ENGELLİLERDE RUH SAĞLIĞI

Damgalama bir insan veya grubun sahip olduğu bir özelliğin toplumca normal olarak sınıflanan ölçülerin dışında sayıldığı için o insan ya da grubun itibarsızlaştırılmasıdır. Doğru seçenek (C)dir.

Diyabet ya da kalp hastalıkları gibi durumların dışardan bakanların farkına varabileceği göstergeleri ya genelde yoktur ya da yok denecek kadar azdır. Dışarıdan bakanların fark edemeyeceği bu tarz engel türleri için gizli engel terimi kullanılmaktadır. Doğru seçenek (D)dir.

Doğru seçenek (A)dır.

Doğru seçenek (A)dır.

Doğru seçenek (D)dir.

Doğru seçenek (E)dir.

Doğru seçenek (C)dir.

Doğru seçenek (E)dir.

Doğru seçenek (A)dır.

Doğru seçenek (A)dır.

Damgalama bir insan veya grubun sahip olduğu bir özelliğin toplumca normal olarak sınıflanan ölçülerin dışında sayıldığı için o insan ya da grubun itibarsızlaştırılmasıdır (United Nations, 2017). Engelli bireylerin otomatik olarak başarısız, beceriksiz, tembel, dengesiz ya da sorumsuz olarak algılanması bu davranışlara örnektir. Bu bilgilerin ışığında şıklar düşünüldüğünde doğru cevabın D şıkkı olduğu görülmektedir.

Damgalama ve ayrımcılık sonucunda engelli bireyler istihdam fırsatları, sağlık hizmetleri ve eğitim olanakları da dâhil olmak üzere birçok hizmetten mahrum bırakılmakta ve insan haklarına aykırı uygulama ve davranışlara maruz kalmaktadırlar. Ön yargı ve damgalamanın sonucu olarak ortaya çıkan davranışların en yıkıcı olanı engelli bireylere yönelen fiziksel şiddet ve saldırılardır. Dünya Sağlık Örgütüne göre, engelli bireylerin şiddete maruz kalma riski engelli olmayan bireylere göre çok daha fazladır. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Engelli bireylerin, özellikle de kurumsal bakım alan zihinsel engelli bireylerin (Peckham, 2007, Reichard, 2007; Yoshida, 2009), engeli olmayan bireylere kıyasla çok daha fazla cinsel istismara maruz kaldıkları ortaya konmuştur. Dolayısıyla bu sorunun doğru cevabı B şıkkı olmalıdır.

Toplumun engelli bireye bakış açısını şekillendiren faktörlerden bireyin engeliyle ilgili olanlar aslında tek başlarına değil toplumun dil, din, yapı ve kültürüne dayalı olarak toplumun engelli bireye ilişkin bakış açısını şekillendirir. Bu nedenle bireyin engeliyle ilgili faktörlerden aynı olanın bile farklı iki toplumun engele ve engelli bireye ilişkin bakış açısını farklı şekillerde etkilediği görülebilir. Bu durumu engelle ilgili faktörlerden biri olan engel türü ve hangi şekilde edinildiği üzerinden örnekleyelim. Söz gelimi jeopolitik konumu nedeniyle askerî gücün ön planda olduğu bir ülkede askerlik yaparken engelli hâle gelmiş birine toplumun bakış açısının, jeopolitik konumu açısından askerî güce benzer bir önemin verilmediği bir ülkede aynı şekilde engelli hâle gelmiş bir bireye kıyasla çok daha olumlu olacağını tahmin etmek zor değildir. Psikozu olan vakanın şaman olarak kabul edilmesi, toplumun dini yapısıyla ilişkili olduğundan, cevap C şıkkıdır.

Dünya Sağlık Örgütü, engellilik ve sağlığı sınıflandırırken kullandığı kavramsal çerçeve olan İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırılmasında (ICF) biyopsikososyal yaklaşımı temel almıştır yani cevap E şıkkıdır.

Engelli bireylere yönelik bu tür olumsuz inanç, tutum ve davranışlar onların eğitim, iş, romantik ilişki ve/veya evlilik ve barınma gibi hak ve ihtiyaçları başta gelmek üzere hayatlarının tüm alanlarına etki etmektedir. Örnek durumda evlilik öncesi ilişkisi engel yüzünden sonlandırılmış Ayşe Hanım'ın romantik, evlilik ve cinsel yaşamı etkilenmiştir.

Türkiye 2009 yılında imzalamış olduğu Engellilerin Haklarına Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi ile engelli bireylerin hakları konusuna vermiş olduğu önemi yazıya dökmüştür.

Engelliliğe yol açan durumlar üzerinde çevresel faktörlerin rolünün önemine dikkat çeken bir anlayışa dayalı olan model sosyal modeldir, diğer bir deyişle doğru cevap B şıkkıdır.

İşitme engelli bir bireyle iletişime geçildiğinde yapılmaması gereken davranışlar A şıkkı hariç diğer şıklarda verilmiştir.

Toplumun engelliliğe bakış açısını etkileyen bireysel faktörlerden belki de en başta geleni engel türüdür. Toplumun bazı engel türlerine bakış açısı diğer engel türlerine göre çok daha olumsuz olabilmektedir. Bu durum özellikle psikososyal engel türlerinde oldukça yaygın görünmektedir. Örneğin şizofreni ve/veya bipolar depresyon tanısı bulunan bireylere yaklaşımlar çoğu toplumda işitme ya da görme engelli bireye yaklaşımlara nazaran çok daha olumsuz olabilmektedir. Hatta toplumumuzda bazı bireylerin çatışma yaşadıkları bireylere hakaret etmek için bu tür psikososyal engel türlerinin isimlerini bir tür küfür kullandıkları bile görülmektedir. Örneğin, çoğumuz sık sık karar değiştiren veya şüpheci birinin arkasında şizofren ya da bipolar sıfatlarının kullanıldığına şahit olmuşuzdur. Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.