Aof Panel

Soru 1

Aşağıdakilerden hangisi doğal travmadır?

Soru 2

Aşağıdakilerden hangisi bir olayın travmatik yaşantı olarak adlandırılabilmesi için gerekli özelliklerden biri değildir?

Soru 3

Aşağıdakilerden hangisi travma sonrası görülen belirtilerden değildir?

Soru 4

Aşağıdakilerden belirtilerden hangisi konsantrasyon güçlüğü, karar verememe, yanlış inançlar geliştirme gibi davranışları kapsar?

Soru 5

Aşağıdakilerden hangisi fiziksel/somatik belirtilere bir örnektir?

Soru 6

Aşağıdakilerden hangisi Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) belirtilerinden değildir?

Soru 7

Aşağıdakilerden hangisi travmatik yaşantıya verilen belirtilerin şiddetini etkileyebilen faktörlerden değildir?

Soru 8

Aşağıdakilerden hangisi engelli bireyin temel, duygusal ve sosyal gereksinimlerinin giderilmemesini anlatan terimdir?

Soru 9

Aşağıdakilerden hangisi engelli bireylerin istismara ve ihmale maruz kalmasını artıran faktörlerden değildir?

Soru 10

Aşağıdakilerden hangisi travmatik yaşantı sonrası yapılması gereken müdahalelerden biri değildir?

Çözüm Açıklaması

Dünya Sağlık Örgütü tarafından saha çalışanları için psikolojik ilk yardım rehberi hazırlanmıştır. Bu rehbere göre afet gibi travmatik yaşantı sonrası engelli bireylere yardım için yapılması gerekenler:

bir biçimde yaklaşıp, kendinizi, isminizi ve kuruluşunuzu tanıtın.
• Güvenli bir yer bulmasına yardım edin.
Eğer bunu yapmak güvenli ise bireyi tehlikeden uzaklaştırın.
• Mahremiyeti ve saygınlığı için onu medya
mensuplarından koruyun.
• İhtiyaçlarını ve kaygılarını sorun. Yeme-içme, temiz su bulma, kendilerine bakabilme
ya da yardım ekibi tarafından verilen malzemelerle barınak inşa etme gibi temel ihtiyaçlarını karşılamasına yardım edin.
• Herhangi bir sağlık problemi ya da düzenli
olarak kullandığı ilaçlarının olup olmadığını sorun. İlaçlarını almasına ve tıbbi malzemelere erişmesine yardım edin.
• Konuşması için baskı yapmayın. Konuşmak isterse de dinleyin ve sakinleşmesine
yardımcı olun.
• Kendi başına hareket edemeyenler veya işitme-görme engeli olanlar ailelerini bulmakta
ve hizmetlere erişmekte zorluk çekebilirler.
Sevdikleriyle bağlantı kurmasına ve sosyal
destek almasına yardım edin. Bu süreçte,
engelli bireyin yanında kalın. Gitmeniz gerekiyorsa da ona yardım etmesi için birini
bulun. Uzun süreli yardım için engelli bireyin bir kurumla irtibata geçmesini sağlayın.
• Mevcut hizmetler (sağlık hizmetleri, aile
üyelerinin takibi, barınak, gıda dağıtımı
gibi) hakkında bilgi sahibi olduğundan ve
hizmetlere ulaşabileceğinden emin olun.
Bilmiyorsa mevcut servislere nasıl ulaşacağı
konusunda bilgi verin.
• Olayla ilgili doğru ve net bilgi verin.
• Problemleriyle başa çıkmasına yardım edin.
İhtiyaçlarını karşılayabilmesi için pratik
öneriler verin. Geçmişte zor durumlarla
nasıl başa çıktığını düşünmesini ve mevcut
durumla başa çıkma yeteneğini fark etmesini sağlayın. Kendisini daha iyi hissetmesini
sağlayan faaliyetler yapmasını (örn., yürümek, şarkı söylemek, dua etmek gibi) ve
olumsuz başa çıkma davranışlarından (örn.,
bütün gün uyumak, alkol v.b. kullanmak,
kendisini sevdiği kişilerden soyutlamak) kaçınmasını isteyin.

Soru 11

Aşağıdakilerden hangisi insan kaynaklı travmatik yaşantılardan birisi değildir?

Soru 12

Aşağıdakilerden hangisi travma sonrası sıkça görülen bilişsel belirtilerden birisi değildir?

Soru 13

Yukarıdaki verilen travma sonrası sıkça görülen belirtilerin türü sırayla aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru olarak verilmiştir?

Soru 14

Travma sonrasında bazı bireylerin yaşama bakışlarının değişmesi, kendi güçlerinin ve yaşamlarındaki yeni olasılıkların daha çok farkına varmaları, yaşamı daha fazla takdir etmeleri, önceliklerini yeniden değerlendirmeleri, daha yakın kişilerarası ilişkiler geliştirmeleri ve sonuç olarak ruhsal olarak gelişim göstermeleri aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilmektedir?

Soru 15

Özel eğitim ihtiyacı olan engelli bir çocuğun özel eğitim alması gerekirken okula gönderilmemesi aşağıdakilerden hangisine bir örnektir?

Soru 16

Özel eğitim ihtiyacı olan engelli bir çocuğun aşağılanması ve sosyal çevreye çıkartılmaması aşağıdakilerden hangisine bir örnektir?

Soru 17

Engelli bir bireyin aylığının ve gayrimenkullerinin elinden alınması ve tehdit edilmesi yukarıdaki istismar türlerinden hangisini veya hangilerini içermektedir?

Çözüm Açıklaması

Fiziksel istismar: Dünya Sağlık Örgütüne (WHO, 2006) göre çocuğun sağlığına, yaşamına, gelişimine ve onuruna zarar veren ve kasıtlı olarak yapılan her türlü fiziksel güç kullanımı fiziksel istismar olarak tanımlanmaktadır. Yetişkin bireylere yapılan bu tür davranışlara da literatürde çoğunlukla fiziksel şiddet veya saldırı kavramı kullanılmaktadır. Engelli bireye yönelik fiziksel istismar davranışlarına vurma, dövme, tekmeleme, boğma, ısırma, yakma, haşlama, zehirleme veya agresif davranışlar sergilediği için yatağa vb yerlere bağlama gibi kasıtlı olarak yapılan ve fiziksel olarak zarar veren her türlü eylem örnek verebilir. Fiziksel istismar mağdurun bedeninde çürük, morluk gibi yaralara veya geçici izlere neden olabileceği gibi kafa travmaları veya kırık gibi ciddi yaralanmalar sonucunda kalıcı fiziksel hasarlara, işitme kaybı gibi engellere veya ölümlere de neden olabilmektedir.
Duygusal istismar: Duygusal istismar; yeteneklerinin üzerinde istek ve beklenti içinde olma, saldırganca davranma, sürekli eleştirme, aşağılama, sevgi ve ilgi ihtiyaçlarını yeterince karşılamama, reddetme, yıldırma, küçük düşürme, alay etme, değer vermeme gibi davranışlarla bireyin psikolojik şiddete maruz kalmasıdır (Ersanlı v.d., 2013). Engelli bireylerin duygusal istismarına yönelik olarak da başta engellerinden kaynaklı aşağılanmaları, onurlarının zedelenmesi, kişiliklerine veya engellerine yönelik sürekli eleştirilmeleri, eğitim veya oyun alanı gibi sosyal ortamlarda istenmemeleri/ dışlanmaları, tehdit edilmeleri, mahremiyetlerinin korunmasına önem verilmemesi ve engelli oldukları için bakım verenleri/eşleri tarafından terk edilmeleri gibi davranışlar örnek verilebilir. Ayrıca, engelli bireylerin ekonomik istismarı da duygusal istismarın bir türü sayılabilir. Buna yönelik olarak, engelli bireylerin paralarının/aylıklarının veya gayrimenkullerinin ellerinden alınması, dolandırılmaları ve dilencilik gibi suçlarda kullandırılmaları ekonomik istismarlarına örnektir.
Cinsel istismar: Cinsel istismar, toplumdan topluma veya ülkeden ülkeye farklı şekillerde tanımlansa da genel olarak çocuğun tam anlayamadığı, gelişimsel olarak hazır olmadığı, toplum kurallarına ve yasalara uygun düşmeyen cinsel davranışlara maruz kalmasına denilmektedir (WHO, 2003). Türkiye’deki kanunlara göre rıza dışındaki her türlü cinsel eylem cinsel istismar veya saldırı kapsamında ele alınmaktadır. Eğer mağdur olayın anlam ve önemini anlamayacak derecede engeli olan bir bireyse olayda rıza olsa dahi yapılan davranış cinsel istismar olarak değerlendirilmekte ve sanığın cezası artırılmaktadır. Cinsel istismar davranışlarına istismarcının engelli bireyin cinsel içerikli fotoğraflarını/videolarını çekmesi veya soyunma, banyo yapma gibi davranışlarını cinsel tatmin/uyarılma amacıyla izlemesi, kendisinin veya başka birinin özel/gizli bölgelerini engelli bireye göstermesi, cinsel içerikli sohbet etmesi ve vücudunda herhangi bir bölgeye cinsel amaçlı dokunması örnek verilebilir. Bu örneklerden de anlaşılacağı üzere, cinsel istismar yalnızca dokunma içeren davranışlardan oluşmamakta, temas içermeyen eylemler de cinsel istismar sayılmaktadır.

Soru 18

En genel tanımıyla engelli bir bireyin temel, duygusal ve sosyal gereksinimlerinin giderilmemesi aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilmektedir?

Soru 19

Engelli bireylerin istismara ve ihmale maruz kalmasını artıran faktörlerden hangisi aileye özgü risk faktörlerinin varlığı ile yakından ilişkilidir?

Soru 20

Engelli bireylerin istismara ve ihmale maruz kalmasını artıran faktörlerden hangisi toplumsal ve sistemsel risk faktörlerinin varlığı ile yakından ilişkilidir?

ENGELLİLERDE RUH SAĞLIĞI