ENGELLİLERDE RUH SAĞLIĞI

Ülkemizde engelli bireyler için sağlanan hakların yasal dayanakları temel olarak Anayasa’ya ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’a dayanmaktadır. Bu bilgi bize doğru cevabın B şıkkı olduğunu göstermektedir.

Bronfenbrenner'in ekolojik kuramına göre, makrosistem  toplumun ekonomik, eğitimsel, dinsel, yasal ve politik sistemlerinden oluşmakta olup toplumu ve bireyleri şekillendirici rolü olan bir katmandır. Dolayısıyla doğru cevap D şıkkıdır.

İhtiyaçlar Hiyerarşisine göre bu piramidin en altında bir insanın en temel ihtiyacı olan fizyolojik ihtiyaçları (örn., yeme-içme, uyuma) yer almaktadır. Piramidin yukarılarına çıktıkça da güvenlik, ait olma-sevme-sevilme, saygı ve kendini gerçekleştirme ihtiyacı gelmektedir. Bu ihtiyaçlardan fizyolojik ihtiyaçlar hayatın idamesi bakımından, fizyolojik ihtiyaçlarla birlikte yüksek düzeydeki ihtiyaçlar da ruh sağlığının korunması açısından önemlidir. Ahmet Bey, paralimbik olimpiyatlarda madalya kazanarak, en üst aşama yani kendini gerçekleştirme aşamasına çıkmıştır.

4857 Sayılı İş Kanunu kapsamında olan elli ve üzeri çalışanı bulunan özel sektör iş yerlerinde de en az %3 engelli personel çalıştırılması zorunludur. maddesi engellilerin istihdam haklarını korumak amacıyla konulmuştur.

Üniversiteye giriş veya Yükseköğretim Dil Sınavı gibi sınavlarda görme engelli ve az gören bireyler için 30 dakikalık ek sınav süresi verilmektedir ve bu hak eğitim hakkı içindedir. Ayşe Hanım'a bu ek sürenin sağlanmaması eğitim hakkının çiğnenmesine yol açmıştır.

Engelli bireylerin sportif faaliyetlere katılımının sağlayan Gençlik ve Spor Bakanlığı bünyesinde bedensel, görme ve işitme engelli gibi engel türüne göre gruplandırılmış spor federasyonları bulunmaktadır. Bu haklar erişebilirlik-ulaşılabilirlik-sosyal haklar içinde değerlendirilir ve kişinin ruh sağlığının korunmasında son derece önemlidir. Ahmet Bey'in takıma katıldıktan sonra, depresyonda çıkması ise bu hakla ilişkili olduğundan cevap C şıkkıdır.

Bronfenbrenner'in ekolojik kuramına göre, engelli bireye bakım verenlerin yasal hakları makrosistem içinde değerlendirilir yani cevap D şıkkıdır.

Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan ebeveynlerin nöbet muafiyeti ve çocuğun günlük bakımı için izin hakkı konusunda 30 Ocak 2010 tarihinde “Sendikal Gelişmeler Doğrultusunda Alınacak Önlemler” konulu Başbakanlık Genelgesi yayımlanmıştır. Bu genelgenin 3. maddesinde “Kamu çalışanlarının kanunen bakmakla yükümlü olduğu engelli aile bireyinin bakıma muhtaç olduğunun ilgili mevzuatına göre alınmış geçerli engelli sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi kaydıyla bu durumdaki personele; engelli aile ferdinin günlük bakımı için izin kullanımında gerekli kolaylık sağlanacak ve personel mesai saatleri dışındaki nöbet görevinden ve gece vardiyasından muaf tutulacaktır.’’ ifadesi geçmektedir. Bu doğrultuda, kamu kuruluşlarında çalışan ve bakmakla yükümlü olduğu engelli yakını olanların nöbet muafiyeti ve günlük izin kullanımlarında kolaylık sağlanmasına yönelik hakları bulunmaktadır. Ayşe Hanım'dan bu haktan faydalanarak nöbet tutmamaktadır.

i engelli bireylerin 2022 sayılı kanun kapsamında aylık hakları bulunmaktadır. Aynı kanun kapsamında 18 yaş altı engelli bireye bakmakta olan yakınlarına da cüzi bir miktarda engelli aylığı bağlanmaktadır. Ancak engel oranı en az %40 olan ve 18 yaş altı engelli çocuğa bakım veren yasal temsilcisinin bu aylığı alabilmesi için temel olarak herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan aylık ya da gelirinin olmaması ve engelli bireye fiilen bakıyor olması gerekmektedir.

Evde Bakım Ücreti çalışmayan yakınlara verilmekte olup, diğer seçenekteki haklar çalışan yakınlar için olduğundan cevap A şıkkıdır.

Ekolojik kuramda, mikrosistem, mezosistem, ekzosistem ve makrosistem olmak üzere dört alt sistem belirtilmekte olup bireyin içinde bulunduğu bireysel, ailesel, çevresel ve toplumsal katmanlardan etkilendiği vurgulanmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Ekzosistem de kitle iletişim araçları, yasal düzenlemeler gibi bireyin doğrudan içinde bulunmadığı veya doğrudan önemli rol oynamadığı resmî ya da gayri resmî sosyal yapılardır.  Doğru cevap C’dir.

Maslow (1948) insanların ihtiyaçlarını belli kademelerden oluşan bir piramit şeklinde açıklamıştır. İhtiyaçlar Hiyerarşisine göre bu piramidin en altında bir insanın en temel ihtiyacı olan fizyolojik ihtiyaçları (örn., yeme-içme, uyuma) yer almaktadır. Piramidin yukarılarına çıktıkça da güvenlik, ait olma-sevme-sevilme, saygı ve kendini gerçekleştirme ihtiyacı gelmektedir.  Doğru cevap D’dir.

“Vakıflar Yönetmeliği” hükümleri gereğince annesi ya da babası olmayan muhtaç çocuklara ve engellilik oranı en az %40 ve üzerinde olan engelli bireylere muhtaç aylığı bağlanmaktadır. Engelli bireyin muhtaç aylığından yararlanabilmesi için 18 yaşını doldurmuş olması, mahkeme kararı veya kanunla bakım altına alınmamış olması, sosyal güvencesinin olmaması, hiçbir kurumdan maaş almaması ve mal varlığının muhtaç aylığı miktarını geçmemesi gerekmektedir. Doğru cevap C’dir.

Ülkemizde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşunun güvencesi altında olmayan ve yeterli ödeme gücü bulunmayan engelli bireyler Genel Sağlık Sigortasından faydalanabilmektedir. Bakım gereksinimlerinden ise Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı Bakım Hizmetleri Daire Başkanlığı sorumludur. Doğru cevap D’dir.

Rehberlik Araştırma Merkezleri tarafından özel eğitim hizmetlerine uygunluğuna karar verilen engelli bireylere özel eğitim hizmetlerinin nerede, ne zaman, ne kadar süreyle, kimler tarafından ve hangi amaçları gerçekleştirmek üzere uygulanacağını gösteren belirten bir kurumdur. Doğru cevap E’dir.

Engelli kimlik kartı, Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri tarafından düzenlenmektedir. Doğru cevap D’dir.

Engelli çocuğu olan ve çalışan annelere erken emeklilik hakkı, 01.10.2008 tarihinden sonra çalıştıkları süre için geçerlidir. Yarı (kısmi) zamanlı çalışma hakkı 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 104. maddesinde, işçiler için de 4857 sayılı İş Kanununun 13. ve 74. maddesinde yer almaktadır. Buna göre, engelli çocuğu olan annelere, doğumdan sonraki oniki ay boyunca yarı zamanlı çalışmaları karşılığında tam maaş ödeme hakkı getirilmiştir. Bir yaşından sonra da çocuğun engel oranı ve ailenin gelir düzeyi dikkate alınmaksızın, ebeveynlerden biri çocukları ilköğretim yaşına varana dek maaş ve özlük haklarının yarısı karşılığında yarı zamanlı çalışabilmektedir. Engelli çocuğu olan veya bu çocuğa bakım veren kamu, özel sektör ve serbest meslek çalışanları gelir vergisi indiriminden yararlanmaktadırlar. Gelir vergisi indirimine ek olarak, çalışan ebeveynlerin nöbet muafiyeti ve çocuğun günlük bakımı için izin kolaylığı hakkı bulunmaktadır. Yine kamuda çalışan ebeveynlerin/bakım verenlerin tayin ve refakat izni hakları mevcuttur.  Doğru cevap D’dir.

Bazı indirim hakları şu şekilde özetlenebilir:

Sonuç olarak, yukarıda belirtilen indirim hakları kurumlara ve yerel yönetimlere bağlı olarak değişebilmektedir. Doğru cevap E’dir.

2022 sayılı kanunda tanınan aylık hakkından ya- rarlanmak için ilde defterdarlıklara, ilçede de mal müdürlüklerine başvurulması gerekmektedir. Doğru cevap A'dır.