ENGELLİ PSİKOLOJİSİ

Diğer insanlarla nasıl ilişki kurduğumuz ve onların duygu, düşünce ve davranışlarımızı nasıl etkilediğinin çalışıldığı disiplin sosyal psikolojidir.

Sosyal biliş, insanların kendileri ve diğer insanlar hakkındaki bilgiler söz konusu olduğunda nelere dikkat ettikleri, bu bilgileri nasıl algıladıkları ve hatırladıkları ve farklı sosyal durum ya da bağlamların bu tür bilişsel süreçleri nasıl etkilediğini incelemektedir.

Yeni tanıştığımız kişiler için var olan genel şemalarımız temelinde çabucak bir ilk izlenim oluştururuz. Zaman geçtikçe ve onlarla birlikte geçirdiğimiz yaşantılar arttıkça onlar hakkındaki yeni bilgileri de şemamıza ekleriz. Ancak, genellikle, bu sonradan eklenilenler ilk izlenimlerimiz kadar bizi etkilemez.
Buna öncelik etkisi denir.

Davranış üzerinde ortamsal etkilerin önemini küçük görme ve davranıştan bireyin kişisel bir özelliğinin sorumlu olduğunu varsayma eğilimine temel atıf hatası denir.

İnsanlar sevdikleri kişilerle aynı tutumları geliştirmeyi isterler ya da kendileriyle benzer tutumları olanlarla arkadaş olmayı tercih ederler. Bu tutumların uyum sağlama işlevidir.

Ön yargı genellikle birisi ya da bir şey hakkında vaktinden önce ya da erken ifade edilmiş, olgunlaşmamış yargılar anlamını taşır. Yani söz konusu kişi ya da şeyle doğrudan bir deneyimi olmadan, o kişi ya da şey hakkında fikir oluşturmaya işaret eder. Burada henüz tanımadıkları bir öğrenci için diğer öğrenciler sadece ten renginin farklı olmasından dolayı (etnik kökeninden dolayı) olumsuz tutum sergilemektedir. Bu da etnik önyargı olarak ifade edilmektedir.

Akademisyen öğrencilerini cinsiyetine göre ayırarak, başarı koşulu aramaksızın tek bir kategori (cinsiyet) üzerinden not vermektedir. Bu durum ayrımcı bir davranıştır, ayrımcılık kavramına girmektedir.

Bir ya da birden fazla bireyin algılarının, tutumlarının ve davranışlarının bir ya da birden fazla birey tarafından etkilenmesine sosyal etki denir.

Otoriteye itaat sosyal etkileşimde güçlü olana itaat etmektedir. Örnekte otorite karşı bir ayaklanma, itaatsizlik söz konusudur.

Psikolojinin çeşitli alt alanları bulunmaktadır. Zihinsel hastalıkları konu alan alt alan klinik psikoloji, öğrenme ve öğretim süreçlerini inceleyen alt alan öğrenme psikolojisi, kültürün insanlar üzerindeki etkilerini inceleyen alt alan kültürel psikoloji ve iş ortamındaki insan davranışını ele alan alt alan endüstri ve örgüt psikolojisidir. Sosyal psikoloji ise sosyal ve kültürel ortamdaki birey davranışını inceler. Doğru cevap C'dir.

İnsanların kendileri ve diğer insanlar hakkındaki bilgiler söz konusu olduğunda nelere dikkat ettiklerini, bu bilgileri nasıl algıladıklarını ve hatırladıkları ve farklı sosyal durum ya da bağlamların bu tür bilişsel süreçleri nasıl etkilediğini inceleyen süreç sosyal biliştir. Sosyal algı, dışsal atıf ve içsel atıf sosyal bilişi oluşturan diğer bilişsel süreçler iken tutumlar sosyal psikolojinin incelediği bir diğer konudur. Doğru cevap B'dir.

Buse kendi aldığı düşük performans puanını açıklarken kendisi dışında bir nedene atıf yaparak bu olumsuz olayı kendisi dışındaki faktörlere atfetmektedir. Kişinin bu durumda olduğu gibi olumlu sonuçları kendi kişiliğiyle ilişkilendirip olumsuz olayları kontrolü dışındaki faktörlere atfetme eğilimine kendine hizmet eden yanlılık denir. Buse, Ceyda'nın aldığı düşük puanı, Ceyda'nın kişilik özellikleri ile ilişkili olduğunu varsaymaktadır. Davranış üzerinde ortamsal etkilerin önemini küçük görme ve davranıştan bireyin kişisel bir özelliğini sorumlu tutmaya yönelik eğilime temel atıf hatası denmektedir. Dolayısıyla Buse'nin Ceyda'nın aldığı düşük puanı Ceyda'nın kişilik özelliklerine atfetmesi temel atıf hatasıdır. Doğru cevap E'dir.

Tutumlar fiziksel ve sosyal dünya hakkında bilgi sağlarlar, bu durum tutumların bilgi sağlama işlevidir. Tutumların uyum sağlama işlevi ise kişilerin sevdikleri kişilerle aynı tutumlara sahip olmaları veya kendileriyle benzer tutumlara sahip insanlarla arkadaşlık kurmalarıdır. Bir kişinin arkadaş grubunun belirli bir etnik gruba yönelik tutumlarını benimsemesi uyum sağlama işlevini ifade ederken bu tutumların belirli bir etnik gruba mensup bireyler hakkında hazır bir bilgi oluşturması tutumların bilgi sağlama işlevini ifade eder. Egoyu koruma ve benliği ifade edici işlevler tutumların diğer işlevleridir. Doğru cevap C'dir.

Tutumlar kişilerin yaşamının herhangi bir döneminde oluşturulabilirler. Önceden tutum nesnesi olmayan bir şey sonradan tutum nesnesi olabilir. Bu tutumlar görece durağandırlar ama değişim gösterebilirler. 1960'lara kadar tutumları açıklamakta popüler bir model olan ABC modeli yerini tutum nesnesine yönelik değerlendirmeyi temel alan bir yaklaşıma bırakmıştır. Bu yaklaşıma göre tutumlar belirli bir nesneye yönelik değerlendirmelerdir. Bu değerlendirmeler daima nesnenin yanında veya karşısında olmayı gerektiren taraflı bir dile sahiptir. Doğru cevap D'dir.

Biliş ya da daha doğru bir deyimle bilişsel psikoloji insanların bilgiyi nasıl edindiği, organize ettiği ve kullandığıyla ilgilenir. Bu yüzden bilişsel psikolojinin temel ilgi alanları algı, dikkat, bellek, düşünce ve dildir.

Bizi sosyal dünyanın karmaşasından kurtaran şematik bilgi işleme süreci, aynı zamanda gerçekliğin çok basitleştirilmiş halleri oldukları için kaçınılmaz olarak yanlılıklar üretmektedir. Yeni tanıştığımız kişiler için var olan genel şemalarımız temelinde çabucak bir ilk izlenim oluştururuz. Zaman geçtikçe ve onlarla birlikte geçirdiğimiz yaşantılar arttıkça onlar hakkındaki yeni bilgileri de şemamıza ekleriz. Ancak, genellikle, bu sonradan eklenilenler ilk izlenimlerimiz kadar bizi etkilemez. Buna öncelik etkisi denir.

Sosyal psikolojide tutumların dört temel işlevi olduğu kabul edilmektedir. Birincisi, tutumların bilgi sağlama işlevidir. Tutumlara sahip olmak fiziksel ve sosyal dünya hakkında bilgi sahibi olmak demektir. İkinci işlev, tutumların araçsal olarak kullanılmasıyla ilgilidir. Tutumların bu uyum sağlama işlevi, kişiyi arzu edilen hedefe yöneltirken istenmeyen, arzu edilmeyen durumlardan kaçınmayı olanaklı kılar. Tutumların üçüncü işlevi benliği ifade edici işlevdir. Çoğu kez belirli tutumlara sahip olmak demek, kendinize ve başkalarına kim olduğunuzu ifade etmeniz demektir. Dördüncü işlev, egoyu korumadır. Kişinin sahip olduğu tutumlar kişiyi kendisinden ve başkalarından koruyabilir.

F ölçeğinde, otoriteryen kişiliği saptamaya yarayan dokuz boyut

mevcuttur. Gelenekçilik (konvansiyonalizm); Otoriteryen boyun eğme;Otoriteryen saldırganlık;Öznelci bakış karşıtlığı; Boş inançlı ve kalıp yargılı olma; Güç ve “sertlik”; Yıkıcılık ve sinisizm (olumsuzculuk); Yansıtma eğilimi; Cinsellik: Cinsellikle ilgili faaliyetlere yönelik abartılı ilgi.

Otoriteryen saldırganlık: Çeşitli kişilere yöneltilmiş genel bir saldırganlık. Bu saldırganlık, yerleşik otoriteler tarafından “izin verilmiş (onaylanmış)” bir saldırganlık olarak algılanır.

Konformite: Bireylerin varolan sosyal normlara uyma yönünde baskı hissettiği bir sosyal etki türüdür.