ENGELLİ PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 11

İnsanların birbirlerine benzemelerini ve farklılaşmalarını dört temel boyutta incelenebilmektedir. Bu boyutlar; (a) değişmeyen benzerlikler, (b) değişmeyen farklılıklar, (c) değişen benzerlikler ve (d) değişen farklılıklar.

Farklılaşan benzerliklerden bahsedilmemektedir.

İnsanların değişmeyen benzerlikleri duygusal algılama ve bilgi işleme kapasiteleriyken; değişmeyen farklılıkları ise zekaları, öğrenme biçimleri, psiko-sosyal özellikleri, cinsiyetleri ve ırksal kökenleri olarak tanımlanabilir.  Değişmeyen farklıklar ise bütün insanlarda bulunur, zaman içerisinde değişmez ama bireyden bireye farklılıklar gösterir.

İnsanların değişmeyen benzerlikleri duygusal algılama ve bilgi işleme kapasiteleridir. Bu nedenle de çevremizdeki insanları değerlendirirken mecazi anlamlar dışında onların değişmeyen benzerlikleri üzerinde değerlendirmeyiz.

İlk olarak kişilik, bireyin kısa sürede vekolayca değişmeyen özelliklerinden oluşmaktadır. Bireyin bu özellikleri zaman ve ortam gibi birçok dışsal değişkene karşı dirençlidir ve kolay kolay değişmezler.
İkinci olarak, kişilik, bireyin bütün özelliklerini kapsar. Diğer bir deyişle kişilik,
bireyinduygu, düşünce ve davranışlarının hem toplamıdır hem de bunlar arasındaki ilişkidir. 

Üçüncü olarak kişilik, farklı koşullar altında bireyin benzer şekilde
davranmasını sağlayan psikolojik bir özelliktir. Birey sonuçların kendi zararına
olacağı durumlarda bile kişiliğine uygun davranma eğilimi gösterir.

Dördüncü olarak kişilik, hem öğrenilmiş hem de doğuştan gelen özellikleri barındırır. Yani, bireyin doğuştan getirdiği özellikler toplumsal ortamın katkıları ile biçimlenir.
Beşinci olarak kişilik, bireyi diğerlerinden ayıran temel özelliklerden biridir. Son
olarak, kişilik bireyin duygu, düşünce ve davranışlarında tutarlı bir örüntü oluşturmasına katkı sağlar. Bütün bu özellikleri birleştirdiğimizde kişilik bizi diğerlerinden ayıran ve benzersiz yapan temel psikolojik özelliklerimizden biridir

Aşama modeli aile üyelerinden birinin yetersizlik tanısı almasından sonra ailenin verdiği psikolojik tepkileri belirli aşamalarda kavramsallaştırmaktadır. Aşama modeli beş aşamadan oluşmaktadır: (a) Şok, inanmama ve yadsıma, (b)
öfke ve içerleme, (c) pazarlık, (d) depresyon ve umutsuzluk ve (e) kabul

Depresyon aslında bireyin çevresindeki dünyayı tüm gerçekliği ile kavraması ile ilişkilidir. Gerçekliğin farkına varan ailenin kendi içine dönmesini ve iç süreçleri üzerinde düşünmesini sağlamasıdır. Aile eğer depresyonda olma durumunu
sorumluluklarından kaçınma ya da kaçma, dış dünya ve kendi içindeki sosyal
çevresine yönelik ilgisizlik ve benzeri şekilde kullanırsa bu durum ailenin ve aile
üyelerinin sorunla baş etmelerini olumsuz yönde etkileyecektir

Travma sonrası gelişim modeli (TSG), (a) travma öncesi özellikler, (b) stresör
olayın özellikleri, (c) engellenmeler, (d) sindirme, (e) sosyal bağlam ve (f) travma sonrası gelişim olmak üzere altı temel bileşenden oluşmaktadır

Engellenme TSG modelinin üçüncü bileşenidir ve yetersizliğin psikolojik etkisi ile diğer bileşenlere göre daha çok ilişkilidir. Krize ve süreğen strese neden
olan yetersizliğin, bütün aileyi ve aile üyelerini etkilediği ve aile içinde çelişkilere ve bozulmalara neden olduğu bilinmektedir (Wells, 2006). Bu durum ailenin
birçok alanda işlevlerini yerine getirmede engellerle karşılaştığını göstermektedir.
Ailenin rutinleri bozulmakta, üyelerin rolleri değişmekte, aile birçok duyguyu ilk
defa deneyimlemekte ve ailenin işlevlerini yerine getirmesi engellenmektedir. Bu
durum daha sonra ailenin yeni engellemeler ile karşılaşmasına neden olmaktadır

Anne ve baba olmanın, yani cinsiyetin, başa çıkma becerilerini de farklılaştırdığı söylenebilir.

Yetersizliği olan bireyler yetersizliğin kendisinden kaynaklı olarak
bazı psikolojik özellikleri açısından akranlarından ve diğer bireylerden farklılaşır
ancak bunun yanı sıra bu farklılaşma yetersizliği olan bireylerde depresyon, kaygı, stres ve sosyal etkileşim açısından bazı olumsuzluklara neden olur.

(II) ve (III) insandan insana değişen özelliklerdir.

Benlik kişinin kendine dönük psikolojik algısıdır. Bu nedenle sosyal kategoriler benlik değil sosyal yapıyla oluşan kimlik kavramıyla ilişkilidir.

Bireyin kişilik özellikleri toplum tarafından da şekillendirilir. Bu nedenle (III) yanlış bir ifadedir.