ENGELLİ MEVZUATI VE MESLEK ETİĞİ

1982 Anayasası’ndaki 50. maddede “Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar…” hükmü yer alır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Anayasanın 42.’ maddesinde ise “… Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır.…” denilmiştir. Bu madde de engelli öğrencilerin eğitim hakkı açıkça tanınmış ve madde eğitime yönelik tüm yasal düzenlemelerin temelini oluşturmuştur. Doğru cevap B seçeneğidir.

2010 yılında ise Anayasa’ya engellileri ilgilendiren bir düzenleme daha eklenmiştir. Anayasa’nın kanun önündeki eşitlik ilkesini düzenleyen onuncu maddesine “çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.” ifadeleri eklenmiştir. Böylece engelli vatandaşlara yönelik yapılacak pozitif ayrımcılığa anayasal bir zemin sağlanmıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.

06.06.1997 tarih ve 23011 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK)” yürürlüğe girmiştir. KHK ülkedeki ihtiyaç ve duyarlılık nedeniyle hükümet ve muhalefetin uzlaşmasıyla çıkarılmıştır. Günümüzde engelli öğrencilerin eğitimi ile ilgili tüm hizmetlerin yasal dayanağı bu KHK’dir. Doğru cevap D seçeneğidir.

“Özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitsel performansları dikkate alınarak, amaç, muhteva ve öğretim süreçlerinde uyarlamalar yapılarak diğer bireylerle birlikte eğitilmelerine öncelik verilir.” ilkesi de bir önceki ilkeyi destekleyici niteliktedir. Ancak bu ilke kaynaştırma/bütünleştirme uygulamalarına zemin oluşturmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Engelliliğin erken tespiti ve önlenmesi konusunda sorumluluk Sağlık Bakanlığı’na verilmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Habilitasyon; engellinin bireysel ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılayabilmesini ve yaşamını bağımsız bir şekilde sürdürebilmesini sağlamayı amaçlayan fiziksel, sosyal, zihinsel ve mesleki beceriler kazandırmaya yönelik hizmetlere denir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Makul düzenleme; engellilerin insan haklarını ve temel özgürlüklerini tam ve diğer bireylerle eşit şekilde kullanmasını veya bunlardan yararlanmasını sağlamak üzere belirli bir durumda ihtiyaç duyulan, ölçüsüz veya aşırı bir yük getirmeyen, gerekli ve uygun değişiklik ve tedbirleri içermektedir. O halde doğru yanıt C seçeneğidir.

Sağlık Bakanlığı Çocuklar için Özel Gereksinim Raporu'nda (ÇÖZGER) belirtilen tanı türleri, şu şekildedir:
%20-39 arası tanı alınması durumunda Özel Gereksinim Vardır (ÖGV)
%40- 49 arasında Hafif Düzey Özel Gereksinim Vardır (ÖGV)
%50- 59 arasında Orta Düzey Özel Gereksinim Vardır (ÖGV)
%60- 69 arasında İleri Düzey Özel Gereksinim Vardır (ÖGV)
%70- 79 arasında Çok İleri Düzey Özel Gereksinim Vardır (ÖGV)
%80- 89 arasında Belirgin Özel Gereksinim Vardır (ÖGV)
%90 üzerinde olması durumunda Özel Koşul Gereksinimi tanıları bulunur.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Engelli bireylerin devlet memuru olmasına ilişkin de yasal düzenlemeler vardır. Engelli
vatandaşlarımız sınavla ya da kura yoluyla (toplam dolu kadro sayısının %3’ü oranında) memur olabilmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Özel eğitime gereksinimi olan bireylerin izlenmesi

Türk Millî Eğitimini düzenleyen genel esaslar doğrultusunda özel eğitimle ilgili temel ilkeler:

1. Özel eğitim gerektiren tüm bireyler, ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılır.”
2. Özel eğitime erken başlamak esastır.”
3. Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan planlanır ve yürütülür.”
4. Özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitsel performansları dikkate alınarak, amaç, muhteva
ve öğretim süreçlerinde uyarlamalar yapılarak diğer bireylerle birlikte eğitilmelerine öncelik
verilir.”
5. Özel eğitim gerektiren bireylerin her tür ve kademedeki eğitimlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi için her türlü rehabilitasyonlarını sağlayacak kurum ve kuruluşlarla işbirliği
yapılır.”
6. Özel eğitim gerektiren bireyler için bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilmesi ve eğitim
programlarının bireyselleştirilerek uygulanması esastır.”
7. Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif katılmalarının sağlanması esastır.”
8. Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, özel eğitim gerektiren bireylerin örgütlerinin
görüşlerine önem verilir.”
9. Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireylerin toplumla etkileşim ve karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak şekilde planlanır.”

Maddelerden de görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

En az sınırlandırılmış eğitim ortamı; özel eğitime ihtiyacı olan bireyin; toplumla bütünleşmesini sağlamaya yönelik sosyal, öz bakım, dil ve iletişim alanlarındaki davranışlar ile düzeyine uygun
akademik ve mesleki bilgi ve becerileri kazandırmak amacıyla destek eğitim hizmetlerinin de verildiği ve mümkün olduğunca yetersizliği olmayan akranlarıyla bir arada olmasını sağlayan en uygun eğitim” ortamıdır. O halde sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Habilitasyon; engellinin bireysel ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılayabilmesini ve yaşamını bağımsız bir şekilde sürdürebilmesini sağlamayı amaçlayan fiziksel, sosyal, zihinsel ve mesleki beceriler kazandırmaya yönelik hizmetlere denir. O halde sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Türkiye'de 573 Sayılı KHK ve Engelliler Hakkında Kanunda engelli bireylerin bazı eğitim haklarına
değinilmiştir. Ancak ülkemizde engelli bireylerin eğitim süreçlerini düzenleyen ve bahsi geçen kanunlara göre çıkarılan en kapsamlı belge Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğidir. O halde sorunun doğru yanıtı B seçeğidir.

Engelliler Hakkında Kanun, 573 sayılı KHK ve özel eğitim hizmetleri yönetmeliğinin yasal çerçevesi içinde sürdürülür.  İlgili mevzuata göre eğitsel değerlendirme ve tanılama yapılırken uyulması gereken bazı ilkeler şöyledir: “Eğitsel değerlendirme erken yaşta yapılır, bireyin tüm özellikleri ile eğitim ihtiyaçları birlikte değerlendirilir, değerlendirme birden fazla yöntemle ve uygun ortamlarda yapılır, gerektiğinde tekrarlanır, bu süreçte aile, okul ve uzmanlar işbirliği yapar, değerlendirme sonuçları sadece yasal ve eğitimle ilgili kararlar almak için kullanılır”. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Engelli bir öğrenci hangi okula yerleşirse yerleşsin o okulun öğrenciyi ve ailesini okula hazırlayacak, diğer öğrencilerin ve ailelerinin kabulünü sağlayacak, okul personelinin durumlar ilgili bilgisini ve becerisini arttıracak önlemler alması gerekmektedir. Engelli öğrenci okula başladıktan sonra okulun da eğitsel açıdan öğrenciyi değerlendirmesi, var olan performans düzeyini belirlemesi ve öğrenciye yönelik eğitsel ve fiziksel düzenlemeleri yapması gerekmektedir. Resmi olarak yerleştirilen tüm özel eğitime gereksinim duyan öğrenciler için BEP hazırlanması yasal olarak mecburidir. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Hastaneden aldıkları Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi (ÇÖZGER) raporundaki oran ÖGV (%20 ve üzeri) olan, özel eğitim değerlendirme ve özel eğitim hizmetleri kurulları tarafında destek özel eğitim almasına karar verilen öğrenciler özel “özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerine” devam edebilmektedirler. Bu merkezler destek eğitim merkezi olup haftada iki-üç saat gibi sürelerde öğrencilere destek sağlamaktadır. Bu merkezlere devam eden öğrencilerin eğitim ücretleri MEB tarafından ödenmektedir. Bu açıklamalardan görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Şehir yaşamının ve çevresel düzenlemelerin engellilerin erişebilirliğine uygun olarak düzenlenmesi yasal olarak mecburidir. “3194 Sayılı İmar Kanununda” ve yönetmeliklerinde kentlerde her alanda erişilebilirliğin sağlanması için imar planları, kentsel, sosyal, teknik altyapı alanlarında ve yapılarda Türk Standartları Enstitüsü’nün (TSE) ilgili standartlarına uyulması zorunluluğu bulunmaktadır. Buna doğru yanıt A seçeneğidir.

Engellilik durumunu engelli kimlik kartı ya da ÇÖZGER raporu ile ispatlayan bireylerin bakım
ve sağlık alanında sahip oldukları bazı imkan ve haklar aşağıda açıklanmıştır:
• ÇÖZGER Raporu’nda Hafif Düzey ÖGV (% 40) ve üzerinde engelli kişiler, diş tedavileri için engellilik durumunu belgelendirmek suretiyle, tüm sağlık kurum ve kuruluşlarına veya serbest diş hekimliklerine doğrudan başvurabilirler. 
• Sosyal güvencesi olan engelli bireylerin tedavi, muayene, ilaç, tetkik ve ortez-protez ihtiyaçları bağlı oldukları sosyal güvenlik kuruluşu tarafından katkı payı alınarak karşılanmaktadır. Karşılanamayan kısmı için aileler il ve ilçelerdeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına (Valilik veya Kaymakamlıklara) başvurabilirler. Sosyal güvencesi olmayan engelliler genel sağlık
sigortasından yararlandırılmaktadır.
• Hastalığı nedeniyle “mesane veya rektum” kontrolü olmadığının (çocuklar için en az
iki yaşını tamamlamış olmak kaydı ile) ve hasta altı bezi kullanması gerektiğinin belirtildiği uzman hekim raporuna dayanılarak reçete düzenlenmesi halinde ihtiyaca binaen kullanılması öngörülen hasta alt bezine ait fatura bedelleri birer aylık devreler hâlinde Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenir.
• Tekerlekli sandalyeye gereksinim duyan engelli bireylerden bu ihtiyacı sosyal güvenlik
kurumu tarafından karşılanır. Sosyal Güvenlik Kurumundan bir güvencesi olmayan vatandaşlar ise valilik veya kaymakamlıklardan, sosyal yardım vakıflarından sandalye talep edebilirler. Ancak ileri teknoloji ve akülü sandalyeler için henüz yasal bir düzenleme bulunmamaktadır.
• Engelli bireyler hastanelerde, poliklinik muayenelerinde öncelik sırasına sahiptir. Ancak bunun için genel hizmetin aksamamasına dikkat edilmektedir.
• Hastane ya da merkeze devam edemeyecek durumda olan ve ihtiyacı olan engelli bireylere evde sağlık hizmeti verilebilmektedir. Bu sağlık hizmetlerinin içerisinde muayene, tetkik, tahlil, tedavi, tıbbi bakım, takip, sosyal ve psikolojik danışma hizmetleri de sunulabilmektedir.
• Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nin yasal çerçevesi içerisinde okula devam edemeyecek bir sağlık sorunu olan öğrencilere de evde ya da hastanede eğitim de verilebilmektedir.

Bu açıklamalardan da anlaşılabileceği gibi sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.