ENGELLİLERLE SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 13

Türkiye’de sosyal güvenlik kapsamında olmak engelliler için ayrı bir önem taşımaktadır. Türkiye’de engellilerin sosyal güvenliği sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kapsamında sağlanmaktadır. İlgili kanun, sosyal sigorta kurumları kapsamında kamu ve özel sektörde işçi olarak çalışanlar, ücret karşılığı çalışan memurlar, hizmetliler ve diğer personel, esnaf ve sanatkârlar ve diğer bağımsız çalışanlar ile belirlenen usul ve şartlara uygun olarak iş kazaları, meslek hastalıkları, hastalık, analık, malullük, yaşlılık ve ölüm hallerinde sigortalının veya iştirakçinin kendisine, eş, çocuk, ana ve babasına aylık bağlanması veya gelir ödenmesi ve sağlık (muayene, teşhis, tedavi, ilaç, iyileştirme vasıtaları) yardımı yapılmasını düzenlemektedir

Ülkemizde işyerlerinde 1475 sayılı İş Kanunu gereğince %3 oranında engelli istihdamını zorunlu kılan yasal düzenleme vardır.

Engelli istihdamı konusu sadece engelli birey ve ailesinin değil tüm toplumun sorunu olduğu gibi sadece çalışma hayatına has bir konu değildir. İstihdam öncesi okul eğitimi, mesleki eğitimler, işe ulaşım, iş yerlerindeki mimari yapının engellilere uygunluğu ve engelli bireyleri istihdam edecek olan işverenler ile engelli bireylerle çalışacak olan bireylerin onları kabulleniş durumları bu süreci etkileyen diğer faktörlerdir. Özetle engelli istihdamı sorunu çok boyutlu bir konudur (Alvar, 2014).

Seçicilik problemi mevcuttur. Engelli işçilerde; “Özel sektör yerine Kamuda iş    yok mu? Daha çok masa başı işler olsun? Öğrenme yoluna giderek zahmet çekmeyeceğim işler yok mu?” anlayışı hakimdir.

Küçük işletmelerde 49 ve 49 altı çalışan bulunabilir.

Ücret    konusunda yaşanan sıkıntılar oluyor: 1.3% , İŞKUR işe uygun engelli aday göndermiyor: 11.0%, İşe uygun / sektöre uygun özürlü bulamıyoruz: 31.6%, Vasıflı / mesleki eğitimli / kalifiye özürlü bulamıyoruz: 19.2%, Çalışma isteksizliği / istikrarsızlık / devamsızlığı oluyor: 7.4%

Kota yöntemi bir zorunluluğa dayanmasına rağmen işçi sayısı 50’yi aşan özel sektör işyerlerinin % 3, kamu işyerlerinde % 4 oranında engelli istihdamı ülkemiz açısından sağlanmış olmaktadır. Kota yöntemi engellilerin iş piyasalarına girmelerinin en kolay yöntemidir. İşverenlere kota kapsamında engelli işçi bulma noktasında Türkiye İş Kurumu aracılık etmektedir.

Korumalı işyeri kavramı, ülkemizde 2005 tarih ve 5378 sayılı Engelliler Kanunu’nun 14.maddesine istinaden hazırlanmış olan 30.05.2006 tarih ve (RG) 26183 sayılı Korumalı İşyerleri Hakkında Yönetmelik ile gündeme gelmiştir. 2013 yılında konu ile ilgili yeni yönetmelik yayımlanmıştır.

İşbirliğine dayanan bu yöntem ile engelliler öncelikle üyelerinin mevcut yeteneklerini değerlendirerek, yapacakları işe göre iyileştirme ve bir bağımsız kuruluş olarak ülke pazarında yerlerini alabilirler.

Engellileri kamu sektöründe istihdam eder

Engelliler %65’i sosyal güvenlik kapsamında iken: erkek engelliler için %67,96 ve kadın engelliler için ise %17,4’dür. Engelli erkeklerin %82,96’sının aktif sigortalı iken; engelli kadınlar için bu oranın %2,96’dir (http://www.ozida.gov.tr/araştırma/öztemelgösterge. htm). Bu oranlar, engelli kadınların sağlık yardımlarından pasif sigortalı olarak yararlanmaları yanında engelli kadın işgücünün, işgücüne katılım oranının düşüklüğü de göstermektedir (Kayhan Kuzgun, 2008).

Sosyal adalet, insan hakları, kolektif sorumluluk ve farklılıklara saygı sosyal hizmetin odağını oluşturan ilkelerdir. Sosyal hizmet mesleğini diğer yardım sağlayıcı mesleklerden ayıran temel özelliklerden birisi farklılıklara saygıdır. Bu nedenle engelliliğe bakış, istihdam ve sosyal güvenlik konusu farklılığa saygı bağlamında ele alınması gereken kavramlardır.

Engellilerin istihdamı konusundaki politikaların yetersizliği, engellilerin istihdamdan önce yeterince eğitilememeleri, engellilerin eğitim ve vasıf düzeylerinin düşük olması, genel olarak toplumun engellilere yönelik önyargıları, işverenlerin engellilere yönelik olumsuz tutumları vb. nedenler engelli istihdamı önündeki başlıca engellerdir. Bu bilgilerin ışığında sorunun doğru cevabının D şıkkı olduğu görülmektedir.

Engellilerin istihdamını güçleştiren sayısız neden arasında eğitim ve rehabilitasyon konusundaki yetersizlikler büyük yer tutmaktadır. Bugün ülkemizde ne yazık ki engelliler için yeterli eğitim ve rehabilitasyon (mesleki eğitim ve rehabilitasyon dâhil) merkezi bulunmamaktadır. Ahmet Bey de ilk okul sonrası eğitimine devam etmediği gibi, sonrasında da bir meslek edinmeye yönelik bir girişimin veya kursun içinde bulunamamıştır. Bu haliyle Ahmet Bey, başvurduğu işlerde kalifiye olmadığından iş bulamamaktadır. Bu haliyle Ahmet Bey'in yaşadığı sorunlar gerekli rehabilitasyon ve eğitim imkanlarına kavuşamamasıyla açıklanabilir.

Tablo 7.1'de İşyerlerinin Özürlü İstihdamı Konusunda Yaşadıkları Başlıca Sorunları betmleyen tabloda işverenlerin görüşlerine yer verilmiştir. %31.6 oranla en sık "İşe veya sektöre uygun özürlü bulamıyoruz." açıklamasını tercih ettiklerinden doğru cevap A şıkkıdır.

İşçi sayısı 50’yi aşan özel sektör işyerlerinin % 3 oranında engelli bireyi istihdam etmelidir. Bu durumda 100 kişilik bir iş yeri en az 3 engelli bireyi istihdam etmelidir.

Çalışan sayısı 50’yi aşan kamu  işyerlerinin % 4 oranında engelli bireyi istihdam etmelidir. Bu durumda 100 kişilik bir iş yeri en az 4 engelli bireyi istihdam etmelidir.

Korumalı işyerleri diye adlandırılan yerler, engelin ağırlığı nedeniyle normal bir mesleği yürütemeyecek durumda olan engelli bireyler için, özel bütçe veya genel bütçeden yardım alınarak açılan işyerleridir. Bu iş yerlerinde çoğunlukla ağır engele sahip bireyler çalışmaktadır. Bu kavram aynı zamanda engellileri yasal yollarla iş hayatına katılmalarını da kapsayan bir tanımdır. Bu durumda Gökkuşağı Kafe bu tanıma uyduğundan doğru cevap B şıkkıdır.

Anayasa'nın 2709 no'lu kanun maddesi uyarınca "Anayasada en temel haklardan biri çalışma hakkıdır. Kanunda da belirtildiği üzere çalışma hakkı engelli olsun ve ya olmasın herkesin hakkıdır. Dolayısıyla iş sahibi olmak, o işte başarılı olmak ve bu sayede onurlu bir hayat sürmek tüm insanların olduğu gibi engellilerin de hakkıdır. " ifadesiyle tüm engelli bireylerin çalışma hakkı anayasal güvence altına alındığından doğru cevap D şıkkıdır.

Şekil 7.1 incelendiğinde 2016 yılı itibariyle iş yaşamında en fazla ortopedik engelli bireylerin yer bulduğu görüldüğünden sorunun cevabı D şıkkıdır.