ENGELLİLERDE RUH SAĞLIĞI - Deneme Sınavı - 2

Cinsellik, Maslow’un gereksinimler hiyerarşisi kuramına göre insan organizmasının temel gereksinimleri arasında ifade edilmektedir.

İnsan gelişiminin ilk erotojenik bölgesi ağızdır. Bu nedenle bu psikoseksüel evre, oral evre olarak isimlendirilmektedir.

Oral gereksinimlerin aşırı karşılanması ya da yeterince karşılanmaması oral saplanmaya neden olmaktadır. Oral saplamanın düzeyi kişiden kişiye değişse de ilerleyen dönemlerde bağımlılık, edilgenlik, açgözlülük, sevgiyi ret etme, paylaşamama, kişisel ilişkilerden korkma, sakız çiğneme ve sigara içme gibi olumsuza kadar giden alışkanlıklar ile sonuçlandığı psikanalitik kuram tarafından ifade edilmektedir.

Anal evrede, Katı ya da aşırı rahat tuvalet eğitiminin bu dö- nemde saplanmaya neden olduğu belirtilmektedir. Katı tuvalet eğitimi hasis, düzenli, dakik kişilikle- rin oluşmasına neden olurken bu dönemin fazla övgü ile geçirilmesi fazla cömert, dağınık ve belirsiz bir insan olmaya neden olduğu ifade edilmektedir.

Psikanalitik yaklaşıma göre insan gelişiminin en önemli evresi fallik evredir.

Gizil dönem olarak da ifade edilen latans evre çocukların 6-12 yaş arasındaki dönemi kapsamak- tadır.

Ülkemizde engellilerle ilgili ilk büyük çalışma
2002 yılı nüfus sayımında gerçekleştirilen Türkiye
Engelliler Araştırması’dır. Buna göre cevap E seçeneğidir.

Engellilik ile ilgili birçok kavram olmakla birlikte alan yazında bu kavramların her birinin bir
biri yerine kullanıldığı göze çarpmaktadır. En genel
anlamda engellilik; yetersizlik, aktivite sınırlılığı,
katılımda sınırlılık kavramlarını içinde barındıran
şemsiye bir kavramdır Aktivite sınırlılığı: Birey tarafından bir görev
ya da eylemi yürütmede bir zorluk ile karşılaşma
anlamına gelmektedir. Aktivite sınırlılığında bireyin kendisinden, kendi engelinden kaynaklı bir
durum söz konusudur. Bu nedenle cevap B seçeneğidir.

Engellilik birtakım kalıtsal ve çevresel faktörler
sonucunda oluşabilmektedir. Engelin oluşmasına
neden olan etmenler, engelin durumuna göre değişiklik gösterebilir. Bazı durumlarda engelin nedeni bilinmemekle birlikte genel olarak engelliliğin
nedenleri doğum öncesi, doğum sırası ve doğum
sonrası nedenler olarak gruplara ayrılmıştır. Doğru cevap üç yani B seçeneğidir.

Doğum öncesi nedenler henüz engelli birey
dünyaya gelmeden önce daha çok annesine ilişkin özellikleri kapsar. Bu kapsamda doğum öncesi
nedenler arasında; annenin yaşının büyük olması,
kötü beslenmesi, hamilelikte çeşitli ilaçlar kullanması, sigara, alkol ya da uyuşturucu maddeleri
kullanması, radyasyona maruz kalması, hormonal
bozukluklara sahip olması, çeşitli metabolik-sistemik hastalıkların olması, stres, kaygı, depresyon
gibi psikolojik sorunlar yaşaması, yakın akraba evliliği yapmış olması, kazalar geçirmesi, travmalar
yaşaması, çocuğuyla kan uyuşmazlığının olması,
doğum kanalının yapısal olarak bozuk olması ve annenin ya da babanın kalıtsal olarak ailelerinden
gelen problemlere sahip olmaları sayılabilir. Bireyin enfeksiyonlara
maruz kalması ise doğum  sonrası nedenler arasında yer aldığından cevap D seçeneğidir.

Engelliliği açıklamayı hedefleyen modellere bakıldığında en genel anlamda tıbbi modeller
(bireysel modeller) ve sosyal modeler şeklinde iki
yaklaşımdan söz edilmektedir. Tıbbi model engellilikle ilgili olan ilk teorik yaklaşımdır.. Doğru cevap iki yani A seçeneğidir.

Sosyal modele göre ;engellilik farklılıktır, engelli oluş özünde nötr bir durumdur, engellilikte  birey ve toplum arasında etkileşim sağlanmalıdır, engelliliğin sürekli olan problemlerin çözümü birey ve toplum arasındaki iletişimin değişmesidir, çözüm aracı bireyin kendisiyle ya da birey ile toplum arasındaki düzenlemelerle uğraşanlardır. Engelliliğin bireysel bir problem oluşu ise tıbbi modele ait bir görüş olduğundan cevap C seçeneğidir.

Benliğin çeşitli boyutları söz konusudur.
Rogers’a (1951) göre birinci boyut gerçek benliktir. Gerçek benlik, kişinin kendi kendine sorduğu; “ben kimim?” sorusuna verdiği cevaptır ve bu
anlamda gerçek benlik bireyin gerçek yaşamdaki
deneyimleriyle şekillenir. İdeal benlik ise olmayı
istediği benliktir. İdeal sosyal benlik ise bireyin
idealde başkaları tarafından görünmeyi istediği
kendisidir.  Buna göre cevap gerçek benlik D seçeneğidir.

Yapılan bir araştırmada (Falvo,
2005) engelliliğin bazı olası tehditleri aşağıdaki gibi
sıralanmaktadır:

Yaşam ve fiziksel iyi oluşa yönelik tehditler: Bireylerin fiziksel engelleriyle ilgili stres yaşamalarıyla ilgilidir.Bağımsızlığa, özerkliğe, mahremiyete ve kontrole yönelik tehditler: Bireyin engelinden
kaynaklı olarak diğerlerine bağımlı yaşamak
durumunda olduğu durumlar olabilmektedir. Yaşam amaçları ve gelecek planlarına yönelik tehditler: Bireyin sahip olduğu engelden
ötürü yaşamını planlaması da bazı durumlarda çok zor hatta imkansız olabilmektedir. Aile, arkadaşlar ve meslektaşlar ile ilişkilere
yönelik tehditler: Engelli bireylerin önemli
bir kısmı hem kendi engellerinin yarattığı
gerçek nedenler, hem kendilerine ilişkin
olumsuz tutumları, hem de diğerlerinin
kendilerine ilişkin olumsuz bakışları nedeniyle kendilerini yalıtılmış ve yalnız hissetmektedirler. Benlik kavramı ile rollerin gerçekleştirilmesine
yönelik tehditler: Engelli bireylerin yukarıda
da söz edildiği gibi önemli stres kaynaklarından birisi kendi benliklerine ilişkin algılarıdır. Bireyin kendini değersiz, önemsiz ve işe
yaramaz olarak görmesi, bu bağlamda birey
için önemli bir stres kaynağıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Öfke; bireyin kendisini korumak ve dışarıdan gelen tehditler karşısında uyanık olmasına hizmet eden doğal bir duygudur.
Ancak bireyin sürekli ve şiddetli engellenme yaşaması öfkenin işlevsel olmaktan
çıkıp bir sorun olarak yaşanmasına yol
açabilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bilişsel davranışçı yaklaşıma göre bireylerin işlevsiz olan düşüncelerinin temelini yetersizlik, sevgisizlik ve değersizlik inançları oluşturmaktadır. Bu
inançlar bireyin kişisel ve çevresel bilgiyi nasıl düzenleyeceğini belirleyen bireyin kendisi, diğerleri
ve dünyayla ilgili temel varsayımlarını içeren, geçmiş yaşantılar ve deneyimler sonucunda oluşmuş
bilişsel yapılardır. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.

Cinsellik diğer temel fizyolojik gereksinimlere göre yapısal olarak farklıdır. Örneğin; nefes alma, yeme ve içme temel gereksinimlerinin yerine ika- meler konulamazken cinselliğin yerine birçok ika- me konulabilir. Diğer bir deyişle insan nefes alıyormuş gibi yaparak ya da sıvı gereksinimini üç günden fazla karşılamadan yaşayamaz. Ancak cinsel gerek- sinimini karşılamadan aylarca yaşayabileceği gibi cinsellikle ilgili herhangi bir gereksinimi duymadan da yaşayabilir. Bu nedenle cinsellik hem yoğun bir şekilde gizil olabilirken hem de ikameleri hayatımızın her yerinde ve her an karşımıza çıkabilmektedir. Bunun yanı sıra cinselliğin bir fizyolojik yapısı ol- duğu gibi bir de kültürel yönü vardır. İnsanların dişi ya da eril olmaları onların fizyolojik özellikleri ile ilgiliyken kadın ve erkek olmaları onların toplumsal cinsiyet rolleriyle ilişkilidir. Diğer bir deyişle kültür ve toplum bireyin fizyolojik temeli olan cinsiyetini nasıl yaşayacağını, nasıl ifade edeceğini kültür aracılığıyla yoğun bir şekilde belirleyebilmektedir. Doğru seçenek D'dir.

Psikanalitik yaklaşım cinselliği insan motivasyonunun temel kaynağı olarak değerlendirmekte ve cinsellikle insan ruh sağlığı arasında sistematik ilişki kuran ilk psikolojik kuram olma özelliği taşımaktadır. Doğru seçenek D'dir.

Psikanalitik yaklaşım psikoseksüel gelişim kuramında insan gelişimini oral, anal, fallik, latans ve genital evre olmak üzere beş evrede açıklamıştır. Doğru seçenek B'dir.

Psikoseksüel gelişimin kuramının ikinci evresi anal evredir. Bu evrede tatmin boşaltım yoluyla sağlandığı için anal evre olarak isimlendirilmekte- dir. Bu evrenin başlangıcında, bebek vücut salgılarına, özellikle de dışkısına büyük değer affetmekte- dir ve bunları özellikle büyük değer verdiği kişilere hediye olarak vermektedir (Murdock, 2012). Bu evrenin ilerleyen aşamalarında bebek haz veren it- kilerini nerede ve ne zaman tatmin edebileceğini öğrenmeye başladığı için çevresi ile çatışmaya girer. Bu dönemde tuvalet eğitiminin başlaması ve bebeğin haz itkilerinin toplumsal kurallar ile sınırlandırılmaya başlanması nedeniyle bu evrenin bebeğin kişilik özellikleri üzerinde yoğun etkisi olduğu düşünülmektedir. Doğru seçenek A'dır.