Engelli Bireylere Yönelik Bakım ve Rehabilitasyon Hizmetlerinin İşleyişi

Engelli bireylerin bakım ve rehabilitasyon hizmetleri kapsamında uygun hizmetleri almalarına ve sunulan hizmetlerde sosyal eşitlik, tam katılım ve bağımsızlık sağlanmasına Engellilerin Hakları Sözleşmesi (2008, m. 25-26) zemin hazırlamaktadır

Bakıma gereksinimi olan bireyin bağımsız yaşam sürdürmesini sağlamaktır.

Bakım hizmetlerinde engelli bireyin öz bakım, beslenme, giyinme, temizlik, barınma gibi hizmetleri bakım elemanları ya da
aile üyeleri tarafından gerçekleştirilmekteyken;

rehabilitasyon hizmetlerinde engelli bireyin psikolojik, eğitsel, gelişimsel gibi farklı alanlarda spor, sanat vb. farklı etkinliklerde destek ve uyum hizmetleri sosyal hizmet uzmanı, psikolog, özel eğitim öğretmeni, hemşire ve fizyoterapist gibi paydaşlar tarafından yerine getirilmektedir

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB), Sağlık Bakanlığı (SB) ve yerel
yönetimler ile bunlara bağlı kurum ve kuruluşlar, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin ikisini de sunmaktadır.

Rehabilitasyon hizmetlerinde ayrıca Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) da rol oynamaktadır. 

• engelli bireyin sağlık kurulu raporunda  engel oranının ağır engelli olduğuna dair belirtilmiş olması
• hayatını aile yanında bakılamayacak, başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek ölçüde bakıma
  gereksinimi olmaları

Sosyal bakımda ise insan hakları temelinde bireylerin engelinden ziyade toplumdaki engellere odaklanma ve toplumda eşit
fırsatlardan faydalanabilmeleri için bir yaşam alanı oluşturma fikri ağır basmaktadır.

Sosyal bakım modelinde ise, bakım gereksinimi olan bireylere tuvalet, banyo, giyinme, soyunma, beslenme, hareket etme gibi
günlük yaşam becerilerine; yemek yapma, alışveriş, ev temizliği, çamaşır, bulaşık gibi ev işlerine ve ev düzenine destek sağlayıcı hizmetler sunulmaktadır.

Tıbbi modelde; bakım gereksinimi olan bireylere genel sağlık kontrolü, tıbbi muayene, acil sağlık hizmetleri, ilaç kullanımı, sağlık taraması, hasta bilgilendirme gibi tıbbi bakım hizmetleri sunulmaktadır

Bakım hizmetleri öncelikle Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB) tarafından sunulmakla birlikte,
Sağlık Bakanlığı (SB) ve yerel yönetimler tarafından da desteklenmektedir

• Bakım ve rehabilitasyon merkezleri
• Engelsiz Yaşam Merkezleri
• Umut evleri
• Geçici ve misafir bakım

Bakım gereksinimi olan engelli bireylere yönelik özel şahıslar tarafından açılan özel bakım merkez lerinde yatılı veya gündüzlü bakım hizmeti veril mektedir. Bu merkezler, Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlükleri tarafından denetlenmektedir.

Evde bakım hizmeti alan engelli bireye yönelik birinci basamak teşhis, tedavi, rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetleri ile
koruyucu sağlık hizmetlerini vermek aile hekimlerinin sağladıkları hizmetler olarak Aile Hekimleri
Uygulama Yönetmeliği’nde (2017) yer almaktadır.

Evde bakım hizmetleri;
süre, hizmeti sağlayıcılar, hizmetin tıbbi ve sosyal
yönü gibi etmenlere göre farklılık göstermektedir

bakıma gereksinimi
olan bireyin aile üyeleri, akrabaları, komşuları veya
arkadaşlarının verdiği hizmettir.

Formal bakım, belli bir ücret karşılığında profesyonel
meslek grupları ya da yarı uzman sosyal bakım
elemanları tarafından uzmanlık düzeyinde verilen
hizmettir.

Engelli bireylerin fiziksel, anatomik ve çevresel
yetersizlikleri içerisinde mümkün olabilen mak-
simum seviyede ve işlevsel boyutta psikososyal ve
mesleki bağımsızlığa ulaştırılmasına “rehabilitas-
yon” adı verilmektedir.

Rehabilitasyon hizmetleri hemşire, doktor, psikolog, özel eğitim öğretmeni, sosyal
hizmet uzmanı, fizyoterapist, konuşma terapisti, beslenme uzmanı, çocuk gelişim uzmanı gibi çeşitli uz-
manların disiplinler arası çalışmasını gerektirmektedir.

Bakım hizmetlerinde rol oynayan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB) ve Sağlık Bakanlığı (SB)'ye bağlı kurum ve kuruluşlar ile yerel yönetimlerin yanı sıra Millî Eğitim Bakanlığına (MEB) ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına (ÇSGB) bağlı kurum ve kuruluşlar da engelli bireylere yönelik rehabilitasyon hizmetleri vermektedirler.

1.Psikolojik destek programı
2.Fiziksel egzersiz programları
3.Gelişimsel destek programı
4.Eğitsel destek programları
5.Sosyal uyum programları
6.Bağımsız hareket programları
7.Bağımsız yaşama geçiş programları
8.İş becerisi kazandırma programları
9.Toplumla çalışma programları                                                                                                                                                                               10.Rehabilitasyon amaçlı sportif programları
11.Rehabilitasyon amaçlı sosyal etkinlik programla

Tıbbi rehabilitasyon; “Beklenmedik bir hadise-
den dolayı ortaya çıkan malullük, hastalık, sakatlık
veya engellilik gibi her türlü bedeni rahatsızlıkları
ortadan kaldırmak veya en az düzeye getirmek mak-
sadıyla yapılan tıbbi müdahale ve tedavi yöntemle-
rinin bütünüdür.”