ENGELLİ PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 4

Dolaylı ceza; model alınan kişinin davranış sonuçlarına göre cezalandırılmasının, model alanın davranışında azalmaya yol açmasıdır. Fatih'in yakalanarak çeşitli cezalara maruz kalması, diğer öğrencilerin bu eylemi gerçekleştirdiklerinde neyle karşılaşacaklarını göstermiş, eyleme teşebbüs oranı azalmıştır.

Gizil öğrenme; bireyin dikkat etmemesi ve özel bir çaba göstermemesine rağmen gerçekleşen öğrenmedir. Öğrenildiği halde bireyin davranışlarında görülmeyen, ancak teşvik edici bir ortamda ortaya çıkan davranışlardır.

İçgörüsel öğrenmenin aşamaları şu şekilde gerçekleşir; 
1. Gelişigüzel değil, problemin temel noktalarına odaklanan araştırma ve inceleme
2. Tereddüt, duraklama, yoğunlaşan dikkat
3. Akıllıca seçilmiş, tahmine dayalı birkaç deneme-yanılma davranışı
4. Başarılı olmayan bir çabanın ardından aniden bambaşka bir yol deneme, dikkati yoğunlaştırma, devam etme
5. Ansızın, doğrudan ve açık biçimde problemin kritik noktasını kavrama ve problemi çözme, içgörü kazanma.

Kısa süreli bellekte bilgi birey tarafından anlamlı hale getirilir. Bir başka deyişle algı gerçekleşir. Bireyin haberdar olduğu bilgi burada 20-30 saniye kadar kalır. Kısa süreli belleğin bir diğer sınırlılığı da kapasitesinin 7±2 birim olmasıdır. Kısa süreli bellekte anlamlandırılan bilgi gerek görüldüğünde uzun süreli belleğe alınır.

Bilimsel yöntemin ne olduğunu daha iyi anlamak için, temel özelliklerini bilmek gerekir. Bilimsel yöntem:
• Ampirik
• Sistematik
• Nesnel
• Sınanabilir/yanlışlanabilir
• Genellenebilir ve
• Geçici’dir.

Psikoloji, davranışları ve zihinsel süreçleri inceleyen bir bilim dalıdır.

Eklektisizm, insan davranışlarını açıklarken birçok yaklaşımı harmanlamak anlamına gelir. Örneğin bir kişinin agresif davranışları açıklanmaya çalışılırken hem ailede öğrenilmiş davranışlara, hem de kişinin yetiştiği kültürdeki cinsiyet rollerine eğilerek, davranışsal ve sosyokültürel yaklaşımlar bir arada kullanılabilir. Eklektisizm sayesinde farklı bakış açıları birleştirilerek daha kapsamlı ve gelişmiş kuramlar üretilip araştırmalar gerçekleştirilebilmektedir.

“Saldırganlık” konusunu örnek alalım. Biyolojik yaklaşım beyin ve sinir sisteminin saldırganlığa etkisini incelerken, davranışsal yaklaşım çevreden gelen ödül ve cezalandırmaların saldırğanlığı arttırıp arttırmadığını sorgular.

Bilişsel yaklaşım,  bilginin algılanış ve işleniş süreçlerinin davranışlara olan etkisine yoğunlaşır. Bu süreçlerin çoğu otomatik olarak ve bilinçdışında gerçekleşmektedir. Bu yaklaşım doğrultusunda insanlar dünyayı algılayışları bakımından bir bilgisayara benzetilebilir.

Psikodinamik yaklaşım: İnsan doğasının algılanması içsel güçler ve çelişkiler
tarafından kontrol edilir.

Davranışları oluşturan ana sebepler; Hür irade, seçim ve kendini gerçekletirmeye
doğru olan içten gelen güdü; kişisel varoluşun anlamını arayış ; İnsancıl Yaklaşım. Tablo: 1.1

Eğitim psikolojisi, psikolojinin öğretme ve öğrenme süreçleri üzerine yoğunlaşan
alt dalıdır. Eğitim psikologları, özellikle öğretim tekniklerinin geliştirilmesi, okul
terk oranlarının düşürülmesi, öğrenimin en etkili şekilde gerçekleşmesi gibi önemli uygulamaları olan konular üzerinde çalışırlar.

Kantitatif Psikoloji/Psikometri
Kantitatif psikoloji, ölçümleme, araştırma dizaynı ve istatistiksel analiz gibi konulara yoğunlaşır. İnsan özelliklerinin ölçülebilmesi için çeşitli metotların geliştirilmesi, psikolojik süreçlerin matematiksel olarak modellenmesi, veri analizi gibi konular, kantitatif psikologların ilgi alanına girer. Kantitatif psikologlar yeni ve etkin araştırma metotları geliştirilmesi üzerine de çalışırlar.

Psikoloji, hem davranışları hem de zihinsel süreçleri inceleyen bir bilim dalıdır. İnsan davranışlarını sadece psikologlar anlamaya çalışmaz. Günlük hayatta da düşünce ve davranışlar arasındaki ilişkileri anlamaya çalışırız. Filozoflar, sanatçılar, edebiyatçılar tarih boyunca psikologların sorduğu sorulara benzer sorular sormuşlardır.Ancak psikoloji bir bilimdir ve bu soruların cevaplarını aramada sistematik, objektif ve ampirik verilere dayalı bilimsel yöntemler kullanır. Böylece öznel, sezgisel veya rastgele değil nesnel, doğrulanabilir ve genellenebilir cevaplar üretir.

Bilimin dört temel amacı vardır; Betimleme (tanımlama), yordama (tahmin etme), açıklama, ve değiştirme. Betimleme en basit amaçtır; olguların ve olayların sadece tarif edilmesini gerektirir.

Hipotez, incelenmekte olan olaylar arasındaki ilişkileri ve bu olayların nedenlerini geçici açıklayan fikir, yargı ve tahminlerdir. Hipotezler, yapılan çalışmalarla doğrulanabilir veya çürütülebilir. Kuram-teori ise, bir olguyu, olaylar arasındaki ilişkiyi sistematik bir şekilde tanımlayan genel bilgi ve açıklama düzenidir. Kuramlar, birbiri ile ilişkili hipotezlerle oluşur. Olguları açıklamada ve yordamakta kullanılır. ayrıca her yeni çalışmada test edilen hipotezler de var olan kuramlardan yola çıkarak oluşturulur. Bilimsel teamül, kuramların sürekli test edilmesini, var olan olguların güncellenmesini veya çürütülmesini gerektirir.

Dekart, William James, Ivan Pavlov, Jean Piaget, Carl Rogers, Abraham maslow, Elizabeth Loftus, Daniel Kahnerman, psikolojinin kökenlerini oluşturan ilk psikologlardandır. Skinner, Leon Festinger, Stanley Milgram ve David Hubel, Tornsten Wiesel modern psikoloji çağında yer alan bilim insanlarındandır.

Descartes'e göre beyin ve zihin birbirinden farklıdır. Beyin somut maddeden oluşurken; zihin daha ruhani bir varlıktır. Beyin ve zihin birbirlerinden ayrı ancak etkileşimdedir. Bu fikre dualizm-ikicilik denilmektedir.

Gestalt psikolojisi, insan deneyimlerini ve bilincinin parçalara ayrılarak ölçülme fikrinin zıttını savunmaktadır. Bu anlayışa göre, bir deneyimin  bütünü, onun parçalarının toplamından daha büyüktür. Bu sebeple bilinci anlamanın yolu, parçaları değil, tüm deneyimi bir bütün olarak anlamaya çalışmaktan geçmektedir.

İnsancıl yaklaşıma göre, insan davranışını biyolojik etmenler, zihinsel süreçler veya çevreden öğrenilenler değil, her insanın kendine has olan dünyayı algılama şekli belirlemektedir.