ENGELLİ PSİKOLOJİSİ

Bilimsel yöntem ampirik bilgi sağlar. Sorulara cevap ararken, sezgiler veya sağduyu değil, duyularla algılanabilen, deneyime dayalı veriler toplanır. Sonra bu veriler analiz edilerek sonuçlara ulaşılır. Örneğin kişilerin kendilerinden farklı mı yoksa benzer kişilik yapısında eşlerle mi daha mutlu olduğunu anlamak için, çiftlerin belirli kişilik özellikleri ölçülür ve kişisel mutluluk değerleri ile ilişkisine bakılır. Bu şekilde direk veya dolaylı şekilde ölçülebilen her kavram aslında bize ampirik veri sağlamaktadır.

Psikolojinin temelini oluşturan sorularla ilgilenen filozoflardan bir diğeri de 17. yüzyılda yaşamış olan Fransız düşünür René Descartes’tır. Descartes’a göre beyin ve zihin birbirinden farklıdır. Beyin somut maddeden oluşmaktadır, zihin ise ruhani bir varlıktır. Beyin ve zihinin birbirlerinden ayrı ancak etkileşimde oldukları fikrine dualizm (ikicilik) denmektedir.

1912’de Max Wertheimer, Kurt Koffka, Wolfgang Köhler gibi diğer Alman psikologlar Wundt’un insan deneyimlerini ve bilincini parçalara bölerek inceleme fikrine karşı çıkmışlardır. Almancada bütün anlamına gelen Gestalt kelimesi bu psikologların oluşturduğu akımın ismi olmuştur. Gestalt akımına göre, bir deneyimin bütünü onun parçalarının toplamıyla aynı değildir. Bilinci anlamanın yolu, parçaları değil, tüm deneyimi bir bütün olarak çalışmaktan geçmektedir

Psikodinamik Yaklaşım: Freud’un psikanalizine dayanan bu yaklaşım, insanların kendi içlerindeki bilinçdışı psikolojik çatışmaları üzerine yoğunlaşır. Freud’a göre, içsel mücadelelerin çoğu insanların doğal ihtiyaçlarının peşinden gitme isteğiyle toplumsal kurallar arasındaki çatışmadan kaynaklanmaktadır. İnsan davranışları da kişilerin kontrolü altında olmayan bu içsel çatışmaların bir sonucu olarak gerçekleşmektedir.

Davranışsal yaklaşım, tamamen insanların gözlenebilir hareket ve davranışlarına ve bunların nasıl öğrenildiğine yoğunlaşır. Watson ve Skinner’ın perspektifine dayanan bu yaklaşım, psikolojinin insan zihni içinde geçen ve gözlemlenemeyen süreçlere değil, objektif olarak gözlenebilen davranışlara odaklanmasını savunur. Bu yaklaşımın önemli bir yönü, davranışların insanların doğuştan getirdikleri özellik ve yapılarından doğmaktan ziyade çevre etkisiyle sonradan öğrenildiğini vurgulaması ve bu nedenle öğrenme süreçlerinin nasıl gerçekleştiğini incelemesidir.

Psikologlar çalışmalarını yalnızca tek bir yaklaşımla sınırlandırmak zorunda değildir. Günümüzde psikologlar, önceki bölümde açıklandığı gibi, insanların düşünce ve davranışlarını birçok farklı yaklaşımdan incelemekte ve açıklamaya çalışmaktadır. Eklektisizm, insan davranışlarını açıklarken birçok yaklaşımı harmanlamak anlamına gelir. Örneğin bir kişinin agresif davranışları açıklanmaya çalışılırken hem ailede öğrenilmiş davranışlara, hem de kişinin yetiştiği kültürdeki cinsiyet rollerine eğilerek, davranışsal ve sosyokültürel yaklaşımlar bir arada kullanılabilir. Eklektisizm sayesinde farklı bakış açıları birleştirilerek daha kapsamlı ve gelişmiş kuramlar üretilip araştırmalar gerçekleştirilebilmektedir.

Bilişsel psikologlar, algılama, öğrenme, hafıza, zekâ, bilinç gibi zihinsel süreçler ve yetilerle ilgilenirler. Bu alanda çalışan psikologların yoğunlaştıkları ilginç konulardan biri de insanların çevrelerindeki bilgileri algılarken birtakım yanılsamalar yaşamalarıdır.

Kantitatif psikoloji, ölçümleme, araştırma dizaynı ve istatistiksel analiz gibi konulara yoğunlaşır. İnsan özelliklerinin ölçülebilmesi için çeşitli metotların geliştirilmesi, psikolojik süreçlerin matematiksel olarak modellenmesi, veri analizi gibi konular, kantitatif psikologların ilgi alanına girer. Kantitatif psikologlar yeni ve etkin araştırma metotları geliştirilmesi üzerine de çalışırlar.

Endüstri ve örgüt psikologları insanları iş ortamında inceler. Liderlik, verim, performans, işten alınan tatmin, motivasyon, ekip çalışması gibi konularda araştırmalar yürütürler. ‹şyerleri, endüstri ve örgüt psikologlarının çalışmalarından performans ve verimi artırma, çalışanlarına etkili eğitimler verme ve çalışan memnuniyetini artırma gibi birçok alanda yararlanmaktadırlar.

Psikanalizin kurucusu Freud'a göre tüm davranışların ve hatta ciddi zihinsel sorunların bile sebebinin bilinçaltındaki çatışmalar olduğunu ileri sürdü. Doğru cevap A'dır.

Çağdaş psikolojinin sıklıkla birlikte çalıştığı bilimler biyoloji, antropoloji, ekonomi, sosyoloji, mühendislik, bilgisayar bilimi ve tıp olarak sıralanabilir. Coğrafyanın psikoloji ile diğer alanlara göre daha az çalışmaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Psikoloji Yunanca’da “Ruh” anlamına gelen Psiko (Psyche) ve “Bilim” anlam›na gelen Loji (Logos) terimlerinin birleşmesinden meydana gelmiştir ve Psikoloji, davranışları ve zihinsel süreçleri inceleyen bir bilim dalı olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Bilimsel yöntemin ne oldu¤unu daha iyi anlamak için, temel özelliklerini bilmek gerekir. Bilimsel yöntem:

Doğru cevap C seçeneğidir.

Bilimin 4 temel amacı vardır:

Doğru cevap E seçeneğidir.

İlk psikoloji labaratuvarı Almanya Leipzig’ de Wilhelm Wundt tarafından kurulmuştur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Almancada bütün anlamına gelen Gestalt kelimesi akımın ismi olmuştur. Gestalt akımına göre, bir deneyimin bütünü onun parçalarının toplamıyla aynı değildir. Bilinci anlamanın yolu, parçaları değil, tüm deneyimi bir bütün olarak çalışmaktan geçmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Freud’un psikanalizine dayanan psikodinamik yaklaşım, insanların kendi içlerindeki bilinçdışı psikolojik çatışmaları üzerine yoğunlaşmaktadır. Doğru cevap  D seçeneğidir.

Davranışsal yaklaşım, tamamen insanların gözlenebilir hareket ve davranışlarına ve bunların nasıl öğrenildiğine yoğunlaşır. Watson ve Skinner’ın perspektifine dayanan bu yaklaşım, psikolojinin insan zihni içinde geçen ve gözlemlenemeyen süreçlere değil, objektif olarak gözlenebilen davranışlara odaklanmasını savunur. Bu anlamıyla bu yaklaşımın diğer psikolojik yaklaşımlara göre daha kanıt temelli bir yaklaşım olduğu söylenebilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Psikologlar çalışmlarını yalnızca tek bir yaklaşımla sınırlandırmak zorunda değildir. Günümüzde psikologlar, önceki bölümde açıklandığı gibi, insanların düşünce ve davranışlarını birçok farklı yaklaşımdan incelemekte ve açıklamaya çalışmaktadırlar. Bu anlamda Eklektisizm, insan davranışlarını açıklarken birçok yaklaşımı harmanlanarak kullanılması anlamına gelir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Bilişsel psikologlar, algılama, öğrenme, hafıza, zekâ, bilinç gibi zihinsel süreçler ve yetilerle ilgilenirler. Bilişsel psikologlar, gözle görülemeyen zihinsel süreçleri, gözlemlenebilen tepki ve davranışlar üzerinden anlamaya çalışırlar. Doğru cevap C seçeneğidir.