ENGELLİLERDE RUH SAĞLIĞI - Deneme Sınavı - 15

Damgalama bir insan veya grubun sahip olduğu bir özelliğin toplumca normal olarak sınıflanan ölçülerin dışında görülmesinden dolayı o insan ya da grubun değersiz ve itibarsız olarak algılanmasıdır. Doğru cevap D'dir.

Herhangi bir bilimsel alt yapısı bulunmayan uygulamalarla engelliliği tamamen tedavi ettiğini iddia eden birtakım kişiler toplumumuzda “şifacı” ya da “üfürükçü” gibi sıfatlarla isimlendirilmekte ve engelli bireylere birtakım madde veya sular içirmek suretiyle engelliliği tedavi ettiklerini iddia etmektedirler. Doğru cevap B'dir.

Engelin yol açtığı yetersizliğin derecesi çevresel koşullara bağlı olarak artış veya azalış gösterebilir. Bunun nedeni engelli bireylerin çoğunlukla sahip oldukları engellerce değil fiziksel (binaların yapısı) ya da sosyal (ön yargılar, geleneksel inanışlar) engeller tarafından kısıtlanıyor olmalarıdır. Doğru cevap C'dir.

Toplumun engelliliğe bakış açısını etkileyen bireysel faktörlerden belki de en başta geleni engel türüdür. Toplumun bazı engel türlerine bakış açısı diğer engel türlerine göre çok daha olumsuz olabilmektedir. Bu durum özellikle psikososyal engel türlerinde oldukça yaygın görünmektedir. Doğru cevap E'dir.

Vücudun hangi işlevlerinin ne şekil ve derecede etkilendiğinin de toplumun engelli bireye ilişkin düşünce, inanç ve tutumları üzerinde etkileri olduğu bilinmektedir. Örneğin şiddetli kas erimesi  olan bir birey sol kolu dirsek altından kesilmiş bir bireye nazaran daha fazla şekilsel deformasyon ve işlevsel kayıp yaşadığı için toplumda daha fazla ön yargı ve olumsuz tutumla karşılaşabilmektedir. Doğru cevap B'dir

Diyabet ya da kalp hastalıkları gibi durumların dışarıdan bakanların farkına varabileceği göstergeleri ya genelde yoktur ya da yok denecek kadar azdır. Dışarıdan bakanların fark edemeyeceği bu tarz engel türleri için gizli engel terimi kullanılmaktadır.Doğru cevap C'Dir.

Bazen engelli bireylerin ve özellikle de yakınlarının bireyin engellilik durumunu ikincil kazanç sağlayabilecekleri bir alan olarak nitelendirebildikleri de görülmektedir. İkincil kazanç kavramı klinik ve rehabilitasyon temelli literatürde, bireyin hasta numarası yaparak ve/veya semptomlarını abartarak çevresindekileri ve sistemi suiistimal etmesi olarak tanımlanır. Doğru cevap A'dır.

Medikal model bireyin yaşadığı problemin kaynağını kendi vücut yapısındaki ve/veya işlevindeki bir bozukluğa yükler (Falvo, 2005). Bu model daha önce de değinilen bir anlayış olan var-yok anlayışına dayalıdır ve dolayısıyla iki uçludur. Yani kişi ya sağlamdır ya da engellidir. Doğru cevap D'dir.

Biyopsikososyal yaklaşıma göre engelli birinin yaşam deneyimini anlamak konusunda biyolojik faktörler tek başına yetersiz kalmakta ve bu nedenle psikolojik, sosyal ve biyolojik faktörlerin karşılıklı etkileşimine bakılmadır.Doğru cevap B'dir.

Engelli bireylere ilişkin olumsuz toplumsal düşünce ve inanışlara yönelik
önlemleri dört ana başlık olarak gruplamak mümkündür. Bunlar; Toplumdaki engelli bireylerin güçlendirilmesi, Engelli haklarına yönelik toplum ve okul temelli duyarlılık ve eğitim programlarının düzenlenmesi, Temelini engelli bireylere ilişkin toplumsal ön yargılardan alan insan hakları ihlallerinin rapor edilmesi, Damgalamaya karşı gerekli kanun ve politikaların düzenlenmesi. doğru cevap D'dir.

Yetersizlik (Impairment): Uzuvların bir kısmının ya da bir uzvun bütününün olmayışı veya bir
organ, uzuv ya da vücudun işlevinde bir eksiklik/ kusurluluk durumudur. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre yetersizlik vücut işlevlerinde ya da yapısındaki bir problem durumu olarak kabul edilmektedir. Bir başka tanımlamada ise yetersizlik, psikolojik, fizyolojik ya da anatomik olarak organların bir kısmının ya da bütününün kalıcı olarak işlevini yerine getirmemesi şeklinde ifade edilmektedir. Doğru cevap B' dir.

Doğum öncesi nedenler arasında, doğum yapılan yerin steril olmaması, doğum sırasında kaza
yaşanması, vakum, forsep gibi aletlerin uzmanlık dışı kullanılması, bebeğin erken ya da geç doğması ya da başına kordon dolanması, zor doğumun ya da çoğul gebeliğin olması sayılabilir.

Doğum sonrasında bireylerin engelli olma nedenleri arasında genel olarak bireyin yaşadığı hastalıklar ve bu hastalıklara doğru müdahale yapılmaması ya da geç müdahale yapılması, bireyin geçirdiği kazalar, yaşadığı travmalar, yeterince beslenememesi, enfeksiyonlara
maruz kalması, olumsuz çevre, yaşam koşulları, ihmal ve istismar edilmesi gibi durumlar sayılabilir.

Doğru cevap B' dir.

Anne ve baba herhangi bir genetik bozukluğa sahip olmasalar da doğum esnasında tüm koşullar yerinde olup bebek özveri ile dünyaya getirilmiş de
olsa doğumdan sonra birtakım durumlar nedeniyle bireyin engelli olabilmesi mümkündür. Doğum sonrasında bireylerin engelli olma nedenleri arasında genel olarak bireyin yaşadığı hastalıklar ve bu hastalıklara doğru müdahale yapılmaması ya da geç müdahale yapılması, bireyin geçirdiği kazalar, yaşadığı travmalar, yeterince beslenememesi, enfeksiyonlara
maruz kalması, olumsuz çevre, yaşam koşulları, ihmal ve istismar edilmesi gibi durumlar sayılabilir. Doğru cevap D' dir.

Çok tanrılı dinlerin hâkim olduğu dönemlerde (paganizm) engelli bir çocuğun, içinde bulunduğu aileye işledikleri bir kötülükten dolayı Tanrı tarafından bir ceza olarak verildiği  ve bu bireyin uğursuz olduğu düşünülmüştür. Kötülük ile engelli birey arasında
doğrudan bir ilişki kurulduğundan ve engelli bireye yardım etmek Tanrı’nın gazabını çekmek anlamına geleceği için kimse engellilere yardım etmez; engelliler şehir dışına sürülür, yalnızlığa ve ölüme terk edilirdi . Sonraki dönemlerde de durum pek değişmeyip engelli insanların yok edilmediği, ancak kötü işlerde çalıştırıldığı görülmüştür. Hor görülüp aşağılanan engelliler, değirmenlerde ve su depolarında hayvanların yerine işe koşulmuş, fuhuşta, dilencilikte kullanılmıştır. Doğru cevap A' dır.

Tıbbi model en genel anlamda engelliği bir çeşit problem durumu ve hastalık olarak görmektedir. Bu modelin merkezinde, engelliliğin işlev kısıtlılıklarına bağlı bireysel bir problem olup nesnel koşullara bağlı olması yer almaktadır. Diğer yandan engelliliği sosyal model kapsamında açıklayan yaklaşımlar, engelliği daha çok bireyin içinde bulunduğu sosyal çevre bağlamında ele almaktadır. Sosyal model doğrusal nedenselliği reddetmektedir. Doğru cevap E' dir.

Normallik kavramına ilişkin çeşitli görüşler söz konusudur

Normallik geleneksel anlamda “sağlıklılık” olarak yorumlanmaktadır.

Hiç kimsenin tüm kişilik özellikleri hiçbir zaman birbiriyle tam bir denge durumunda olamayacağı için normal diye bir durum asla gerçekleşmeyecektir.

Normallik bir süreçtir ve normal davranış birbiriyle etkileşim durumunda olan sistemlerin ortak bir ürünüdür.

Normallik, herhangi bir andaki durumu tanımlamak yerine, organizmada gözlemlenen değişiklikleri ya da süreçleri vurgular. Doğru cevap D' dir.

Benliğin çeşitli boyutları söz konusudur. Rogers’a (1951) göre birinci boyut gerçek benliktir. Gerçek benlik, kişinin kendi kendine sorduğu; “ben kimim?” sorusuna verdiği cevaptır ve bu
anlamda gerçek benlik bireyin gerçek yaşamdaki deneyimleriyle şekillenir. Doğru cevap C' dir.

Yaşam amaçları ve gelecek planlarına yönelik tehditler: Bireyin sahip olduğu engelden
ötürü yaşamını planlaması da bazı durumlarda çok zor hatta imkansız olabilmektedir. Söz gelimi yoğun tıbbi yakınmaları olan bir down sendromlu bireyin geleceğe ilişkin belirsizlik içinde olma ihtimali yüksektir. Doğru cevap A' dır.

Bilişsel-davranışçı yaklaşım bireylerin mutlu ya da mutsuz olmalarının düşünme biçimleriyle yakından ilişkili olduğunu ileri sürmektedir. İnsanın düşünme biçimi onun duygu durumu ve davranışını etkilemektedir. Doğru cevap E' dir.

Sigara içmeyen birine sigaranın zararını anlatmak temel önleme, sigaraya başlamış birine sigaranın ölümcül durumlara neden olabileceğini anlatmak ikincil önleme iken
sigara içip akciğer kanseri olmuş bireyi kaybetmemeye yönelik olarak tedavi etme, üçüncül önleme yaklaşımı kapsamındaki çabadır. Doğru cevap D' dir.