ENGELLİ PSİKOLOJİSİ

Sosyal etki, çok genel bir düzeyde bir birey veya bireylerin diğer birey veya bireylerin tutum ve davranışlarını değiştirmesi olarak tanımlanabilir. Açık ve görünür bir etkileme çabası yokken de tutum ve davranışlarımız sosyal etki altındadır. Bunun en açık örneği normlardır. Hepimiz yaşamımızda sosyal olarak oluşan normlara uyma yönünde dolaylı ya da dolaysız bir baskı yaşarız. Sosyal psikologlar farklı sosyal etki biçimleri ayırt etmişlerdir.

Sosyal algı kendimizin ve diğer insanların davranışlarını nasıl algıladığımıza dair bir bilişsel süreçtir. Sosyal algı daha önce algı ünitesinde ele alınan temel algı ilkelerine bağlı olarak işlemektedir. Aslında hem nesneleri hem de kendimiz ve diğer insanları algılama sürecimiz aynı temel ilkeler çerçevesinde gerçekleşir.  Sosyal algıyı nesne algısından ayıran bazı temel farklılıklar şunlardır: Birincisi, insanlar eylemlerin failidir; yani, insanların niyetleri vardır ve dünyayı kon trol etmeye çalışırlar. Nesneler ise fail değildir ve niyetleri yoktur. ikincisi, diğerlerinin bizi nasıl algıladığı davranışlarımızı etkiler.

Öncelik Etkisi: izlenim oluşturma çalışmalarında, sonradan  edinilen bilginin başta edinilen bilgiden daha ağır  basmasıdır.

Tutumlar genel olarak bir nesne, olay, kişi ya da duruma yönelik görece kalıcı zihinsel eğilimler olarak tanımlanabilir.

Sosyal psikolojide ön yargı hakkında farklı tanımlar yer alsa da beş özelliği paylaştıkları görülür. Bunlar şunlardır: Ön yargı bir tutumdur, esnek olmayan ve hatalı bir genellemeye dayanır, peşin verilmiş bir hükümdür, değişime dirençlidir, kötüdür. Ön yargı esneklik özelliğine sahip olmadığı için doğru cevap A'dır.

Algılarımızın basitleştirilerek ve iyi bir biçimde örgütlenerek yeniden inşa edilmiş hallerine şema denir. Bir kişiyle karşılaştığımızda edindiğimiz izlenimler ile kişileri bu şemalara yerleştiririz. Tutumlar ise genel olarak bir nesne, olay, kişi ya da duruma yönelik görece kalıcı zihinsel eğilimlerdir. Ön yargı, bazı sosyal grupların üyelerine karşı, bu grup üyelikleri temelinde geliştirilmiş olumsuz tutumlardır. Ayrımcılık ön yargıların davranışa dönüşmüş halidir; belli bir gruba veya o grubun üyelerine yönelik haksız eylemlerdir. Kalıp yargı ise belirli sosyal grupların tüm üyeleri tarafından belirli özellikleri paylaştığı varsayılan bilişsel çerçevelerdir. Doğru cevap E'dir.
 

Biliş ya da daha doğru bir deyimle bilişsel psikoloji insanların bilgiyi nasıl edindiği, organize ettiği ve kullandığıyla ilgilenir. Bu yüzden bilişsel psikolojinin temel ilgi alanları algı, dikkat, bellek, düşünce ve dildir. Doğru cevap E'dir.

Çoğu durumda azınlık konumundaki gruplara karşı ayrımcı davranışlar sergilenmektedir. Azınlık, sadece sayıca azınlık olarak anlaşılmamalıdır. Hatta bazen sayıca çoğunlukta olsalar bile, kimi gruplar hala azınlık statüsünde olabilirler. Toplumlar için her sosyal grup ya da kategorinin, ayrımcılığın hedefi olabileceği ileri sürülebilirse de, insanlık tarihinde uzun dönemler boyunca sürekli ayrımcı davranışlara maruz kalan belirli birtakım sosyal kategoriler vardır: Bunlar, ırk (beyaz ırk dışında kalanlar) ve cinsiyet (kadın) başta olmak üzere, yaş, cinsel yönelim, fiziksel ve zihinsel engelliliktir. Heteroseksüeller ve beyaz ırka mensup kişiler bu gruplara dahil değildir.

Sosyal algı kendimizin ve diğer insanların davranışlarını nasıl algıladığımıza dair bir bilişsel süreçtir. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

Davranış üzerinde ortamsal etkilerin önemini küçük görme ve davranıştan bireyin kişisel bir özelliğinin sorumlu olduğunu varsayma eğilimine temel atıf hatası adı verilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Sosyal biliş yaklaşımına göre ön yargının kökeni olan üç bilişsel süreç mevcuttur. Bunlar sosyal kategorileştirme, dışgrup homojenlik yanılgısı ve hayali ilişkiselliktir. Bir kişinin yalnızca kendisiyle aynı etnisiteye sahip kişilerle arkadaşlık kurması, kendisiyle aynı dine mensup olmayan sınıf arkadaşlarını doğum gününe çağırmaması biz ve onlar ayrımı yarattığı için sosyal kategorileştirmeye örnektir. Bir öğrencinin bütün öğretmenlerinin aynı kişilik özelliklerine sahip olduğunu düşünmesi ve belirli bir gelir grubundaki kişilerin aynı politik düşünceye sahip olduğunu düşünmek ise dışgrup homojenlik yanılgısına örnektir. Hayali ilişkisellik gözlemcilerin aralarında ilişki bulunmayan iki olay arasında bir ilişki algılaması veya iki olay arasındaki ilişki düzeyini abartmasıdır. Televizyonda siyahi sporcular gördüğü için siyahilerin spora yatkın olduğunu düşünmek hayali ilişkisellik bilişsel sürecine örnektir. Doğru cevap D'dir.

Kendine Hizmet Eden Yanlılık: Olumlu sonuçları kendi kişiliğimize ama olumsuz sonuçları kontrolümüz dışındaki faktörlere atfetme eğilimidir. Doğru cevap A'dır.

Spesifik olarak tutumlar sosyal psikolojide 1960’lara kadar ABC modeli denilen üçlü bir yapı olarak tanımlanmaktaydı. Bu modele göre tutum duygusal, bilişsel ve davranış eğilimi olmak üzere üç bileşenden oluşmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Tutumların dört temel işlevi vardır bunlar; Egoyu koruma işlevi, Benliği ifade edici işlevi, Bilgi sağlama işlevi ve Uyum sağlama işlevidir. Doğru cevap C'dir.

Sosyal etki genel bir kavramdır. Bir bireyin veya bireylerin diğer birey veya bireylerin tutum ve davranışlarını değiştirmesi durumudur. Norm oluşumu grupların belirsizlikle başa çıkabilmek için oluşturdukları davranış standartlarıdır. Konformite belirsizlik bulunmayan ve grup üyelerinin birbirine eşit düzeyde olduğu bir durumda gösterilen uyma davranışıdır. İtaat durumunda güç unsuru bulunur. Güç eşitsizliğinin bulunduğu durumlarda bir davranışta bulunulması için baskı altında hissedilmesi söz konusudur. Otoriteryanizm ise geleneklere körü körüne bağlılık, otoriteye aşırı saygı ve toplumun normlarına uymayanlara karşı düşmanlık beslemektir. Bu kavramlar doğrultusunda gerçeklik konusunda belirsizlik bulunmayan bir bağlamda ve eşit statüye sahip bireylerden oluşan bir grupta, bir kişinin diğer grup üyelerine uyma davranışı göstermesi konformitedir. Doğru cevap A'dır.

Hovland ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilen bir dizi laboratuvar deneyine dayalı mesaj öğrenme yaklaşımıdır. Bu geleneksel yaklaşıma göre ikna sürecinde dört temel öğe mevcuttur: İletişimin kaynağı, mesaj, iletişimin yöneldiği izleyici veya dinleyici kitlesi ve iletişim ortamı. Doğru cevap B'dir.

Günümüzde sosyal psikolojide ne kadar farklı tanımlanırsa tanımlansın, ön yargı kavramının şu beş özelliği paylaştığı görülebilir:
1- Ön yargı bir tutumdur. 2- Esnek olmayan ve hatalı bir genellemeye dayanır. 3- Ön yargı peşin verilmiş bir hükümdür. 4- Değişime dirençli ve katıdır. 5-Ön yargı kötüdür. Doğru cevap C'dir.

İtaat; Bir bireyin diğerine belirli bir biçimde davranması için emir verdiği bir sosyal etki biçimidir. Doğru cevap A'dır.

A,B,D ve E şıklarında sosyal psikolojinin tanımları verilirken C şıkkında sosyal etkinin tanımı verilmektedir.

Sosyal algıyı nesne algısından ayıran bazı temel farklılıklar şunlardır: Birincisi, insanlar eylemlerin failidir; yani, insanların niyetleri vardır ve dünyayı kontrol etmeye çalışırlar. Nesneler ise fail değildir ve niyetleri yoktur. İkincisi, diğerlerinin bizi nasıl algıladığı davranışlarımızı etkiler. Birinin bizi belirli bir kategoriye koyduğunu bilmemiz değişmemize yol açabilir. Üçüncüsü, başkaları ve kendimiz hakkında algıladığımız pek çok şey doğrudan gözlenebilir şeyler değildir; kişilik eğilimleri ve duygular gibi nitelikleri çıkarsamak ya da atfetmek zorunda kalırız. Oysa nesnelerin özellikleri gözlenebilir ve ölçülebilir niteliktedir. Dördüncüsü, sosyal algının kesinliğinden söz etmek zordur, hatta mümkün değildir. Hiçbir zaman kendimizi yeterince tanıdığımızı söyleyemeyiz.