ENGELLİLERLE SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 2

Engelli haklarına ilişkin yasal güvence kavramı, özellikle sosyal model yaklaşımının üzerinde durdurduğu “benevolence (benevılıns)”, dilimizdeki karşılığıyla engellilere yönelik hayır faaliyetleri ya da kısaca “hayırseverlik/yardımseverlik” olan anlayışının karşısında yer almaktadır.

Engelli Hakları Hareketinin engellilere yönelik yardımseverlik anlayışına mesafeli olmasının nedeni, anayasal ya da yasal güvenceler olmadan tam anlamıyla bir “hak” ya da “hak arayışı”ndan söz edilemeyeceğine dair inançtır. Çünkü yasal güvencesi olmayan bir durumun, kişi ya da kurumların vicdanına ya da insafına kalması, hakların göreceli ve dönemsel olmasını beraberinde getirmektedir.

Türkiye taraf olduğu BM sözleşmesi uyarınca, 30 Mart 2007’de imza ettiği sözleşmeyi, 5825 sayılı “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasına İlişkin Kanun” ile 03 Aralık 2008 Dünya Engelliler Gününde TBMM onayı ile yasalaştırmıştır.

Sözleşmenin giriş kısmında yer alan “Engelliliğin gelişen bir kavram olduğunu ve engellilik durumunun, engelli olan kişilerin topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını engelleyen tutumlar ve çevre koşullarının etkileşiminden kaynaklandığı gerçeğini kabul ederek” ifadesi göz önüne alındığında, sözleşmenin yetersizliğin engele dönüşmesini toplumsal bağlamda anlamaya çalışan sosyal model eksenli bir yapıda olduğu söylenebilir.

Protokol, taraf devletlerin hesap verilebilirlik esasına göre hareket etmesinin, sadece kamu reformu ile değil aynı zamanda güçlü bir sivil inisiyatif ile mümkün olabileceğini vurgulamaktadır. Hesap verebilirlik, hakemlik gibi mekanizmaların devreye konulması için STK’larla ilgili göz önünde bulundurulması gereken en önemli konu bağımsız, siyasal görüşlere eşit mesafede ve engelliliğin birey için en belirgin üst kimlik olduğu gerçeğini unutmamasıdır

Özel eğitim politikaları genel eğitim politikaları içerisinde yer almakla ve ondan etkilenmekle birlikte genel eğitim politikalarını etkilemektedir. Bu durumun en göze çarpan örneği,  kendisini genel eğitim politikalarının şekillendirilmesinde belirgin bir şekilde gösteren “Bütünleşmeye Dayalı Eğitim” ya da bilinen ifadesiyle “Kaynaştırma Yoluyla Eğitim Uygulamaları”dır.

İspanya’nın Salamanca kentinde 7-10 Haziran 1994 tarihleri arasında 92 ülkeyi ve 25 uluslararası organizasyonu temsilen 300’den fazla katılımcının yer aldığı konferans sonrası (UNESCO) tarafından “Salamanca Bildirgesi (1994)” deklare edilmiştir (Dede, 1996). Bildirgenin amacı, “Herkes İçin Eğitim (Education for All)” mottosu ile özellikle özel gereksinimli çocuklar olmak üzere tüm çocukların eğitimine olanak tanıyan kaynaştırma eğitimini önceleyen köklü bir eğitim politikası dönüşümünü sağlamaktır.

Türkiye’nin engellilere ve özellikle engellilerin eğitimine yönelik yasal tedbirleri almasında ana güdüleyici, başta ABD’de ve
AB’de olmak üzere uluslararası standartları yakalama arzusudur.

Gerek kaynaştırma uygulamaları gerekse erken çocukluk özel eğitim hizmetleri olmak üzere özel gereksinimli bireylerin eğitimiyle ilgili ilk ve kapsamlı düzenlemelerin başında 30.05.1997 tarihli 573 sayılı “Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname
(KHK)”dir.

Okul ve kurumlarda, yetersizliği olmayan akranlarıyla birlikte aynı sınıfta eğitimlerine devam eden özel eğitime ihtiyacı olan öğrenciler ile üstün yetenekli öğrenciler için özel araç-gereçler ile eğitim materyalleri sağlanarak özel eğitim desteği verilmesi amacıyla açılan yardımcı eğitim birimleri destek eğitim odalarıdır.

Geride bırakılan son 40 - 50 yılda Engelli Hakları Hareketinin yanında engellilik alanında sosyal düşüncede “Tıbbi Modelden Sosyal Modele” doğru gerçekleşen düşünsel bir vardiya değişimi meydana gelmiştir. Doğru yanıt A'dır.

Türkiye de 30 Mart 2007’de imza ettiği sözleşmeyi, 5825 sayılı “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasına İlişkin Kanun” ile 03 Aralık 2008 Dünya Engelliler Gününde TBMM onayı ile yasalaştırmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Sözleşmenin ruhunu anlamak için, ayrıca, EHİS madde 3’te sıralanan genel ilkelerden en çok öne çıkan “(engellilere) ayrımcılık yapılmaması (madde 3, b), erişebilirlik/erişilebilirlik (madde 3, f) kadın-erkek eşitliği (madde 3, g) ve çocuk haklarına saygı (madde 3, h)” ilkelerine bakmakta fayda vardır. Doğru yanıt D'dir.

Birleşmiş Milletler Engelli Haklarına İlişkin Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokolü, taraf devletler sınırları içerisinde sözleşme hükümlerinin olası bir ihlalinde, engelli bireye ya da engelli gruplara veya engelliler adına faaliyet gösteren üçüncü şahıslara Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Komitesine doğrudan şikayette bulunma hakkı tanımaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Taraf devletlerin hesap verilebilirlik esasına göre hareket etmesinin, sadece kamu reformu ile değil aynı zamanda güçlü bir sivil inisiyatif ile mümkün olabileceğini vurgulamaktadır. Doğru yanıt E'dir.

Türkiye’nin de içinde bulunduğu pek çok ülke, kaynaştırma yoluyla eğitim uygulamalarına dönük yasal ve politik çerçeve tayin etme konusunda Salamanca Bildirgesini (UNESCO 1994) esas almaktadır. Doğru yanıt E'dir.

Türkiye’de kaynaştırma uygulamaları başta olmak üzere erken çocukluk özel eğitimi, daha genel bir ifadeyle özel gereksinimli bireylerin eğitimine ilişkin yasal düzenlemelerin 1980’li yıllarda yoğunlaştığı gözlenmektedir. Doğru yanıt C'dir.

5378 sayılı Engelliler Kanunu, engellilerle ilgili dağınık mevzuatı toplaması ve derli toplu olması yönüyle müstakil, tüm engel gruplarına ve hizmet alanlarına yönelik olmasıyla kapsayıcı ve uluslararası standartları yakalama arzusuyla evrensel bir yapıda olan Türkiye’nin ilk engelliler kanunudur. Doğru yanıt B'dir

Özel eğitim tanımlanmak istendiğinde mesleki ve sosyal rehabilitasyon sıralanan kavramlardan sonra ele alınmaktadır. Doğru yanıt D'dir.

IDEA’nın 6 ilkesi (1) sıfır ret, (2) ayrımcı olmayan değerlendirme, (3) uygun eğitim, (4) en az kısıtlayıcı çevre/ortam, (5) sürecin hukuki denetimi veya teminatı ile (6) ebeveyn ve öğrenci katılımı şeklindedir. Doğru yanıt B'dir.