ENGELLİLERDE RUH SAĞLIĞI - Deneme Sınavı - 6

Ülkemizde kadınlar erkelerden daha yüksek oranda intihar girişiminde bulunmaktadır.

Cinsel istismara uğrayan engelli bireylerde genellikle görülen belirtileri; 

a. Maruz kaldığı istismardan dolayı kendini suçlama

b. İstismar sonucunda cezalandırılmaktan, öldürülmekten ya da zarar görmekten korku duyma

c. Benlik saygısına ilişkin olumsuz düşüncelere kapılma

d. Anksiyete ve depresyon yaşama

e. Kendisini kirlenmiş ve lekelenmiş olarak görme

f. İnsanlara güven duyma konusunda problem yaşama, çekinme ve utanma

g. İçine kapanma ya da saldırgan davranışlar geliştirme

h. İnsanlardan olabildiğince uzak durma (MEB, 2013).

MEB (2013) engellilerde stres yaratan durumlara şu şekilde yaklaşılması gerektiğini ifade etmiştir:

• Öncelikler bireylerin kendi özelliklerini tanıması ve stresi oluşturan durumlar karşısında neler yapabileceğini bilmesi gerekir. Engelli bireylerin bireysel özelliklerini fark etmelerinde ve neler yapabilecekleri konusunda onlara destek olunabilir.

• Gevşeme ve nefes tekniklerini nasıl kullanabilecekleri öğretilerek uygulamalarına yardımcı olunabilir.

• Stres yaratan düşünceleri unutması ve sürekli olarak hatırlamaması sağlanmaya çalı- şılabilir.

• Ilık bir şekilde banyo yapması sağlanabilir.

• Engel durumu dikkate alınarak fiziksel etkinliklerde bulunması sağlanabilir.

• Yeme düzenine müdahale edilerek yeterli ve dengeli bir şekilde beslenmesi konusunda destek sağlanabilir.

• Engelli bireylerin yaşadıkları yerlerde ortam düzenlenmesi yapılabilir. Engelli bi- reylerin rahat bir şekilde hareket etmesi sağlanabilir.

• Bireylerin ihtiyaç duyduğu yatak, tekerlekli sandalye, baston ve benzeri araç-gereçlerin temin edilmesi konusunda yardımcı olunabilir.

• Engelli bireylerin yapabileceği işleri yapması için gerekli imkânlar sağlanabilir.

• Engelli bireylerin toplumsal yaşama katılımı sağlanmalı, onlara saygı duyulmalı ve yaşamlarını güçleştiren stres durumları da ortadan kaldırılmalıdır.

Yalçın (2001) da cinsel istismar konusunda çocuklara şu mesajların öğretilmesi gerektiğini belirtmiştir:

• Senin bedenin sana aittir: Çocuğa bedeninin kendisine ait olduğu, başka birinin dokunma- ması konusunda hakkı olduğu anlatılmalıdır.

• Duygularına güven: Çocuğu bazen olumlu bazen de olumsuz duygular yaşayabileceği ve bu duygularını öğretmenleri ve ebeveynleriyle paylaşabileceği öğretilmelidir.

• Hayır diyebilirsin: Çocuğa, bedenine dokunmak, öpmek isteyenlere karşı “hayır” diyebileceği öğretilmelidir.

• Anlat ve yardım iste: Çocuğa canını sıkan, onu üzen, herhangi bir probleme neden olan bir durum varsa, bunu anlatmaktan çekinmemesi ve rahatça anlatabileceği öğretilmelidir.

• İyi ya da kötü gizlilikler vardır: Çocuğa kendisini rahatsız eden durumlar olduğunda ya da başkalarına anlatmama konusunda zorlanıp korkutulduğu durumlarda, bunun kötü bir şey olduğu ve birilerine anlatabileceği öğretilmelidir.

Travmatik yaşantı sel, deprem gibi doğal bir afet veya bir kaza olabileceği gibi insanlar tarafından gerçekleştirilen tecavüz, terör, savaş, zorunlu göç gibi çeşitli türlerde de olabilir. Doğru seçenek (E)dir.

Doğru seçenek (A)dır.

Doğru seçenek (E)dir.

Travmatik yaşantılar, yukarıda belirtildiği gibi bireyin kontrol kaybı duygusu yaşamasına ve bunun sonucunda da korku, endişe, aşırı üzüntü, şaşkınlık, kafa karışıklığı gibi çeşitli psikolojik tepkiler sergilemesine yol açan, bireyin ruhsal veya bedensel varlığını sarsan ve yaralayan her türlü örseleyici durumlara ya da olaylara verilen genel addır. Bu bilgiler bize sorunun doğru cevabını D şıkkı olduğunu göstermektedir.

Travmatik yaşantı sel, deprem gibi doğal bir afet veya bir kaza olabileceği gibi insanlar tarafından gerçekleştirilen tecavüz, terör, savaş, zorunlu göç gibi çeşitli türlerde de olabilir. Bu bilgi bize doğru cevabın B şıkkı olduğunu göstermektedir.

Travma sonrası sıkça görülen duygusal, bilişsel, fiziksel/ somatik, davranışsal ve sosyal belirtiler şu şekilde sıralanabilir (Erdur-Baker, 2014):  Bilişsel Belirtiler: Konsantrasyon güçlüğü, hafıza ile ilgili sorunlar, karar verememe, yanlış inançlar geliştirme, yaşadıklarını çarpıtma/değiştirme, kafa karışıklığı, kendine saygı duymama, kendine olan inancını kaybetme, kendini suçlama, endişelilik hâli, istenmeyen düşünce ve anılar. 

Örnek durumda tecavüz sonrası kendini suçlama ise bilişsel bir beirti olduğundan doğru cevap B şıkkıdır.

Travmatik olayın niteliği (Kazara veya kasıtlı olarak adlandırılması) ona verilen tepkilerin şiddetini belirleyen önemli bir faktördür. Yaşanan travmatik olayın şiddetinin fazlalığı veya travmanın türünün afet yerine insan kaynaklı olması TSSB gibi psikiyatrik bozuklukların gelişme riskini artırmaktadır. Cinsel saldırıya uğrayan örnekteki çocuk üzerinden anlatılacak olursa; kendisine bunu yapanın bir yakını olması, çocuğun olayı anlamasını veya olaya karşı koymasını büsbütün zorlaştıracaktır. Söz konusu mağdur, kendisine bunu yapan kişiyi nereye konumlandıracağını bilemeyecek, sevme-nefret etme gibi karmaşık duygular içinde kalacak ve travma belirtileri daha da şiddetlenecektir. Diğer yönden, afet gibi “önlenemez doğa kanunu” olarak anlamlandırılan travmalarda ise mağdur sayısı birden fazla olduğu için mağdurlar kendilerini “kader birliği” etmiş bir grubun üyesi olarak hissedebilirler ve “neden ben?” sorusunu daha az sordukları için travmayla baş etmeleri insan kaynaklı travmalara göre daha kolaylaşacaktır. Bu bilgiler bize sorunun cevabının A şıkkı olduğunu göstermektedir.

En genel tanımıyla ihmal; engelli bireyin temel, duygusal ve sosyal gereksinimlerinin giderilmemesidir. İhmal, karşılanmayan gereksinimin türüne göre fiziksel, duygusal, eğitim ve tıbbi ihmal olarak sınıflandırılabilir. Söz gelimi, ebeveynin veli toplantılarına gitmemesi eğitim ihmali iken çocuğu mevsim koşullarına göre giydirmemesi de fiziksel ihmaldir. Engelli bireylerin ihmal belirtilerine yönelik olarak da şu örnekler verilebilir: Engelli bireyin ilacının verilmesi, güvenliğinin sağlanması gibi temel gereksinimlerinin giderilmemesi, sağlıksız veya yetersiz beslenmesi, kişisel hijyeninin kötü olması, bakım kalitesinin düşük düzeyde olması, mevsime uygun giydirilmemesi, açıklanamayan kilo kayıpları, fiziksel, tıbbi ve sosyal faaliyetlerde bulundurulmaması (örn., fizik tedavi ihtiyacının giderilmemesi), sağlık kontrollerinin yaptırılmaması veya tedavi ettirilmemesi, yatağa bağımlı olanlarda çok sık yatak yaralarının olması, özel eğitim gibi eğitimsel ihtiyaçlarının giderilmemesi; gözlük, protez, işitme cihazı gibi gerekli olan tıbbi aletlerden yararlandırılmamasıdır. Ali'nin durumunda da işitme cihazı kullandırılmaması tıbbi ihmal olarak düşünülmelidir, yani cevap D şıkkıdır.

Engelli bireylerin, tarih boyunca toplumun geneli tarafından ötekileştirildiği ve toplumun olumsuz tutum ve davranışlarına maruz kaldıkları bilinen bir gerçektir. Engelli bireylerin maruz kaldığı istismar ve ihmal sadece ailesel bir sorun olmayıp onlara sunulan hizmetle ve toplumsal bakış açısıyla da ilişkilidir. Söz gelimi, bu bireylere sunulan sağlık ve eğitim hizmetlerinin yetersiz olması, uzmanların ailelere psikolojik destek sunmaması veya çocuk koruma birimlerinin engelli bireylere uygun olmaması, toplumda bu bireylere yönelik önyargıların veya “aciz, yetersiz, ifadesine güvenilmez” gibi atıfların olması engelli bireylerin istismarını ve ihmalini artıran veya bu kötü muamelelerin devam etmesini sağlayan faktörler olabilmektedir. Örnek durumda da Ali Bey sözüne güvenilmeyen bir durumda olup, bu durumda taciz ve istismara maruz kalmaya devam etmektedir. Yani cevap E şıkkıdır.

İstismarcının mağdura yakınlık düzeyi: İstismarda bulunan kişinin yabancı bir kişi olmasına göre tanıdık, aile-içi bir birey olması ruhsal sorunların görülme olasılığını artırmaktadır. Babası tarafından cinsel tacize maruz kalmış, işitme kayıplı, 14 yaşında bir çocuğun ruh sağlığının olumsuz etkilenmesinin en önemli nedeni, istirmacının yakın aile bireyi olmasıdır.

Doğru seçenek (D)dir.

Doğru seçenek (E)dir.

Doğru seçenek (D)dir.

Doğru seçenek (A)dır.

Doğru seçenek (B)dir.

Doğru seçenek (A)dır.