Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Hizmetlerine İlişkin Yasal Düzenlemeler

2005 tarihli 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı
Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde De-
ğişiklik Yapılması Hakkında Kanun’da engellilik
aşağıdaki şekliyle tanımlanmaktadır:
“Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle
bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yete-
neklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle
toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gerek-
sinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korun-
ma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek
hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi.”

3 Mayıs 2013 tarihli ve 28636 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Kanun ve Kanun Hükmün-
de Kararnamelerde Yer Alan Engelli Bireylere Yöne-
lik İbarelerin Değiştirilmesi Amacıyla Bazı Kanun
ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun’la birlikte, bundan sonra
tüm yasal düzenlemelerde “özürlü” yerine “engelli”
kavramının kullanılmasına karar verilmiştir.

Rehabilitasyon; hastalık, sakatlık ve engellilik oluşturan durumların; ilaç, cerrahi, fiziksel ve psikolojik
yöntemlerle birlikte gerektiğinde yardımcı cihazların kullanılması yoluyla kısmen veya tamamen ortadan kaldırılarak
bireylerin bağımsız yaşama entegre edilmesidir.

Bakım ve rehabilitasyon hizmetlerine temel oluşturan yasalarda da bu hizmetlerin nasıl sağlanacağı değil, hangi kurumların hizmetleri sağlaması gerektiği, bakım ve rehabilitasyona ilişkin hangi hizmetlerin sağlanacağı belirtilmiştir. Bununla birlikte hazırlanacak diğer yasal düzenlemelere de temel niteliği teşkil etmişlerdir.

Engelliler Hakkında Kanun-2005
Belediyeler Kanunu-2005
Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun - 2008
Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokolün Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun - 2014

7.7.2005 tarihli 25868 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Engelliler Hakkında Kanun bakım ve rehabilitasyon hizmetlerine ilişkin en eski ve geniş kapsamlı kanundur.

“engellinin bireysel ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılayabilmesini
ve yaşamını bağımsız bir şekilde sürdürebilmesini sağ-
lamayı amaçlayan fiziksel, sosyal, zihinsel ve mesleki
beceriler kazandırmaya yönelik hizmetler”

“engellilerin öncelikle bulundukları ortamda bağımsız yaşayabilmeleri için durumlarına uygun olarak gerekli psikososyal destek ve bakım hizmetleri sunulur. Destek ve bakım hizmetlerinin sunumunda kişinin biyolojik, fiziksel, psikolojik, sosyal, kültürel ve manevi ihtiyaçları ailesi de gözetilerek dikkate alınır. Destek ve bakım hizmetlerinin standardizasyonu, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için gerekli olan çalışmalar Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca yürütülür”

Bakanlık 21 Nisan 2021 tarihinde alınan kararla "Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı" adını almıştır.

13.7.2005 tarihinde 25874 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Belediyeler Kanunu

18.13.2008 tarihinde 27084 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır

g) Maliyeti karşılanabilir teknolojilere öncelik vererek bilgi ve iletişim teknolojileri, hareket kolaylaştırıcı araçlar, yardımcı teknolojiler gibi engellilere yönelik yeni teknolojilerin araştırılması, geliştirilmesi, temini ve kullanılabilirliğini sağlamayı veya desteklemeyi;
(h) Engellilere yeni teknolojiler dahil hareket kolaylaştırıcı araçlara, yardımcı teknolojilere ve bunların beraberindeki diğer yardımcı ve destekleyici hizmetler ile tesislere ilişkin erişim bilgilerinin sağlanmasını taahhüt eder.
(i) Engellilerle çalışan meslek sahipleri ve işyeri personelinin bu Sözleşmede tanınan haklara ilişkin eğitiminin geliştirilmesi ve böylece bu haklarla güvence altına alınan destek ve hizmetlerin iyileştirilmesini taahhüt eder.

Bakım ve rehabilitasyon kavramlarına ek olarak kanunlarda “habitasyon” kavramı da yer almaktadır. Bu kavram engelli bireylerin, bireysel ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılayarak yaşamlarını
hiç kimseye bağımlı olmadan sürdürebilmelerini sağlamak amacıyla yürütülen; sosyal, fiziksel, zihinsel ve mesleki becerilerin kazandırılmasına yönelik hizmetler olarak tanımlanmıştır

BM Engelli Haklarına İlişkin Sözleşme’dir

Bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin nasıl uygulanacağını, hizmetleri sağlayacak kurumların görev sorumluluklarını belirler

Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik - 2005
Özel Mesleki Rehabilitasyon Merkezleri Hakkında Yönetmelik – 2006
Bakıma Muhtaç Özürlülere Yönelik Resmî Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği – 2006
Sosyal Hizmetler Ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü Özürlülerin Bakımı, Rehabilitasyonu Ve Aile Danışmanlığı Hizmetlerine Dair Yönetmelik – 2010
Büyükşehir Belediyeleri Özürlü Hizmet Birimleri Yönetmeliği – 2006
Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği – 2013
Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği – 2016

Yönetmeliğin amacı “Fertlerin ve toplumun sağlığını korumak maksadıyla, evde bakım hizmeti veren sağlık kuruluşlarının açılması, çalışması ve denetlenmesi ile bunları işleten kurum ve kuruluşların, özel hukuk tüzel kişilerinin ve gerçek kişilerin uyması gereken usul ve esasları düzenlemek” olarak ifade edilmiştir

• Hastanın iyileşmesi.
• Hazırlanan bakım planının sonlanması.
• Hazırlanan plandaki uygulamalarda uzman personele gerek kalmaması.
• Gerekli sağlık personelinin bulunamaması.
• Hastanın hastaneye yatması gerektiği durumların ortaya çıkması.
• Hasta veya yasal temsilcisinin hizmeti sonlandırmak istemesi

Ergoterapi
Mesleki Eğitim
Mesleki Rehberlik
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon .
Sosyal Rehabilitasyon

• Engelli bireyin ailesinin bilgilendirilmesi
  • Engelli bireyin yerleştirildiği ortamda desteklenmesi, kişisel ve grup çalışması yöntemiyle hizmetler verilmesi
  • Engelli bireyin ve ailesinin, mevcut sağlanan haklardan yararlanmaları için bilinçlendirilmesi
  • Bağımsız yaşama, sosyal hayata uyumuna ve katılımına yönelik çeşitli etkinliklere katılabilmesi için refakat edilmesi
  • Engelli bireyin olumsuz duygulardan kurtarılmasına ve depresyon ve stres gibi durumların yaşanmasının engellenmesine yönelik kişisel veya grup çalışması yöntemiyle hizmetler sağlanması

• Banyo yaptırılması
• Tuvalet ihtiyacını gidermede yardım edilmesi
• Tırnaklarının kesilmesi
• Saçlarının taranması
• Dişlerinin temizlenmesi
• Yemek ve içecek ihtiyacının giderilmesi
• El, yüz ve ayak temizliği
• Sakal tıraşının yapılması
• İstenmeyen tüylerin temizlenmesi
• Elbiselerinin giydirilmesi ve çıkarılması
• Burun ve kulak temizliğinin yapılması
• Yatağının temizlenmesi ve düzeltilmesi
• Odasının temizlenmesi
• Çamaşırlarının yıkanması
• Tehlikelere karşı korunması ve gözetilmesi

“Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teşhis, tedavi, rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetlerini vermek. Evde takibi zorunlu olan engelli, yaşlı, yatalak ve benzeri durumdaki kendisine kayıtlı kişilere evde veya gezici/yerinde sağlık hizmetlerinin yürütülmesi sırasında kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teşhis, tedavi, rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetlerini vermek.”