ENGELLİ PSİKOLOJİSİ

İnsanların birbirlerine benzemelerini ve farklılaşmalarını dört temel boyutta incelenebilmektedir. Bu boyutlar; (a) değişmeyen benzerlikler, (b) değişmeyen farklılıklar, (c) değişen benzerlikler ve (d) değişen farklılıklar. Doğru cevap E'dir.

Sosyalizasyon: Bireylerin kendi toplumlarının değerlerini, tutumlarını, örf ve adetlerini kazandırdığı ve içselleştirdiği süreçtir. Doğru cevap A'dır.

Aşama modeli, Kubler-Ross tarafından 1969 yılında travma sonrası bireylerin verdikleri psikolojik tepkileri kavramsallaştırmak amacıyla geliştirilmiş klinik temelli bir modeldir. Aşama modelinin en zayıf yönü deneysel çalışmalara dayanmıyor olmasıdır. Diğer bir deyişle aşama modeli, klinikte yapılan hasta gözlemlerine dayanmaktadır ve bu nedenle deneysel olarak incelenip doğrulanması hem etik açıdan hem de yöntemsel açıdan pek mümkün değildir. Ancak aşama modeli, travma sonrası verilen bireysel tepkilerin incelenmesinde hem araştırma hem de uygulama alanında yaygın olarak kullanılmaktadır.

Aşama modeli beş aşamadan oluşmaktadır: (a) şok, inanmama ve yadsıma, (b) öfke ve içerleme, (c) pazarlık, (d) depresyon ve umutsuzluk ve (e) kabuldür. Doğru cevap E'dir.

Travma sonrası gelişim modeli, (a) travma öncesi özellikler, (b) stresör olayın özellikleri, (c) engellenmeler, (d) sindirme, (e) sosyal bağlam ve (f) travma sonrası gelişim olmak üzere altı temel bileşenden oluşmaktadır . Doğru cevap E'dir.

Bu modelin ilk bileşeni olan travma öncesi özellikler ailenin ve aileyi oluşturan bireylerin bilgiyi işleme yolları ile ilişkili özellikleridir. Bu özellikler şu şekilde  sıralanabilir;

(a) iyimserlik, (b) öz-yeterlilik ve (c) özgüven.

TSG modelinin son bileşeni travma sonrası gelişimdir. Bu bileşenin bilimsel olarak kanıtlanmış beş boyutu bulunmaktadır. Bu boyutlar beş şekilde sıralanabilir; (a) yeni olasılıklar, (b) diğerleri ile bağlantı kurmak, (c) kişisel güç, (d) hayatın değerini takdir etme ve (e) ruhsal değişim. Doğru cevap E'dir.

Travma öncesi özelliklerin aile ile ilişkili olanları ise şunlardır; (a) ebeveyn uyuşması, (b) açık ve tanımlanabilir kişisel bağlar, (c) iletişimde bireysel otonomi, (d) açıklık ve doğrudanlık, (e) farklılığı hoş görme yeteneği, (f) iletişimin doğallığı, (g) bütün duyguların gösterilmesi, (h) problemlerin çözümünde işbirliği ve (›) genel bir iyimserliktir. Doğru cevap C'dir.

TSG modelinin ikinci bileşeni stresör olayın özellikleridir. Bizim konumuz temelinde stresör olayın özellikleri şu şekilde tanımlanabilir; (a) süreğen, (b) yaşamın tümünü kapsayan, (c) aile organizasyonunu etkileyen ve (d) neden olduğu kayıp çok önemlidir. Bu özellikler açısından değerlendirildiğinde yetersizliği olan bir üyeye sahip olan ailenin yaşamının tümünü ve tüm bileşenlerini etkilenmektedir. doğru cevap E'dir.

Aşama ve Travma sonrası gelişim modeli en önemli farklılığı ailenin geçirdiği sürecin zamanıdır. Aşama modeli ailelerin yetersizliği kabul etmelerine kadar geçen sürecin uzun bir zaman aldığını ve ailenin verili olan duruma uyum gösterdiğini ifade ederken travma sonrası gelişim modeli ise ailenin yetersizliğe uyum göstermek yerine durumu yeniden değerlendirdiği ve yeni durumla daha kısa sürede ve etkili bir şekilde başa çıktığını belirtirken bu sürecin sonunda ailenin daha iyi organize olduğunu ve daha güçlü hale geldi¤ini ifade etmektedir.

Kimlik: Bireyin hem öznel hem de toplumsal olarak “Ben kimim?” sorusunda verdiği cevaptır. Doğru cevap B'dir.

Bireysel farklılıkların biyolojik temelleri incelendiğinde üç temel yapının bireysel farklılıklara kaynaklık ettiği görülmektedir. Bu yapılar, genetik yapı, sinir sistemi ve hormonlardır.

Bireysel farklılıkların diğer bir önemli kaynağını da psikolojik değişkenler oluşturmaktadır. Bu değişkenlerin en önemlileri kişilik ve zekadır.

Kişilik, bireyin psikolojik tepkilerinin göreceli olarak önemli ve kalıcı yönlerini ve aynı zamanda da birbiriyle tutarlı yanlarını içeren bir kavramdır. Doğru cevap A'dır.

Ailenin cinsellik, üreme, çoğalma, ekonomik, eğitsel dört temel işlevi bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Aşama modelin son aşaması kabuldür. Bu aşama uzmanlar tarafından çoğu zaman yanlış değerlendirilmektedir. Kabul aşaması ailenin yetersiz olan çocuklarına eğitim ve rehabilitasyon hizmetleri sağlamaları ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Ancak kabul aşaması dışında da aile bu hizmetleri almaya çoğunlukla başlar. Genellikle ailenin yetersizliği olan üyelerine bu hizmetleri  sağlamaya başladığı aşama pazarlık aşamasıdır.

Annelerin stres kaynağı yetersizliği olan çocukların sorun davranışlarıyken babaların stres kaynağı eşlerinin depresyon düzeyidir.

Stres: Canlıların sürdürmekte oldukları içsel ve çevresel denge durumlarını değiştiren etmenlere karşı, canlının denge durumunu korumak ya da yeniden oluşturmak için gösterdiği psikolojik ve biyolojik tepkiler bütünüdür. Doğru cevap A'dır.

Aflama modelin son aşaması kabuldür. Doğru cevap A'dır.

Ailenin tüm bu yaşadıkları, ailenin kendine “Neden biz/ben?” sorusunu sormasına neden olur. Bu sorgulama zamanla ailenin ve aile üyelerinin geçmişlerini de kapsayan bir yeniden değerlendirme/gözden geçirmeye dönüşür. Bu gözden geçirme süreci ailenin bir sonraki aşama olan pazarlık aşamasında göstereceği etkinliklerin biçemine ve sınırlarına etki eder; çoğu zamanda belirler.