ENGELLİLERLE SOSYAL HİZMET

Engelli haklarına yönelik uluslararası anlamda elde edilmiş en önemli kazanım olarak nitelendirebilecek olan “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (UNCRPD, 2006)”, engellilerin tüm insan hak ve temel özgürlüklerinden tam ve eşit şekilde yararlanmasını teşvik ve temin etmek ve insanlık onurlarına saygıyı güçlendirmek amacıyla Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu tarafından 13/12/2006 tarihinde kabul edilmiştir (Gül, 2012). Doğru cevap D'dir.

Türkiye, “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme”nin TBMM (2008) tarafından onaylanmasını 5825 sayılı kanunla 3 Aralık 2008 Dünya Engelliler Günü’nde uygun bulmuştur. Doğru cevap E'dir.

Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) 2010 yılı dünya ölçeğindeki toplam popülasyona göre
engelli bireylerin oranına ilişkin tahmini baz alındığında, tüm yetersizlik türleri ve süreğen hastalıkları da kapsayacak şekilde, neredeyse bir milyarın üzerinde bireyin engelliliğin herhangi bir formuna sahip olduğu veya yaklaşık olarak dünya nüfusunun Yüzde 15’inin engelli bireylerden oluştuğu tahmin edilmektedir (DSÖ, 2011). Doğru cevap E'dir.

Bileşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 13 Aralık 2006’da kabul edilen Engellilerin
Haklarına İlişkin Sözleşme (EHİS) 3 Mayıs 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Doğru cevap A'dır.

Türkiye de bu doğrultuda, 30 Mart 2007’de imza ettiği sözleşmeyi, 5825 sayılı “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasına İlişkin Kanun” ile 03 Aralık 2008 Dünya Engelliler Gününde TBMM onayı ile yasalaştırmıştır (TBMM, 2008). Doğru cevap B'dir.

Kaynaştırma öğrencileri özel sınıfta değil akranları olan normal öğrencilerle aynı ortamda eğitim almaktadırlar. Doğru cevap E'dir.

Bildirgenin amacı, “Herkes İçin Eğitim (Education for All)” mottosu ile özellikle özel gereksinimli çocuklar olmak üzere tüm çocukların eğitimine olanak tanıyan kaynaştırma eğitimini önceleyen köklü bir eğitim politikası
dönüşümünü sağlamaktır (UNESCO, 1994).

Türkiye’de engelli bireylerin eğitimine yönelik yapılan yasal düzenlemeler tarihsel açısından incelendiğinde, ilk olarak 1949 tarih ve 5387 sayılı “Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun”un yürürlüğe konduğu görülmektedir. Doğru cevap B'dir.

Devlet hastanelerinde özel eğitimle ilgili herhangi bir oluşum bulunmamaktadır. Doğru cevap D' dir.

Sosyal Model yaklaşımı, özellikle Brofenbrenner’ın (1974, 1977, 1994) 70’li yıllarda kuramsallaştırdığı “Çevresel/Ekolojik Model”le de ilişkili olarak engelliliği, tıbbi modelin aksine toplumsal kaynaklı bir olgu olarak görmektedir. Diğer bir ifadeyle engelliliğin sadece bireyden değil aynı zamanda çevreden ya da çevresel yetersizliklerden (fiziki şartlar, toplumsal anlayış ve tutumlar, ayrıştırma esaslı eğitim, fırsat eşitliği, engellilere ayrılan kaynaklardaki yetersizlikler vs.) kaynakladığını savunan hâkim bir yaklaşımdır.

Özellikle 70’li yıllarda ivme kazanan ve Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Kanada, Avustralya ve Danimarka gibi ülkelerde etkili olan “Engelli Hakları Hareketi” de “hayırseverlik/yardımseverlik (bene- volence)” anlayışına mesafelidir.

Ortopedik engelli bir bireyin tekerlekli sandalye ya da akülü araba almak için “yardım severlik” anlayışına mahkûm olması, diğer bir ifadeyle engelli bu bireyin erişim hakkının başkalarının lütuf ve vicdanına terk edilmesi engelli bireyin sağlık, eğitim, sosyal vb. tüm hizmet alanlarına ve fiziki ortamlara erişimi anlamına gelen “erişilebilirlik” hakkını sınırlandırmaktadır. Buna karşın “erişilebilirlik” hakkının yasal anlamda güvence altına alınması, hem engelli bireyi diğer insanların merhametine terk etmeyecek hem de devletin ya da sistemin, engelli bireyi toplum ve çevreden tam ve eşit bir şekilde faydalanabilmesi için devreye girmesine aracılık edecektir.

Engelli haklarına yönelik uluslararası anlamda elde edilmiş en önemli kazanım olarak nitelendirebilecek olan “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (UNCRPD, 2006)”, engellilerin tüm insan hak ve temel özgürlüklerinden tam ve eşit şekilde yararlanmasını teşvik ve temin etmek ve insanlık onurlarına saygıyı güçlendirmek amacıyla Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu tarafından 13/12/2006 tarihinde kabul edilmiştir (Gül, 2012). Bu sözleşmenin engelli bireyler açısından önemi, sözleşmenin (UNCRPD) engelli haklarının takibini öngören ve sözleşmeye taraf olan ülkeleri yasal olarak bağlayan uluslararası anlamda tek yasal belge olmasıdır

5825 sayılı “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasına İlişkin Kanun” ile 03 Aralık 2008 Dünya Engelliler Gününde TBMM onayı ile yasalaştırmıştır.

Başvuruların Komiteye yapılabilmesi için başvurunun imzalı olması (madde 2/a), başvuruya konu olan ihlalin Komite tarafından daha önceden incelenmemiş olması (madde 2/c) başvurunun mevcut iç hukuk yolları tükendikten sonra yapılması (madde 2/d) ve ihlale konu olan durumun açıkça ve delilleriyle birlikte sunulması (madde 2/e) ve başvurunun konu olan ihlalin Protokolün ilgili taraf devletçe yürürlüğe sokulmasından sonra gerçekleşmiş olması (madde 2/f) gibi şartlar ön koşul olarak getirilmiştir.

Genel İlkeler: Engellilerin/engellilere insanlık onuru ve bağımsızlık/ otonomi, ayrımcılık yapılmaması, topluma tam ve etkin katılım, farklılıklara saygı, fırsat eşitliği, erişilebilirlik, kadın-erkek eşitliği, engelli çocuklara ve gelişim kapasitelerine saygı temalarında sözleşmenin genel ruhunu yansıtan ilkeleri kapsamaktadır.

Ana hatlarıyla “kaynaştırma yoluyla eğitim”, en az kısıtlayıcı ortam ilkesine göre engelli ya da dönemsel olabilmesi açısından özel eğitime gereksinim duyan bireylerin, akranlarıyla ve aileleriyle en fazla bir arada bulunabildikleri, eğitimde fırsat eşitliğine dayanarak ve özel eğitim tedbirlerinin alınarak genel eğitim sınıflarında sürdürülen eğitime karşılık gelen özel eğitim uygulamalardır. Kaynaştırma yoluyla eğitimin özel eğitimin ilkeleri doğrultusunda ve genel eğitim sınıflarında yürütülüyor olması, başta ifade edilen özel ve genel eğitim arasındaki karşılıklı etkileşimin bir göstergesi olarak kabul edilebilir.

Türkiye’nin de içinde bulunduğu pek çok ülke, kaynaştırma yoluyla eğitim uygulamalarına dönük yasal ve politik çerçeve tayin etme konusunda Salamanca Bildirgesini (UNESCO 1994) esas almaktadır.

Destek Eğitim Odası: Okul ve kurumlarda, yetersizliği olmayan akranlarıyla birlikte aynı sınıfta eğitimlerine devam eden özel eğitime ihtiyacı olan öğrenciler ile üstün yetenekli öğrenciler için özel araç-gereçler ile eğitim materyalleri sağlanarak özel eğitim desteği verilmesi amacıyla açılan yardımcı eğitim birimleridir (Madde 28/1). Alınacak eğitimin haftalık toplam ders saatinin %40’ını aşmayacak şekilde planlandığı destek eğitim odasında, öğrencilerin eğitim performansları dikkate alınarak bire bir eğitim yapılabileceği gibi gerektiğinde eğitim performansı bakımından aynı sevi- yede olan öğrencilerle grup eğitimi de yapılabilmektedir.

Sosyal Model yaklaşımı, özellikle Brofenbrenner’ın (1974, 1977, 1994) 70’li yıllarda kuramsallaştırdığı “Çevresel/Ekolojik Model”le de ilişkili olarak engelliliği, tıbbi modelin aksine toplumsal kaynaklı bir olgu olarak görmektedir. Diğer bir ifadeyle engelliliğin sadece bireyden değil aynı zamanda çevreden ya da çevresel yetersizliklerden (fiziki şartlar, toplumsal anlayış ve tutumlar, ayrıştırma esaslı eğitim, fırsat eşitliği, engellilere ayrılan kaynaklardaki yetersizlikler vs.) kaynakladığını savunan hâkim bir yaklaşımdır. Yine özellikle 70’li yıllarda ivme kazanan ve Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Kanada, Avustralya ve Danimarka gibi ülkelerde etkili olan “Engelli Hakları Hareketi” de “hayırseverlik/yardımseverlik (benevolence)” anlayışına mesafelidir. Bu bilgilerin ışığında sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.