ENGELLİ PSİKOLOJİSİ

Bireysel farklılıkların psikolojik nedenlerinin başında kişilik ve zeka gelmektedir. 

Bireysel farklılıklar açısından değerlendirildiğinde her bireyin zekasını oluşturan bileşenlerin ve zekayı kullanma biçimlerinin oldukça farklılaştığı söylenebilir.

Wechsler, zekayı, bireyin amaçlı olarak davranma, mantıklı düşünme, çevresi ile etkili bir şekilde uyum sağlama ve baş etme kapasitesi olarak tanımlamaktadır (Cohen ve Swerdlik, 2010).

C seçeneğinde verilen kişilik & öğrenme kavramları psikolojideki kalıtım-çevre etkileşimini örneklemektedir. Kişilik bireyi diğerlerinden ayıran ve benzersiz yapan temel psikolojik özelliklerden biridir. Kişilik hem öğrenilmiş, hem doğuştan gelen, diğer bir deyişle kalıtsal özellikleri barındırmaktadır. Öğrenme ise sosyalizasyon süreci içerisinde insan gelişimi üzerindeki en önemli çevresel etmenlerden biridir. Bu bilgiler ışığında doğru cevap C seçeneğidir.

Aşama modeli, Kubler-Ross tarafından 1969 yılında travma sonrası bireylerin
verdikleri psikolojik tepkileri kavramsallaştırmak amacıyla geliştirilmiş klinik
temelli bir modeldir.  Aşama modeli her ne kadar travma sonrası bireylerin verdikleri psikolojik tepkileri kavramsallaştırmak amacıyla geliştirilmiş olsa da aile üyelerinden birinin yetersizlik tanısı alması sonrasında aile tepkilerini anlamak ve kavramsallaştırmak için de kullanılmaktadır. Bu bilgiler doğtultusunda doğru cevap A seçeneğidir.

Soruda örneklenen ailenin yetersizliği olan bir aile bireyinin durumuna ilişkin gösterdiği tepkiler Aşama Modeli'nde Öfke ve içerleme aşamasına dair tepkiler olarak kavramsallaştırılmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Doğru cevap B seçeneğidir. Kübler-Ross modeline göre kabul aşamasındaki aileler yetersizliği olan aile bireyinin gelişimi ve eğitimi gibi süreçler için plan ve bilgi toplama aşamasında değildir. Kabul aşamasındaki aileler bunun ötesine geçerek destek hizmetlerine nasıl ulaşacaklarına dair bilgi sahibidirler ve bu süreçleri başlatmış durumdadırlar.

Travma sonrası gelişim modeli, travmatik durumlar karşısında stres ve diğer olumsuz psikolojik değişkenler ile etkili şekilde başa çıkan bireylerin süreçlerini
kavramsallaştırmak için geliştirilmiştir. Bu nedenle aile ve aile sistemine uygulanırken bu durum mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Bu açıklamalar doğrultusunda B seçeneğinde verilen bilgi Travma Sonrası Gelişim Modeliyle ilgili doğru bir bilgi değildir.

TSG modelinin önemli bileşenlerinden biri travma sonrası gelişimdir. Bu bileşenin bilimsel olarak kanıtlanmış beş boyutu bulunmaktadır; (a) yeni olasılıklar, (b) diğerleri ile bağlantı kurmak, (c)kişisel güç, (d) hayatın değerini takdir etme ve (e) ruhsal değişim. Bu bilgiler ışığında doğru cevap D seçeneğidir.

Yukarıda ifade edilen iki modelin en önemli farklılığı ailenin geçirdiği sürecin
zamanıdır. Aşama modeli ailelerin yetersizliği kabul etmelerine kadar geçen sürecin uzun bir zaman aldığını ve ailenin verili olan duruma uyum gösterdiğini ifade ederken travma sonrası gelişim modeli; ailenin yetersizliği uyum göstermek
yerine durumu yeniden değerlendirdiğini ve yeni durumla daha kısa sürede ve etkili bir şekilde başa çıktığını belirtmekte;  bu sürecin sonunda ailenin daha iyi organize olduğunu ve daha güçlü hale geldiğini ifade etmektedir.

Yetersizliğin birey üzerindeki önemli psikolojik etkilerinden biri sosyal etkileşim alanındadır. B seçeneğinde verilen bilgi konuyla ilgili doğru bir bilgidir. Diğer seçeneklerde hatalı veya yanlış genellemeler yer almaktadır.

İnsanların değişmeyen benzerlikleri duygusal algılama ve bilgi işleme kapasiteleriyken; değişmeyen farklılıkları ise zekaları, öğrenme biçimleri, psikososyal özellikleri, cinsiyetleri ve ırksal kökenleri olarak tanımlanabilir

"Bireylerin kendi toplumlarının değerlerini, tutumlarını, örf ve adetlerini kazandığı ve içselleştirdiği süreçtir" şeklinde tanımlanan kavram sosyalizasyondur.

İlk olarak kişilik, bireyin kısa sürede ve kolayca değişmeyen özelliklerinden oluşmaktadır. Bireyin bu özellikleri zaman ve ortam gibi birçok dışsal değişkene karşı dirençlidir ve kolay kolay değişmezler. İkinci olarak, kişilik, bireyin bütün özelliklerini kapsar. Diğer bir deyişle kişilik, bireyin duygu, düşünce ve davranışlarının hem toplamıdır hem de bunlar arasındaki ilişkidir. Üçüncü olarak kişilik, farklı koşullar altında bireyin benzer şekilde davranmasını sağlayan psikolojik bir özelliktir. Birey sonuçların kendi zararına olacağı durumlarda bile kişiliğine uygun davranma eğilimi gösterir. Dördüncü olarak kişilik, hem öğrenilmiş hem de doğuştan gelen özellikleri barındırır.

Aşama modeli, Kubler-Ross tarafından 1969 yılında travma sonrası bireylerin verdikleri psikolojik tepkileri kavramsallaştırmak amacıyla geliştirilmiş klinik temelli bir modeldir. Aşama modelinin en zayıf yönü deneysel çalışmalara dayanmıyor olmasıdır. Diğer bir deyişle aşama modeli, klinikte yapılan hasta/danışan gözlemlerine dayanmaktadır ve bu nedenle deneysel olarak incelenip doğrulanması hem etik açıdan hem de yöntemsel açıdan pek mümkün değildir. Ancak aşama modeli, travma sonrası verilen bireysel tepkilerin incelenmesinde hem araştırma hem de uygulama alanında yaygın olarak kullanılmaktadır. Aşama modeli her ne kadar travma sonrası bireylerin verdikleri psikolojik tepkileri kavramsallaştırmak amacıyla geliştirilmiş olsa da aile üyelerinden birinin yetersizlik tanısı alması sonrasında aile tepkilerini anlamak ve kavramsallaştırmak içinde kullanılmaktadır.

Aşama modeli beş aşamadan oluşmaktadır: (a) şok, inanmama ve yadsıma, (b) öfke ve içerleme, (c) pazarlık, (d) depresyon ve umutsuzluk ve (e) kabul.

Ailenin yetersizliğin kendi aile üyelerinden birinde çıkmasının nedenini dini inançları temelinde cevaplaması ve günahlarından kurtulmak için çaba harcayıp bunun sonucunda da yetersizliğin ortadan kalkacağını düşünmesi Aşama Modelinin pazarlık aşamasına örnektir.

Kabul aşamasında;

Travma sonrası gelişim modeli (TSG), (a) travma öncesi özellikler, (b) stresör olayın özellikleri, (c) engellenmeler, (d) sindirme, (e) sosyal bağlam ve (f) travma sonrası gelişim olmak üzere altı temel bileşenden oluşmaktadır.

Travma Sonrası Gelişim modelinin son bileşeni olan travma sonrası gelişim beş boyuttan oluşmaktadır:

Dışa dönük olma, yetersizliğin yetersizliği olan bireylere psikolojik etkilerinden biri değildir.