasarım aşamasında sistemin tüm süreçleri bu mali kriter dikkate alınarak oluşturulur.

Sistem Mimarlığı Metodolojileri; Sistem mimarlığı metodolojileri, nitel veya nicel metotlarolabilir. Bunların kullanılması hâlinde sistemin parametrelerini belirlemek mümkün olabilecektir;
• Normatif (kuralcı) metodoloji,
• Rasyonel (analitik teknikler) metodoloji,
• Uzlaşma metodolojisi,
• Deneye dayalı metodoloji,