ENGELLİ PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 9

Havadaki moleküllerin ışığı dağıtması sonucu uzaktaki objeler mavimsi ya da belirsiz hâle gelmektedir. Bir başka deyişle bu objelerin kontrastı azalmaktadır. Bu nedenle bu objeler, daha parlak ve belirgin olan objelerden daha uzakta algılanırlar. Buna atmosferik perspektif denir. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Seçici dikkat olarak adlandırılan bu süreç işitsel ve görsel olaral iki algı açısından değerlendirilir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Üçlü bellek sistemi duyusal, kısa süreli ve uzun süreli bellek olmak üzere üç bellek sistemini içermektedir. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

Bir şeyin yokluğunda sembol veya işaretler ile o şeyin sunulmasına temsil denilmektedir. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Zihinsel set eski problem çözme örüntülerinin devam etme eğilimidir. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

Karar verme süreçlerinin analizi ile ilgili olarak üç temel yaklaşım bulunmaktadır. Bunlar normatif, betimsel ve tavsiye eden yaklaşımlardır. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Duyu nöronları alıcı sinirlerin çevreden aldığı çevresel ya da vücuttan aldığı içsel bilgileri (uyaranları) beyne doğrudan ya da omurilik aracılığıyla ileten nöronlardır.

Dendritler ağaç dallarına benzerler ve hücrenin bulunduğu bölgeden ve diğer nöronlardan aldıkları mesajları hücre gövdesine taşıma görevi görürler.

Talamus duyu organlarından gelen mesajlara santral hizmeti verir.

Beynin farklı bölgeleri olup bunlar ön lob (frontal lob), yan lob (temporal lob), arka lob (occipital lob) ve parietal lob bölgeleridir. Bu loblar değişik işlevleri yerine getirmektedirler. Bu loblardan ön lob farklı işlevlerin yerine getirildiği bir bölgedir. Bu bölgede, hareketlerin koordinasyonu, dikkat, planlama, sosyal beceriler ve soyut düşünme gibi zihinsel süreçler yaşanır. Bu bölge ile parietal lob arasındaki motor korteksi ya da alanı vücudun istemli hareketlerinin kontrol edildiği alandır. Vücudun sağ tarafının hareketleri sol yarım kürenin motor korteksinden, sol tarafının hareketleri ise sağ yarım kürenin motor korteksinden yönetilir. Bu loblardan arka lob, görme alanı olarak da adlandırılıp görme işlevini kontrol ederken, parietal lobda farklı duyumlara (sıcak, soğuk, dokunma, acı gibi) ilişkin süreçleri kapsayan somatik-duyusal (bedensel-duyusal) alan bulunur. Yan loblar özellikle işitme ve konuşma ile ilgili işlevlerde önemli rolleri üstlenir. Sağ yarım küredeki yan lob bazı dil işlevlerinde sorumluluğu paylaşırken, çoğu insanda beynin sol yarım küresindeki yan lob dile ilişkin işlevleri yerine getirir. Sol yarım küredeki yan lobda yer alan Wernicke alanı dili anlama becerisi ile ilgilidir.

İnsan beyni üç katmandan oluşmaktadır. Bunlar, ilkel merkezî çekirdek, bu çekirdeğin üzerinde gelişen limbik sistem ve yüksek zihinsel süreçlerden sorumlu olan beyin yarım küreleridir. Merkezî çekirdekte yer alan beyincik, dengeyi ve kasların koordinasyonunu sağlarken, talamus duyu organlarından gelen mesajlara santral hizmeti verir. Hipotalamus, iç salgı bezlerinin faaliyetini ve metabolizma ve vücut sıcaklığı gibi yaşamsal süreçleri denetler. Bir diğer katman olan limbik sistem, temel ihtiyaçları karşılayan hareketlerle duygu ve heyecanlarla ilgilidir. En dış katman olan beyin korteksi ise duyumların kaydedildiği, istemli harekelerin başlatıldığı, kararların verildiği, planların oluşturulduğu yüksek zihinsel süreçlerin merkezidir.

Genel olarak bilişsel psikoloji insanların bilgiyi nasıl kazandıkları ve nasıl uy­guladıkları ile ilgilenmektedir. Bu nedenle yapay zekâ, bilişsel bilimler, bilgisayar bilimleri, görme bilimleri, felsefe, antropoloji, biyoloji, fizik ve nörobilimler gibi birçok disiplin ile yakından işbirlikleri yaparak biliş ve bilişsel süreçlerin çok yön­ lü olarak anlaşılmasını sağlamaktadır.

Genel olarak bilişsel psikoloji insanların bilgiyi nasıl kazandıkları ve nasıl uy­guladıkları ile ilgilenmektedir. Bu nedenle yapay zekâ, bilişsel bilimler, bilgisayar bilimleri, görme bilimleri, felsefe, antropoloji, biyoloji, fizik ve nörobilimler gibi birçok disiplin ile yakından işbirlikleri yaparak biliş ve bilişsel süreçlerin çok yön­ lü olarak anlaşılmasını sağlamaktadır.

Bilişsel psikoloji ile ilgili kavramların ele alınması çok eskiye dayanmakla bir­ likte 1967 yılında Ulric Neisser tarafından yazılan “Bilişsel Psikoloji” başlıklı bir kitabın yayımlanmasıyla resmen başlamıştır. Bu kitapta, Neisser biliş kavramını duyusal girdinin (uyaran) dönüştürülmesi, indirgenmesi, özümsenmesi, depo­lanması ve kullanılması temelinde ifade etmektedir. Bu tanım bilişsel psikolojinin çevremizi algılama, deneyimlerimizi anlama ve hatırlama, diğer bireylerle ileti­ şim kurma ve davranışlarımızı kontrol etme becerilerinin altında yatan süreçlerin incelenmesi anlamına gelmektedir. Bu süreçler algı, dikkat, bellek, dil, problem çözme, akıl yürütme, bilinç ve duygu gibi konuları içermektedir.

Bilişsel psikoloji, psikolojinin diğer bilim dallarında olduğu gibi bazı temel var­ sayımları içermektedir. Bu varsayımlardan ilki insan beyninin bilgi­ işlem yapan bir sistem olarak görülmesidir. Bilgi­ işlem, dış dünyanın temsilî veya sembolik dö­nüşümü veya manipülasyonu olarak ifade edilmektedir. İkinci olarak insan bey­ ni hem yapısal hem de kaynak açısından sınırlıdır. Bir başka deyişle insan beyni sınırlı kapasite kullanımına sahiptir. Üçüncü olarak da insanlar aktif olarak bilgi işlem yapmaktadırlar. Bu bilgi işleme sırasında daha önceden kazanılmış yaşan­ tılar, deneyimler veya beceriler, dolayısıyla sahip oldukları bilgiler insanların çev­ relerinden algıladıkları uyaranları etkiler