ENGELLİLERLE SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 3

Bireyin engelli olsun olmasın hukuksal olarak bir haktan söz edebilmesi için ilgili hakkın anayasal ya da özel bir yasa ile güvence altına alınması şarttır. Çünkü yasal anlamda hak arama mücadelesi ancak anayasal hukuk çerçevesinde yasalarla mümkün olabilmektedir.

Engelli Hakları Hareketini, engellilerle ilgili faaliyet gösteren diğer sivil toplum çalışmalarından ayıran en önemli özellik, engelliler adına sadece kamuoyu oluşturmakla yetinmemeleri, mücadeleyi hedeflenen haklar mutlaka yasal güvence altına alınan kadar devam ettirmeleridir.

Türkiye’de engelli haklarının yasal güvenceye alınmasına yönelik diğer önemli bir reform ise 2005 yılında yürürlüğe giren 5378 sayılı “Engelliler Kanunu” olarak bilinen “Engelliler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”dur. Bu kanunla Türkiye, engellilere yönelik mevcut mevzuatındaki dağınıklığı toplamayı, dünya ölçeğinde engellilere yönelik ayrımcılıkla mücadele standart larını yakalamayı, engellilerin topluma tam katılımını ve son olarak engellilere yönelik
politika ve uygulamalarda yasal anlamda standart bir dil ve terminolojinin kullanılmasını amaçlamıştır.

Birleşmiş Milletler tarafından 2006 yılında imzaya açılan “Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities, UNCRPD)” engelli haklarını uluslararası anlamda düzenleyen en kapsamlı ve en etkili enstrüman/belge olarak 3 Mayıs 2008 tarihinde yürürlüğe
girmiştir.

Bileşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 13 Aralık 2006’da kabul edilen Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (EHİS) 3 Mayıs 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bugüne kadar (Ekim, 2015) 159 ülke tarafından onaylanan sözleşmeye 157 ülke taraf olmuştur (Birleşmiş Milletler, 2015). Taraf olan ülkeler, sözleşmeye taraf olmalarından kaynaklı yükümlülükleri uyarınca EHIS uygulanmasına ilişkin ya yeni yasa oluşturmak ya da var olan yasalarını dönüştürmek zorundadırlar (Devia, Bickenbach, & Stucki, 2011). Türkiye de bu doğrultuda, 30 Mart 2007’de imza ettiği sözleşmeyi, 5825 sayılı “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasına İlişkin Kanun” ile 03 Aralık 2008 Dünya Engelliler
Gününde TBMM onayı ile yasalaştırmıştır (TBMM, 2008).

EHİS, erişebilirliğin sağlanmasında “ürünlerin, çevrenin, programların ve hizmetlerin özel bir ek tasarıma veya düzenlemeye
gerek duyulmaksızın, mümkün olduğunca herkes tarafından kullanılabilecek şekilde tasarlanması (madde 2)” olarak tanımlanan “evrensel tasarım” ilkesinin önemine dikkat çekmektedir. Bu ilke her ne kadar gerek engelli gerekse tipik gelişim gösteren bireyler olsun herkesin ortak yararını temel alsa da gerekli durumlarda bazı engel grupları için gereksinim duyulan yardımcı cihazların tasarımını da öngörmektedir.

Özel gereksinimi olan çocukların akranlarıyla aynı okullarda eğitim almaları kaynaştırmanın ekonomik bir boyuta sahip olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla boşluğa ekonomik kavramı gelmelidir.

Türkiye’de kaynaştırma uygulamaları başta olmak üzere erken çocukluk özel eğitimi, daha genel bir ifadeyle özel gereksinimli bireylerin eğitimine ilişkin yasal düzenlemelerin 1980’li yıllarda yoğunlaştığı gözlenmektedir. Kaynaştırma uygulamaları ilk kez 1983 yılında yürürlüğe giren 2916 sayılı “Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu” 4. maddesindeki “Durumları ve özellikleri uygun olan özel eğitime muhtaç çocukların, normal çocukların eğitimi için açılmış okul ve eğitimi kurumlarında, normal akranları arasında eğitilmeleri için gerekli tedbirler alınır” hükmüyle düzenlenmiştir.

Bireysel ve gelişim özellikleri ile eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından anlamlı düzeyde farklılık gösteren bireylerin eğitim ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak üzere geliştirilmiş eğitim programları ve özel olarak yetiştirilmiş personel ile uygun ortamlarda sürdürülen eğitim Özel eğitim olarak tanımlanmaktadır.

Kaynaştırma kapsamda özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin; akademik performansı öğretim amaçları, yararlanacakları özel eğitim ve destek eğitim hizmetlerinin türü ve süresi, eğitim programına ilişkin uyarlamalar ile değerlendirme süreci belirlenerek “Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP)” hazırlanmalıdır.

Yasadışı bir başkaldırı ve hak arama mücadelesidir.

Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme

Yoksulluk

Salamanca Bildirgesi

2005

Özel eğitimde destek eğitim hizmetleri

Avrupa Birliği üyesi ülkeler

Devlet

Kaynaştırma/Bütünleştirme yoluyla eğitim

Özel eğitime ihtiyacı olan bireyin akranlarında ayrıştırılması