ENGELLİLERDE RUH SAĞLIĞI

Doğru seçenek (B)dir.

Aktivite sınırlılığı, birey tarafından bir görev ya da eylemi yürütmede bir zorluk ile karşılaşma anlamına gelmektedir. Doğru seçenek (C)dir.

Doğum sırası nedenler arasında vakum, forsep gibi aletlerin uzmanlık dışı kullanılması, bebeğin erken ya da geç doğması ya da başına kordon dolanması, zor doğumun ya da çoğul gebeliğin olması sayılabilir. Doğru seçenek (D)dir.

Hristiyanlık ve Müslümanlık gibi ilahi dinlerin ortaya çıkması ve yayılması ile birlikte, sevap kazanma ve günah işlememe duygusu etkili olmaya başlamıştır. Bu anlayış ile engellilere acınarak bakılmış, engelliler koruma altına alınmaya başlanmıştır. Tarihsel süreç içerisinde sosyo-politik, ekonomik, kültürel, bilimsel ve diğer alanlardaki gelişmelere paralel olarak, engellilere yönelik bakış açısının da değişmeye başladığı; engelli bireylerin tıbbi bakım ve rehabilitasyonu, eğitim ve iş olanaklarının arttırılması yönünde olumlu gelişmelerin olduğu görülmektedir. Doğru seçenek (E)dir.

Tıbbi model en genel anlamda engelliği bir çeşit problem durumu ve hastalık olarak görmektedir. Bu modele göre engellilik, işlev kısıtlılıklarına bağlı bireysel bir problem olarak görüldüğünden, olumsuz/ negatif bir durum olarak değerlendirilir. Doğru seçenek (A)dır.

Gerçek benlik, “kendimi nasıl görüyorum?”, ideal benlik “kendimi nasıl görmek isterim?”, sosyal benlik, “başkaları beni nasıl görüyor?”, ideal sosyal benlik ise “başkalarının beni nasıl görmesini isterim?” sorularını temsil eder. Gerçek ideal benlik kavramı ise tanımsızdır. Doğru seçenek (E)dir.

Stres, bireyin herhangi bir fiziksel veya psikolojik uyarıcı karşısında gerekli uyumu sağlayabilmek için ruhsal ve bedensel olarak harekete geçmesi, tepki göstermesi anlamına gelmektedir. Doğru seçenek (C)dir.

"Kendini önemsiz biri olarak görmek" gerçek benlik, "toplumun kendisini çok önemli biri gibi görmesini istemesi” ise ideal sosyal benlik kavramına uygundur. Sırasıyla bu kavram çiftinin yer aldığı doğru seçenek (E)dir.

Bağımsızlığa, özerkliğe, mahremiyete ve kontrole yönelik tehditler, bireyin engelinden kaynaklı olarak diğerlerine bağımlı yaşamak ihtiyacı hissettiği durumlardır. Örneğin görme engelli ya da serebral palsili bir bireyin bir yerden başka bir yere gitmek için bile başkalarının yardımına ihtiyacı olabilmektedir. Bu durum engelli bireyin kendi yaşamının kendi kontrolünde olmadığı duygusunu doğurmakta ve ruhsal olarak kendini kötü ve işe yaramaz hissetmesine yol açabilmektedir.

engellilerde düzenli spor alışkanlığı ile depresyon ve anksiyetenin azalması arasında önemli bir bağlantı olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgular kendilerine sağlanan fırsatları arttırarak engellileri sosyalleşebilecekleri etkinliklere yönlendirmenin işlevsel olabildiğini göstermektedir. Doğru seçenek (C)dir.

Katılım kısıtlılığı: Yaşam durumlarına katılımda bireyin kısıtlanması olarak tanımlanmaktadır. Bu kısıtlılık bireyin sahip olduğu engelinden kaynaklı olarak dış çevreden gelen bir kısıtlılığı içermektedir (WHO, 2016). II ve IV. seçeneklerde kişi yaşama engelinden dolayı yaşama katılamamakta yani bir kısıtlama yaşamaktadır. BU nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Doğum öncesi nedenler henüz engelli birey dünyaya gelmeden önce daha çok annesine ilişkin özellikleri kapsar. Bu kapsamda doğum öncesi nedenler arasında; annenin yaşının büyük olması, kötü beslenmesi, hamilelikte çeşitli ilaçlar kullanması, sigara, alkol ya da uyuşturucu maddeleri kullanması, radyasyona maruz kalması, hormonal bozukluklara sahip olması, çeşitli metabolik-sistemik hastalıkların olması, stres, kaygı, depresyon gibi psikolojik sorunlar yaşaması, yakın akraba evliliği yapmış olması, kazalar geçirmesi, travmalar yaşaması, çocuğuyla kan uyuşmazlığının olması, doğum kanalının yapısal olarak bozuk olması ve annenin ya da babanın kalıtsal olarak ailelerinden gelen problemlere sahip olmaları sayılabilir. Bu bilgilerin ışığında sorunun doğru cevabının B şıkkı olduğu görülmektedir.

Anne ve baba herhangi bir genetik bozukluğa sahip olmasalar da doğum esnasında tüm koşullar yerinde olup bebek özveri ile dünyaya getirilmiş de olsa doğumdan sonra birtakım durumlar nedeniyle bireyin engelli olabilmesi mümkündür. Doğum sonrasında bireylerin engelli olma nedenleri arasında genel olarak bireyin yaşadığı hastalıklar ve bu hastalıklara doğru müdahale yapılmaması ya da geç müdahale yapılması, bireyin geçirdiği kazalar, yaşadığı travmalar, yeterince beslenememesi, enfeksiyonlara maruz kalması, olumsuz çevre, yaşam koşulları, ihmal ve istismar edilmesi gibi durumlar sayılabilir. Dolayısıyla birey doğumda engelli olmasa bile sonralarına bu nedenlerden dolayı engel sahibi oabileceğinden, doğru cevap D şıkkıdır.

Doğuştan ya da sonradan kazanılmış engelliliğin sosyal ve kültürel anlamı, bireyin engellilik durumuna yönelik tepkilerinde ve toplumun engelli bireye bakış açısında şekillenir ki bu kültürel anlam, toplumdan topluma değişiklik gösterir (Burcu, 2002). Bu farlılık toplumlar arasında olduğu gibi aynı toplumda farklı zamanlarda da olabilmektedir. Söz gelimi ilkel toplumların bazılarında şizofrenik özellikler (olmayan şeyleri görme, sesler duyma, kendi kendine konuşma vb) gösteren bireyler adeta kutsanabilirken modern toplumlarda bu özellikleri gösteren bireyler hasta olarak nitelendirilmektedir. Bu bilgiler bize sorunun doğru cevabının C şıkkı olduğunu göstermektedir.

Tablo 1.1 Engelliliğe İlişkin Tıbbi ve Sosyal Model Yaklaşımlarının Karşılaştırılması incelendiğinde tıbbi yaklaşıma inanan birinin engelliği bireysel bir durum olarak gördüğü belirtilmektedir. Bu durumda doğru cevap B şıkkıdır.

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre engellilik, bireyler ile sağlık durumları (serabral palsi, down sendromu, depresyon gibi), kişisel ve çevresel faktörler (olumsuz tutum, toplu taşıma araçları ve binaların ulaşılamazlığı, sosyal destek kısıtlılığı gibi) arasındaki etkileşim olarak ele alınmaktadır (WHO, 2016). Bu tanımlamaya göre doğru cevap A şıkkıdır.

Öfke duygusunun altında engellenme ve haksızlığa uğramışlığın yanı sıra, hayal kırıklığı ve çaresizlik gibi duygular da yatabilmektedir. Oysa ki sorunla karşılaşma olağan bir durum olup, bunun çözümsüzlüğü öfkeye yol açacağından doğru cevap E şıkkıdır.

Bilişsel-davranışçı yaklaşım bireylerin mutlu ya da mutsuz olmalarının düşünme biçimleriyle yakından ilişkili olduğunu ileri sürmektedir. Dolayısıyla doğru cevap B şıkkıdır.

Birincil önleme olarak da ifade edilen temel önleme, genel olarak herhangi bir sorun ortaya çıkmadan önceki çalışmaları içermektedir. I ve IV seçeneklerdeki temel önleme iken, II ve III seçenler ikincil ve üçüncü önleme olduğundan doğru cevap D şıkkıdır.

önelik tehditler: Engelli bireylerin yukarıda da söz edildiği gibi önemli stres kaynaklarından birisi kendi benliklerine ilişkin algılarıdır. Bireyin kendini değersiz, önemsiz ve işe yaramaz olarak görmesi, bu bağlamda birey için önemli bir stres kaynağıdır. Dolayısıyla doğru cevap C şıkkıdır.