ENGELLİLERLE SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 18

Otizm, genellikle 3 yaşından önce başlayan sosyal etkileşime zarar veren, sınırlı ve tekrarlayıcı davranışlara yol açan ruhsal ve duygusal engel kategorisinde değerlendirilen yaygın gelişim bozukluklardan biridir. Otizm ilk kez 1943’te ABD’li çocuk psikiyatrı Leo Kanner tarafından tanımlanmıştır. Leo Kanner, 1938 yılında 11 çocuğu gözlemleyerek “otizm”le
ilgili tanılamayı yapmıştır. Buna göre, “otizm” duygusal ve sosyal yetersizliğe sebep olan doğuştan gelen bir gelişimsel yetersizliktir. Bu, 1943 senesindeki makalesinde yayımlanmıştır. Hans Asperger de 1944 senesinde bir makale yayımlamış ve çevresindeki diğer kişilerle normal duygusal ilişki kuramayan çocuklarla ilgili gözlemlerini aktarmıştır.

Kişinin beyninin öğrenme, problem çözme, IQ veya entelektüel fonksiyonlarını yerine getirme yeteneği IQ testleri ile ölçülür. Ortalama puan 100’dür. 70-75’in altında olanlarda zihinsel engel bulunmaktadır (T.C. Özürlüler İdaresi Başkanlığı, 2008). Bu bilgilerin ışığında doğru cevap E şıkkıdır.

Eğitsel değerlendirmede, kişinin bağımsız yaşamak için ihtiyaç duyduğu becerileri yerine getirme durumu incelenmektedir. Giyinme, kendi başına yemek yeme, günlük yaşam aktiviteleri, anlama ve cevap verme gibi iletişim becerileri, aile üyeleri, yetişkinler ve yaşıtları ile sosyal becerileri değerlendirilir (T.C. Özürlüler İdaresi Başkanlığı, 2008). Bu durumda doğru cevap D şıkkıdır.

Pazarlık döneminde aile Yaratıcı ile pazarlık yapabilir, çocuğumu iyileştirirsen kendimi dine adayacağım, iyi biri olacağım gibi tepkiler ortaya koyabilirler. Yaratıcı dışında doktor ya da öğretmen ile de pazarlığa gidebilirler, çocuğumu iyileştirirsen sana şunları yaparım şeklinde tepkiler gösterebilirler. Örnek senaryoda ailenin tepkileri pazarlıkla uyumlu olduğundan doğru cevap C şıkkıdır.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik, dikkati sürdürmede güçlük ve yetersiz dürtü kontrolü gibi temel belirtilerin gözlendiği bir bozukluktur. Diğer bir deyişle doğru cevap A şıkkıdır.

Okul sosyal hizmetinde sosyal hizmet uzmanlarının karşılaşacağı sorun gruplarından biri de dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklardır. Bu süreçte okul ve aileye danışmanlık hizmeti sunan sosyal hizmet uzmanının görevlerden biri tanı koymak değil, tanı konulabilmesi için ilgili merkezlere yönlendirmek olacağından doğru cevap B şıkkıdır.

Örnek durumda anayasa ile sağlama alınmış eğitim hakkı engellenmek istendiğinden sosyal hizmet uzmanı aileye eğitim hizmetleri konusunda bilgi vermelidir. Bu durumda doğru cevap A şıkkıdır.

Engellilerin topluma uyumunu kolaylaştırmak, yaşam standartlarını yükseltmek, kendine yeterli bireyler haline gelmelerini sağlamak ve engelli ailelere uzmanlık ve tavsiye vermek ve onların stresle baş etmelerine destek vermek sosyal hizmetin görevleri arasındadır.Bu bilgiler bize sorunun doğru cevabının D şıkkında yer aldığını göstermektedir.

B seçeneğini hariç özellikler şizofreninin ruhsal ve duygusal görünüm özellikleri olduğundan sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Şizofreni tedavisinde antipsikotik ilaçlar kullanıldığından doğru cevap C şıkkıdır.

Otizm spektrum bozukluğunda karşılıklı anlamlı ve iletişimsel bilgi içeren bir göz temasının yokluğu çoğu kez ilk fark edilen belirtilerdendir. İnsanlara, duygularına ve insan ilişkilerine karşı kayıtsızdırlar, başkalarına eşya gibi davranırlar ya da onlar karşısında uygunsuz kaygı ve korkular yaşarlar. Duyguları ulaşılmazdır.  Gerçek bir iletişim gereksinimi yoktur. Biyolojik gereksinimleri doğrultusunda ve çoğu kez ağlayarak ya da bir başkasının elinden tutup çekerek ifade ederler. Oysaki sanrılar şizofreninin bir belirtisi olduğundan doğru cevap E şıkkıdır.

Zihinsel engelli çocukların gelişim özelliklerine göre eğitimci tarafından eğitimin benzer çocuklara grup şeklinde verilmesidir. Çocuğun ortama ayak uydurması ve sosyal hayata uyum sağlaması amaçlanmaktadır.
Grup eğitimi kapsamında drama, müzik, sanat ve jimnastik eğitimleri verilmektedir.

İş uğraşı terapisinde zihinsel engelli bireylere bazı davranışlar kazandırmak amaçlanmaktadır. Bu amaçlar şunlardır:
• Çocuğun normal motor gelişimine yardımcı olmak
• Duyu-algı-motor becerilerin bütünleşmesini sağlamak
• Günlük yaşam etkinliklerinde bağımsızlıklarını sağlamak
• Gerekli değerlendirmeleri yaparak uygun bir işe yönlendirmek

Zihinsel engelli bir çocuğun dünyaya gelmesinden itibaren aileler çeşitli sorunlarla karşı karşıya gelmektedir. Bu durum aileye yük getirmektedir. Aile yükünü etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bunlar arasında direkt bakım güçlükleri, ev rutinlerinin ve rollerinin bozulması, ekonomik endişeler, tıbbi giderler, gelir azlığı ve duygusal stres önemli yer tutmaktadır. Zihinsel engelli çocuğa sahip aileler durumla baş etmede tek başlarına kaldığını vurguladıklarından dolayı bu çocuklar ve aileleri toplumda önemli bir risk grubunu oluşturmaktadır.

DEHB’li çocukların eğitiminde Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP), ebeveyn eğitimi programları ve okul temelli müdahale yöntemleri önemli bir yer tutmaktadır.

DEHB’de en önemli tedavi yöntemi olarak eğitim kabul edilebilir. DEHB’nin tedavisinde uygulanan yöntemler bu yöntemlerin odağına göre farklılaşmaktadır. Aileyi odağa alan yaklaşımlar ve ebeveyn eğitimi programları aracılığıyla anne-baba-çocuk arasındaki iletişimin düzeltilmesiyle ailedeki problemli durumların azaltılması hedeflenmektedir.

Otizmli çocuğa sahip ailelerin çocuğun gelişim ihtiyaçları doğrultusunda bazı sorumluluklar üstlenmesi çocuğun ve ailenin bu süreci daha iyi bir şekilde geçirmesine yardım edecektir. Bazı sorumluluklar aşağıdaki gibidir:
• Otizmli çocuğun bakımını üstlenme
• Maddi destek sağlama
• Otizmli çocukların sorunlarına karşı destek alma
• Otizmli çocuklar için psikolojik destek alma
• Otizmli olmayan çocukları ile ilgilenme
• Eşler arasında yaşanan sorunlar
• Çevresindeki kişileri bilgilendirme

Ailelerin otizmli çocuğun eğitimlerine  katkı sağlamaları ve verilecek hizmetlere destek olmaları son derece önemlidir. Aile üyelerinin çocuklarının eğitim sürecine dâhil olmalarını engelleyen bazı etmenler vardır. Bunlar:
• Kaynak kıtlığı
• Eğitim ve beceri eksikliği
• İletişim engelleri

Otizmli Çocuğa Sahip Aileler ile Çalışan Uzmanların Yapması Gerekenler:

Anne babanın ifadelerini kabul etme

Dinleme becerilerine sahip olma

Etkili sorular sorma

Aileyi cesaretlendirme

Aile görüşmeleri

Yazılı notlar

Telefon görüşmeleri

Ailenin ev ortamında çocuğun eğitimine katılımı

Sosyal hizmet uzmanı psikoeğitim uygulamasıyla bir dizi işlevi yerine getirir. 1) İlaç tedavisinin amacı ve yan etkiler hakkında bilgi vermek. 2)  ile tutumlarının bilişsel olarak
tekrar formüle edilmesi. 3) Ev temelli ayaktan izleme hizmeti. 4) Hastanın tedaviye uyumunu kolaylaştırması.