ENGELLİLERLE SOSYAL HİZMET

Konuyu özel gereksinimli bireylere (engellilere) ya da 2013 yılında yürürlüğe giren 6462 sayılı “Özürlü Yerine Engelli İbaresinin Kullanımına İlişkin Kanunu’nun Kabulü” (Türkiye Büyük Millet Meclisi: TBMM, 2013) yasasına göre “Engellilere” getirecek olursak, hakların veya engelli haklarının yasal güvenceye alınmasının önemi daha iyi anlaşılacaktır.

5378 sayılı kanunun, dağınık bir mevzuat yerine derli toplu olması yönüyle müstakil, tüm engel gruplarına ve hizmet alanlarına yönelik olmasıyla kapsayıcı ve uluslararası standartları yakalamayı amaçlamasıyla evrensel bir yapıda olan Türkiye'nin ilk engelliler kanunu olmasıdır

Dünya Sağlık Örgütünün sayısal verilerine dünya nüfusunun yaklaşık %15’inin engelli olduğu, daha açık bir ifadeyle yaklaşık 1 milyar insanın engelliliğin herhangi bir formuna sahip olduğu tahmin edilmektedir.

Birleşmiş Milletler tarafından 2006 yılında imzaya açılan “Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities, UNCRPD)” engelli haklarını uluslararası anlamda düzenleyen en kapsamlı ve en etkili enstrüman/belge olarak 3 Mayıs 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Bireyin aktivitelerini kısıtlayan veya toplumsal alanlara katılımını sınırlandıran durum, sadece sahip olunan yetersizlikle ilişkili değil, toplumsal kaynaklı sınırlılıklardan kaynaklı olarak yetersizliğin engele dönüşmesiyle ilişkilidir. Sözleşme, yetersizliği olan bireyin etkileşim halinde olduğu çevre koşulların kalitesine bağlı olarak değişkenlik gösterebileceği vurgusunu yaparak, engellilik kavramını dinamik bir olgu olarak ele almıştır (Çağlar, 2011). Engellilere yönelik tutumlar veya çevresel koşulların iyi ya da kötü olması, yetersizliğin engele dönüşüp dönüşmemesine veya toplumsal alanlara katılım düzeyine etki ettiğinden Sözleşmede sabit bir engellilik tanımının yapılmasından özellikle kaçınılmıştır.

Türkiye’nin de içinde bulunduğu pek çok ülke, kaynaştırma yoluyla eğitim uygulamalarına dönük yasal ve politik çerçeve tayin etme konusunda Salamanca Bildirgesini (UNESCO 1994) esas almaktadır.

Öğrencilere resmî okul ve kurumlar yanında özel özel eğitim okullarında sağlanan eğitim hizmetleri ve bu hizmetlerin sunulacağı eğitim ortamları sırasıyla şunlardan oluşmaktadır (MEB ÖEHY, 2006, güncelleme 2018):

Kaynaştırma/Bütünleştirme Yoluyla Eğitim

Özel Eğitim Sınıfları

Destek Eğitim Odası

Özel Eğitim Okul ve Kurumları

Evde Eğitim Hizmetleri

Erken çocukluk dönemi eğitimi, 0-36 ay arasındaki bireyleri kapsayan eğitimdir. 6 ayını tamamlayan özel eğitim ihtiyacı olan çocuklar için okul öncesi eğitim zorunludur. Çocukların gelişimi ve özellikleri dikkate alınarak okul öncesi dönemde eğitim süresi uzatılabilir (madde 11, b).

IDEA’nın 6 ilkesi :

(1) sıfır ret,

(2) ayrımcı olmayan değerlendirme,

(3)uygun eğitim,

(4) en az kısıtlayıcı çevre/ortam,

(5) sürecin hukuki denetimi veya teminatı ile

(6) ebeveyn ve öğrenci katılımı ilkeleri'dir.

Meşru şiddet ya da diğer bir ifadeyle yaptırımın karşılığı ya da sağlayıcısı ise “yasa”dır.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Yasal güvence ile hayırseverlik arasındaki bu gerilimi anlamak için 1970 sonrası engellilere yönelik paradigma değişimini anlamakta fayda vardır.Doğru cevap ''C'' şıkkıdır.

Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) 2010 yılı dünya ölçeğindeki toplam popülasyona göre engelli bireylerin oranına ilişkin tahmini baz alındığında, tüm yetersizlik türleri ve süreğen hastalıkları da kapsayacak şekilde, yaklaşık olarak dünya nüfusunun %15’inin engelli bireylerden oluştuğu tahmin edilmektedir.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

Bileşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 13 Aralık 2006’da kabul edilen Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (EHİS) 3 Mayıs 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bugüne kadar (Ekim, 2015) 159 ülke tarafından onaylanan sözleşmeye 157 ülke taraf olmuştur.Doğru cevap ''D'' şıkkıdır.

Ek İhtiyari Protokole (EİP), Ekim 2015 itibariyle, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu, 92 ülke imza atmış ve 88 devlet taraf olmuştur (Birleşmiş Milletler, 2006, yürürlük tarihi 2008).Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Komiteye yapılabilmesi için başvurunun imzalı olması (madde 2/a) olarak belirtilmiştir.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.

Salamanca Bildirgesi, “Eylem İçin Çerçeve” başlığı altında üç ana ve alt bölümün kapsadığı 85 maddeden oluşmaktadır.Doğru cevap ''D'' şıkkıdır.

• Politika ve organizasyon
• Okul faktörü
• Eğitim personelinin toplanması ve eğitimi
• Dış destek servisleri
• Öncelikli alanlar
• Toplumsal bakış açıcısı
• Kaynak Gereksinimleri

Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Türkiye’de engelli bireylerin eğitimine yönelik yapılan yasal düzenlemeler tarihsel açısından incelendiğinde, ilk olarak 1949 tarih ve 5387 sayılı “Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun”un yürürlüğe konduğu görülmektedir.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

Bireysel ve gelişim özellikleri ile eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından anlamlı düzeyde farklılık gösteren bireylerin eğitim ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak üzere geliştirilmiş eğitim programları ve özel olarak yetiştirilmiş personel ile uygun ortamlarda sürdürülen eğitime Özel eğitim adı verilir.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Sosyal Model yaklaşımı, özellikle Brofenbrenner’ın (1974, 1977, 1994) 70’li yıllarda kuramsallaştırdığı “Çevresel/Ekolojik Model”le de ilişkili olarak engelliliği, tıbbi modelin aksine toplumsal kaynaklı bir olgu olarak görmektedir. Diğer bir ifadeyle engelliliğin sadece bireyden değil aynı zamanda çevreden ya da çevresel yetersizliklerden (fiziki şartlar, toplumsal anlayış ve tutumlar, ayrıştırma esaslı eğitim, fırsat eşitliği, engellilere ayrılan kaynaklardaki yetersizlikler vs.) kaynakladığını savunan hâkim bir yaklaşımdır. Doğru cevap C'dir.