Psikolojinin Doğası

Psikoloji, davranışları ve zihinsel süreçleri inceleyen bir bilim dalıdır. Psikoloji Yunanca’da “Ruh”
anlamına gelen Psiko (Psyche) ve “Bilim” anlamına gelen Loji (Logos) terimlerinin birleşmesinden
meydana gelmiştir. 

Bilimsel yöntemin temel özellikleri:
• Ampirik
• Sistematik
• Nesnel
• Sınanabilir/yanlışlanabilir
• Genellenebilir ve
• Geçici olmasıdır.

Eleştirel düşünce; sürekli soru sorma, akıl yürütme, analiz ve değerlendirme gibi zihinsel süreçlerden oluşan bir düşünme biçimidir.

Hipotez; incelenmekte olan olaylar arasındaki ilişkileri ve bu olayların nedenlerini geçici olarak açıklayan fikirler, yargılar veya tahminlerdir. Hipotezler yapılan çalışmalarla ya doğrulanır ya çürütülür.

Kuram/teori; bir olguyu veya olgular arasındaki ilişkiyi sistematik bir biçimde açıklayan genel bilgi ve açıklama düzenidir. Kuramlar, çeşitli çalışmalarda test edilen birbirleriyle ilişkili  hipotezlerin desteklenmesi ile oluşturulur. Olguları açıklamakta ve yordamakta (tahmin etmekte) kullanılırlar. Ayrıca her yeni çalışmada test edilen hipotezler de gene var olan kuramlardan yola çıkarak oluşturulur.

Bilimin dört temel amacı vardır; Betimleme (tanımlama), yordama (tahmin etme), açıklama, ve değiştirme. Betimleme en basit amaçtır; olguların ve olayların sadece tarif edilmesini gerektirir. İkinci hedef yordamadır. Olguların birbirleriyle olan sistematik ilişkilerini belirledikten sonra, meydana gelişleri hakkında tahmin yürütebilmeyi mümkün kılar. Üçüncü hedef açıklamadır, ve bir olgunun meydana gelmesinin sebeplerini belirlemeyi amaçlar. Son hedef ise değiştirmedir, ve olguların oluşmasını kontrol etme ve değiştirme anlamına gelir.

Davranışçılık 1920-1960 arasında psikoloji bilimini domine etmiş önemli bir akımdır. Bu akım Darwin’in fikirlerine dayanır. 1900’lerden sonra Darwin’in evrim teorisi, psikologları, insanları anlamak için hayvanları incelemeye yöneltti. Eğer insanlar ve hayvanlar benzer şekillerde evrimleştiyse o zaman insan davranışlarını anlamak için hayvanları çalışmak uygun bir yol olabilirdi. Bu dönemde psikologlar, hayvanları gözlemleyerek öğrenme, hafıza, problem çözme ve başka akılsal süreçlerle ilgili birçok bilgi edindi. Bu yaklaşım tamamen insanların gözlenebilir hareket ve davranışlarına ve bunların nasıl öğrenildiğine yoğunlaşır. 

John B. Watson, psikolojinin en önemli bilgi kaynağının gözlemlenebilen davranışlar olduğunu iddia etti. Watson’a göre, ne bilince ne de bilinçaltına odaklanmak anlamlıydı. Önemli olan, gözlemlenebilen davranışlara odaklanmaktı. Watson, en önemli sürecin öğrenme olduğunu, ve hem hayvanların hem de insanların öğrenme sonucunda çevrelerine uyum sağlayabildiklerini öne sürmüştür.

Biyolojik yaklaşım zihinsel süreçler ve davranışların büyük oranda biyolojik süreçlerle belirlendiğini varsayar. Bu yaklaşım, genetik faktörler, hormonlar ve beyin gibi biyolojik öğelerin psikolojik süreçleri etkilemesi üzerine kuruludur. Bu akım dâhilindeki çalışmalar fiziksel dedeğişimleri  inceleyerek bunların psikolojik olgularla bağlantılarını kurmaya çalışır. 

Nörobilim, insan davranışlarının açıklamalarını beyin, sinir sistemi ve biyolojik faktörlerde arar. Özellikle gelişmiş teknolojiler sayesinde beynin işleyişinin  incelenebilir hâle gelmesiyle psikolojide nörobilimsel yaklaşımın yeri genişlemektedir. Biyolojik ve evrimsel perspektiflere yakın duran bu yaklaşımın en belirgin odağı davranışların nörolojik temellerini araştırmak üzerinedir.

Eklektisizm, insan davranışlarını açıklarken birçok yaklaşımı harmanlamak anlamına gelir.

Biyolojik psikoloji, bedendeki fizyolojik süreçler, hormonal sistemler ve beynin işleyişini davranışlar ve zihinsel süreçleri açıklamakta kullanan alt daldır. Özellikle genetik faktörlerin kişilik ve davranışlarımızla olan bağlantısı organlarımızın stresle başa çıkmadaki rolü gibi konular, biyolojik psikologların ilgi alanına girer.

Bilişsel psikologlar, algılama, öğrenme, hafıza, zekâ, bilinç gibi zihinsel süreçler ve yetilerle ilgilenirler. Bu alanda çalışan psikologların yoğunlaştıkları ilginç konulardan biri de insanların çevrelerindeki bilgileri algılarken birtakım yanılsamalar yaşamalarıdır. Bilişsel psikologlar, gözle görülemeyen zihinsel süreçleri, gözlemlenebilen tepki ve davranışlar üzerinden anlamaya çalışırlar.

Bu alandaki çalışmalar, bağlanma, çocuk bakımı, ergenlik dönemindeki değişimlerden, ileri yaşlarda hafızadaki değişimler ve yaşlı bakımına
kadar geniş bir konu skalasını kapsar. 

Klinik psikologlar, zihinsel hastalıkların nedenleri ve tedavileri üzerine araştırmalar yaparlar ve hastalara sorunlarının üstesinden gelmelerinde yardımcı olurlar. Depresyondan şizofreniye kadar birçok sorun ve hastalığın genetik ve çevresel
faktörlerle ilişkisinin araştırılması, en etkili tedavi yöntemlerinin geliştirilmesinde rol oynarlar.

Eğitim psikolojisi, psikolojinin öğretme ve öğrenme süreçleri üzerine yoğunlaşan
alt dalıdır.

Sosyal psikoloji, insanların birbirlerini nasıl etkilediklerini, birbirleriyle olan ilişkileri ve grup içindeki davranışlarını inceler.

Psikolojinin uygulamalı alt dalları arasında psikolojik danışmanlık, adalet, sağlık gibi alanlar sayılabilir.

Uygulamalı alanlarda çalışan psikologlar ise psikoloji ile ilgili bilgi tabanından ve var olan kuramlardan yola çıkarak günlük hayattaki pratik sorunlara çözümler bulmayı amaçlar.

1. Sorun: Doğa - Çevre Tartışması (Nature vs. Nurture Controversy)

2. Sorun: Davranışların Sebepleri Bilinçli mi Bilinçdışı mıdır?

3. Sorun: Bireysel Farklılıklar - Evrensel Kurallar