ENGELLİLERDE RUH SAĞLIĞI

Travmatik yaşantı sel, deprem gibi doğal bir afet veya bir kaza olabileceği gibi insanlar tarafından gerçekleştirilen tecavüz, terör, savaş, zorunlu göç gibi çeşitli türlerde de olabilir. Doğru seçenek (E)dir.

Doğru seçenek (A)dır.

Doğru seçenek (E)dir.

Travmatik yaşantılar, yukarıda belirtildiği gibi bireyin kontrol kaybı duygusu yaşamasına ve bunun sonucunda da korku, endişe, aşırı üzüntü, şaşkınlık, kafa karışıklığı gibi çeşitli psikolojik tepkiler sergilemesine yol açan, bireyin ruhsal veya bedensel varlığını sarsan ve yaralayan her türlü örseleyici durumlara ya da olaylara verilen genel addır. Bu bilgiler bize sorunun doğru cevabını D şıkkı olduğunu göstermektedir.

Travmatik yaşantı sel, deprem gibi doğal bir afet veya bir kaza olabileceği gibi insanlar tarafından gerçekleştirilen tecavüz, terör, savaş, zorunlu göç gibi çeşitli türlerde de olabilir. Bu bilgi bize doğru cevabın B şıkkı olduğunu göstermektedir.

Travma sonrası sıkça görülen duygusal, bilişsel, fiziksel/ somatik, davranışsal ve sosyal belirtiler şu şekilde sıralanabilir (Erdur-Baker, 2014):  Bilişsel Belirtiler: Konsantrasyon güçlüğü, hafıza ile ilgili sorunlar, karar verememe, yanlış inançlar geliştirme, yaşadıklarını çarpıtma/değiştirme, kafa karışıklığı, kendine saygı duymama, kendine olan inancını kaybetme, kendini suçlama, endişelilik hâli, istenmeyen düşünce ve anılar. 

Örnek durumda tecavüz sonrası kendini suçlama ise bilişsel bir beirti olduğundan doğru cevap B şıkkıdır.

Travmatik olayın niteliği (Kazara veya kasıtlı olarak adlandırılması) ona verilen tepkilerin şiddetini belirleyen önemli bir faktördür. Yaşanan travmatik olayın şiddetinin fazlalığı veya travmanın türünün afet yerine insan kaynaklı olması TSSB gibi psikiyatrik bozuklukların gelişme riskini artırmaktadır. Cinsel saldırıya uğrayan örnekteki çocuk üzerinden anlatılacak olursa; kendisine bunu yapanın bir yakını olması, çocuğun olayı anlamasını veya olaya karşı koymasını büsbütün zorlaştıracaktır. Söz konusu mağdur, kendisine bunu yapan kişiyi nereye konumlandıracağını bilemeyecek, sevme-nefret etme gibi karmaşık duygular içinde kalacak ve travma belirtileri daha da şiddetlenecektir. Diğer yönden, afet gibi “önlenemez doğa kanunu” olarak anlamlandırılan travmalarda ise mağdur sayısı birden fazla olduğu için mağdurlar kendilerini “kader birliği” etmiş bir grubun üyesi olarak hissedebilirler ve “neden ben?” sorusunu daha az sordukları için travmayla baş etmeleri insan kaynaklı travmalara göre daha kolaylaşacaktır. Bu bilgiler bize sorunun cevabının A şıkkı olduğunu göstermektedir.

En genel tanımıyla ihmal; engelli bireyin temel, duygusal ve sosyal gereksinimlerinin giderilmemesidir. İhmal, karşılanmayan gereksinimin türüne göre fiziksel, duygusal, eğitim ve tıbbi ihmal olarak sınıflandırılabilir. Söz gelimi, ebeveynin veli toplantılarına gitmemesi eğitim ihmali iken çocuğu mevsim koşullarına göre giydirmemesi de fiziksel ihmaldir. Engelli bireylerin ihmal belirtilerine yönelik olarak da şu örnekler verilebilir: Engelli bireyin ilacının verilmesi, güvenliğinin sağlanması gibi temel gereksinimlerinin giderilmemesi, sağlıksız veya yetersiz beslenmesi, kişisel hijyeninin kötü olması, bakım kalitesinin düşük düzeyde olması, mevsime uygun giydirilmemesi, açıklanamayan kilo kayıpları, fiziksel, tıbbi ve sosyal faaliyetlerde bulundurulmaması (örn., fizik tedavi ihtiyacının giderilmemesi), sağlık kontrollerinin yaptırılmaması veya tedavi ettirilmemesi, yatağa bağımlı olanlarda çok sık yatak yaralarının olması, özel eğitim gibi eğitimsel ihtiyaçlarının giderilmemesi; gözlük, protez, işitme cihazı gibi gerekli olan tıbbi aletlerden yararlandırılmamasıdır. Ali'nin durumunda da işitme cihazı kullandırılmaması tıbbi ihmal olarak düşünülmelidir, yani cevap D şıkkıdır.

Engelli bireylerin, tarih boyunca toplumun geneli tarafından ötekileştirildiği ve toplumun olumsuz tutum ve davranışlarına maruz kaldıkları bilinen bir gerçektir. Engelli bireylerin maruz kaldığı istismar ve ihmal sadece ailesel bir sorun olmayıp onlara sunulan hizmetle ve toplumsal bakış açısıyla da ilişkilidir. Söz gelimi, bu bireylere sunulan sağlık ve eğitim hizmetlerinin yetersiz olması, uzmanların ailelere psikolojik destek sunmaması veya çocuk koruma birimlerinin engelli bireylere uygun olmaması, toplumda bu bireylere yönelik önyargıların veya “aciz, yetersiz, ifadesine güvenilmez” gibi atıfların olması engelli bireylerin istismarını ve ihmalini artıran veya bu kötü muamelelerin devam etmesini sağlayan faktörler olabilmektedir. Örnek durumda da Ali Bey sözüne güvenilmeyen bir durumda olup, bu durumda taciz ve istismara maruz kalmaya devam etmektedir. Yani cevap E şıkkıdır.

İstismarcının mağdura yakınlık düzeyi: İstismarda bulunan kişinin yabancı bir kişi olmasına göre tanıdık, aile-içi bir birey olması ruhsal sorunların görülme olasılığını artırmaktadır. Babası tarafından cinsel tacize maruz kalmış, işitme kayıplı, 14 yaşında bir çocuğun ruh sağlığının olumsuz etkilenmesinin en önemli nedeni, istirmacının yakın aile bireyi olmasıdır.

Doğru seçenek (D)dir.

Doğru seçenek (E)dir.

Doğru seçenek (D)dir.

Doğru seçenek (A)dır.

Doğru seçenek (B)dir.

Doğru seçenek (A)dır.

Doğru seçenek (E)dir.

Ortopedik engelli Ayşe Hanım, eşi tarafından evlilik içi tecavüze maruz kalmakla birlikte, beni bu halimle kimse beğenmez, bundan sonra yalnız kalırım ve tek başıma ölürüm gibi gerekçelerle, eşinin istismarını yetkililere bildirmemektedir. Yani yalnız kalma, başka eş/partner bulamayacağını düşünmesi nedeniyle bildirmemektedir. Bu durumda doğru cevap B şıkkıdır.

Travmatik yaşantılar sonrası yapılacak müdahaleler konusunda Dünya Sağlık Örgütü tarafından saha çalışanları için psikolojik ilk yardım rehberi hazırlanmıştır. Bu rehbere göre afet gibi travmatik yaşantı sonrası engelli bireylere yardım için yapılması gerekenler şu şekilde özetlenebilir (Erdur-Baker, Doğan, Aksöz ve Sancak-Aydın, 2014): • Engelli bireye saygılı ve kültürüne uygun bir biçimde yaklaşıp, kendinizi, isminizi ve kuruluşunuzu tanıtın. • Güvenli bir yer bulmasına yardım edin. Eğer bunu yapmak güvenli ise bireyi tehlikeden uzaklaştırın. • Mahremiyeti ve saygınlığı için onu medya mensuplarından koruyun. • İhtiyaçlarını ve kaygılarını sorun. Yeme-içme, temiz su bulma, kendilerine bakabilme ya da yardım ekibi tarafından verilen malzemelerle barınak inşa etme gibi temel ihtiyaçlarını karşılamasına yardım edin. • Herhangi bir sağlık problemi ya da düzenli olarak kullandığı ilaçlarının olup olmadığını sorun. İlaçlarını almasına ve tıbbi malzemelere erişmesine yardım edin. • Konuşması için baskı yapmayın. Konuşmak isterse de dinleyin ve sakinleşmesine yardımcı olun. Bu bilgiler bize konuşması için baskı yapılmaması gerektiğini öğütlemektedir. Dolayısıya cevap D şıkkıdır.

TCK’nın 279. ve 280. maddesine göre herhangi bir kamu görevlisi ile doktor, eczacı, hemşire ve diğer sağlık mesleği mensupları engelli bireylere yapılan ihmal ve istismar davranışlarını adli olarak bildirmekle yükümlüdürler. Aksi takdirde, bu kişilere hapis cezası uygulanmaktadır. Bu madde kamu görevlileri ve sağlık çalışanlarını kapsadığından, komşu bu kanuna dahil değildir.