ENGELLİLERDE RUH SAĞLIĞI

Ülkemizde engellilerle ilgili ilk büyük çalışma
2002 yılı nüfus sayımında gerçekleştirilen Türkiye
Engelliler Araştırması’dır. Buna göre cevap E seçeneğidir.

Engellilik ile ilgili birçok kavram olmakla birlikte alan yazında bu kavramların her birinin bir
biri yerine kullanıldığı göze çarpmaktadır. En genel
anlamda engellilik; yetersizlik, aktivite sınırlılığı,
katılımda sınırlılık kavramlarını içinde barındıran
şemsiye bir kavramdır Aktivite sınırlılığı: Birey tarafından bir görev
ya da eylemi yürütmede bir zorluk ile karşılaşma
anlamına gelmektedir. Aktivite sınırlılığında bireyin kendisinden, kendi engelinden kaynaklı bir
durum söz konusudur. Bu nedenle cevap B seçeneğidir.

Engellilik birtakım kalıtsal ve çevresel faktörler
sonucunda oluşabilmektedir. Engelin oluşmasına
neden olan etmenler, engelin durumuna göre değişiklik gösterebilir. Bazı durumlarda engelin nedeni bilinmemekle birlikte genel olarak engelliliğin
nedenleri doğum öncesi, doğum sırası ve doğum
sonrası nedenler olarak gruplara ayrılmıştır. Doğru cevap üç yani B seçeneğidir.

Doğum öncesi nedenler henüz engelli birey
dünyaya gelmeden önce daha çok annesine ilişkin özellikleri kapsar. Bu kapsamda doğum öncesi
nedenler arasında; annenin yaşının büyük olması,
kötü beslenmesi, hamilelikte çeşitli ilaçlar kullanması, sigara, alkol ya da uyuşturucu maddeleri
kullanması, radyasyona maruz kalması, hormonal
bozukluklara sahip olması, çeşitli metabolik-sistemik hastalıkların olması, stres, kaygı, depresyon
gibi psikolojik sorunlar yaşaması, yakın akraba evliliği yapmış olması, kazalar geçirmesi, travmalar
yaşaması, çocuğuyla kan uyuşmazlığının olması,
doğum kanalının yapısal olarak bozuk olması ve annenin ya da babanın kalıtsal olarak ailelerinden
gelen problemlere sahip olmaları sayılabilir. Bireyin enfeksiyonlara
maruz kalması ise doğum  sonrası nedenler arasında yer aldığından cevap D seçeneğidir.

Engelliliği açıklamayı hedefleyen modellere bakıldığında en genel anlamda tıbbi modeller
(bireysel modeller) ve sosyal modeler şeklinde iki
yaklaşımdan söz edilmektedir. Tıbbi model engellilikle ilgili olan ilk teorik yaklaşımdır.. Doğru cevap iki yani A seçeneğidir.

Sosyal modele göre ;engellilik farklılıktır, engelli oluş özünde nötr bir durumdur, engellilikte  birey ve toplum arasında etkileşim sağlanmalıdır, engelliliğin sürekli olan problemlerin çözümü birey ve toplum arasındaki iletişimin değişmesidir, çözüm aracı bireyin kendisiyle ya da birey ile toplum arasındaki düzenlemelerle uğraşanlardır. Engelliliğin bireysel bir problem oluşu ise tıbbi modele ait bir görüş olduğundan cevap C seçeneğidir.

Benliğin çeşitli boyutları söz konusudur.
Rogers’a (1951) göre birinci boyut gerçek benliktir. Gerçek benlik, kişinin kendi kendine sorduğu; “ben kimim?” sorusuna verdiği cevaptır ve bu
anlamda gerçek benlik bireyin gerçek yaşamdaki
deneyimleriyle şekillenir. İdeal benlik ise olmayı
istediği benliktir. İdeal sosyal benlik ise bireyin
idealde başkaları tarafından görünmeyi istediği
kendisidir.  Buna göre cevap gerçek benlik D seçeneğidir.

Yapılan bir araştırmada (Falvo,
2005) engelliliğin bazı olası tehditleri aşağıdaki gibi
sıralanmaktadır:

Yaşam ve fiziksel iyi oluşa yönelik tehditler: Bireylerin fiziksel engelleriyle ilgili stres yaşamalarıyla ilgilidir.Bağımsızlığa, özerkliğe, mahremiyete ve kontrole yönelik tehditler: Bireyin engelinden
kaynaklı olarak diğerlerine bağımlı yaşamak
durumunda olduğu durumlar olabilmektedir. Yaşam amaçları ve gelecek planlarına yönelik tehditler: Bireyin sahip olduğu engelden
ötürü yaşamını planlaması da bazı durumlarda çok zor hatta imkansız olabilmektedir. Aile, arkadaşlar ve meslektaşlar ile ilişkilere
yönelik tehditler: Engelli bireylerin önemli
bir kısmı hem kendi engellerinin yarattığı
gerçek nedenler, hem kendilerine ilişkin
olumsuz tutumları, hem de diğerlerinin
kendilerine ilişkin olumsuz bakışları nedeniyle kendilerini yalıtılmış ve yalnız hissetmektedirler. Benlik kavramı ile rollerin gerçekleştirilmesine
yönelik tehditler: Engelli bireylerin yukarıda
da söz edildiği gibi önemli stres kaynaklarından birisi kendi benliklerine ilişkin algılarıdır. Bireyin kendini değersiz, önemsiz ve işe
yaramaz olarak görmesi, bu bağlamda birey
için önemli bir stres kaynağıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Öfke; bireyin kendisini korumak ve dışarıdan gelen tehditler karşısında uyanık olmasına hizmet eden doğal bir duygudur.
Ancak bireyin sürekli ve şiddetli engellenme yaşaması öfkenin işlevsel olmaktan
çıkıp bir sorun olarak yaşanmasına yol
açabilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bilişsel davranışçı yaklaşıma göre bireylerin işlevsiz olan düşüncelerinin temelini yetersizlik, sevgisizlik ve değersizlik inançları oluşturmaktadır. Bu
inançlar bireyin kişisel ve çevresel bilgiyi nasıl düzenleyeceğini belirleyen bireyin kendisi, diğerleri
ve dünyayla ilgili temel varsayımlarını içeren, geçmiş yaşantılar ve deneyimler sonucunda oluşmuş
bilişsel yapılardır. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.