ENGELLİLERDE RUH SAĞLIĞI - Deneme Sınavı - 16

Medikal modele göre engellilik bireyin yetersizliğinden ve patolojisinden kaynaklanmaktadır. Bu yaklaşım doğrultusunda engelli bireyler toplumda “normal” bireylerden daha farklı algılanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Engelli bireylerin toplumsal yaşam içerisinde birçok zorluk yaşadığı bilinmektedir. Yapılan çalışmalar engelli bireylerin en belirgin sorunlarının bakım, ekonomik problemler ve psikolojik sorunlar olduğunu göstermektedir.Doğru cevap E'dir.

Zihin engelli ve öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarla yapılan çalışmalar, engelli çocukların engelli olmayan akranlarına kıyasla daha çok yalnızlık duygusu yaşadıklarını göstermiştir.  Bu duruma neden olarak iki temel etken gösterilmiştir: (a) engelli bireylerin sosyal ipuçlarının farkına varma ve işlemede ve (b) sosyal ilişkiler geliştirme konusunda güçlük yaşamalarıdır. Doğru cevap A'dır

Engelli bireylerde gözlenen psikolojik sorunlar birbirinden farklıklar gösterebilmektedir. Genel olarak bu durumlar biyolojik, psikolojik ve toplumsal
etkenler olmak üzere üç başlık altında toplanabilir. Doğru cevap C'dir.

Engelli bireyin beslenme yetersizliği yaşaması ve bu konuda herhangi bir bozukluğunun olması da onu başka bireylere bağımlı hâle getirebilecektir ve  bu durum da engelli bireylerin psikolojik durumlarını olumsuz yönde etkileyen biyolojik faktörler arasında gösterilebilir. Doğru cevap B'dir.

Ailenin aşırı korumacı tavrının bireyin hem sosyal hem de psikolojik gelişimini olumsuz etkilemesinin yanı sıra ailenin ve çevrenin çocuğu ihmal etmesinin de çocuğun psikolojik iyi olma hâli üzerinde olumsuz etkileri söz konusudur. Dopr cevap C'dir.

Stresin belirtileri davranışsal, psikolojik, fiziksel ve zihinsel olmak üzere dört ana başlık altında incelenebilir.Doğru cevap E'dir.

Stresin bir belirtisi de zihinsel belirtilerdir. Bireyler üzerinde oldukça geniş bir etkiye sahip olan stres kavramının zihinsel belirtileri şu şekilde sıralanmıştır: Konsantrasyon güçlüğü yaşama, karar vermede güçlük çekme, unutkanlık ve hafızanın zayıflaması, sürekli hayal kurma, olaylar karşısında çok yönlü düşünememe. Doğru cevap A'dır.

Stresin davranışsal belirtileri de fiziksel belirtileri gibi kolayca fark edilebilir. Ancak fiziksel belirtiler kontrol dışı iken davranışsal belirtiler birey tarafından kontrol edilebilir. Bireyin yüksek sesle ve hızlı biçimde konuşması, tırnak yeme ve diş gıcırdatması, sürekli hata yapması, çalıştığı işe gitmemesi ya da sürekli gecikmesi bazı davranışsal belirtilerdendir.Doğru cevap D'dir.

Stresle başa çıkmada yöntemlerinden biri de bilişsel yeniden yapılandırmadır. Duygu odaklı başa çıkma yöntemleri arasında en etkili yollardan birisi bilişsel yeniden yapılandırma yöntemidir. Bilişsel yeniden yapılandırmada temel amaç, yaşanan durum veya uyarıcıyla ilgili düşüncelerin ve bakış açısının değiştirilmesidir. Diğer bir deyişle bireyin duruma yönelik algısının değiştirilmesidir. Bu yaklaşımda asıl sorunun yaşanan durum değil de bireyin algılayış biçiminden kaynaklandığı düşünülmektedir. Doğru cevap D'dir.

Engellilik durumunu önemli ölçüde bir sağlık problemi olarak ele alan medikal model, bir taraftan sorunlar karşısında yeni çözümler üretirken diğer taraftan ayrımcı ve damgalayıcı tutumlar geliştirilmesine neden olmaktadır.

Engelli bireylerin toplumsal yaşam içerisinde birçok zorluk yaşadığı bilinmektedir. Yapılan çalışmalar engelli bireylerin en belirgin sorunlarının bakım, ekonomik problemler ve psikolojik sorunlar olduğunu göstermektedir.

Bireyin bedensel bir yetersizliğe sahip olması, görme bozukluğu, işitme bozukluğu gibi temel vücut fonksiyonlardan yoksun veya bu fonksiyonlarda yetersizlik olması da psikolojik sorunlara yol açabilecek biyolojik etkenler arasında gösterilebilmektedir.

Ailenin engelli bireyi ihmal etmesi, görmezden gelmesi kadar engelli bireyi aşırı koruması ve aşırı engelleyici davranışlar sergilemesi de bireyin psikolojik iyi olma hâlini olumsuz etkilemektedir.

Stresin bireyler üzerinde bazı fiziksel belirtileri vardır. Bu belirtiler, stresin en kolay gözlenebilen ve tespit edilebilen belirtilerdir. Bireyin kendini sürekli yorgun ve hâlsiz hissetmesi, sürekli baş ağrısı çekmesi, tansiyon ve şeker düzeyinin düşmesi/artması, kalp atışlarındaki dengesizlik, aşırı yemek yeme veya çok az yemek yeme bunlardan bazılarıdır. Stresin fiziksel belirtilerinin yanı sıra psikolojik belirtileri de bulunmaktadır. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir; kolay öfkelenme ve olaylara karşı aşırı tepki gösterme, çabuk sıkılma ve yapılan etkinliklerden zevk alamama, sürekli ölüm korkusu hissetme, içine kapanma ve kimseyle iletişim kurmamaya çalışma, yoğun bir şekilde tedirginlik duygusu yaşamadır.

İstismarın farklı türleri de söz konusudur. Genelde bu türlerin hepsi aynı anda ortaya çıktığı için bu ayrım çok yapılmaz ya da bahsedilmez. Bunun yanı sıra istismara maruz kalan çocukların durumları genelde ağırlaştığı zaman fark edilir ve bu nedenle de istismarın farklı türlerinin tespiti de anlamsızlaşır. Yine de istismar fiziksel istismar, duygusal istismar ve cinsel istismar olarak üç ana başlık altında incelenebilir.

Stres kaynağının üzerine birlikte gitmek yapılmaması gereken bir davranıştır.

Cinsel istismar konusunda çocuklara şu mesajların öğretilmelidir:
• Senin bedenin sana aittir.
• Duygularına güven.
• Hayır diyebilirsin.
• Anlat ve yardım iste.
• İyi ya da kötü gizlilikler vardır.

Engelli bireylerin psikolojik yardım ve desteğe ulaşmalarında en önemli engel bu bireylerin psikolojik sorunlarının olmayacağına ya da bu psikolojik sorunların onların kaderleri olduğuna dair yanlış inanıştır. Ne yazık ki bu yaklaşım toplumda oldukça
yaygındır.

Cinsel istismar bir psikolojik sorun değildir. Ancak birey üzerinde yarattığı etki itibariyle çok ciddi psikolojik sorunlara yol açabilmektedir. MEB (2013), cinsel istismarı önleme konusunda ailelere yönelik şu tavsiyelerde bulunmuştur:
• Ebeveynler, engelli bireye sevildiğini hissettirmeli, güven duygusunun gelişmesini sağlamalıdırlar. Bu sayede engelli birey, yaşadığı olumsuzlukları ailesine daha kolay anlatabilecektir.
• Kendisine dokunan kim olursa olsun, dokunmaması konusunda uyarması ve gerektiği durumlarda bu olayı birilerine anlatmasının öğretilmesi sağlanmalıdır.
• Cinselliğin doğal bir ihtiyaç olduğunu ancak bireye özgü bir durum olduğu öğretilmelidir.
• Her bireyin bedeninin özel olduğu belirtilmelidir.