Engelli Haklarının Tarihsel ve Toplumsal Temelleri

Engellilik modelleri arasındaki en eski model olan moral model geleneksel ya da
dini model olarak da bilinmektedir. 

Medikal modelde, engel hastalık, travma veya diğer sağlık durumları sonucunda oluşan ve yalnızca bireyi ilgilendiren bir durum olarak görülmektedir. 

Sosyal modelde engel, toplum tarafından oluşturulan ve engelli bireyin topluma katılımını engelleyen bir durumdur. 

İnsan hakları modeli bireyin önce temel insan haklarına sonra ve gereksinim duyuyor ise sağlık durumuna odaklanmaktadır. 

Amerikan Engellilik Yasası’nda (Americans with Disabilites Act [ADA], 1990) yetersizliği olan birey, fiziksel ya da zihinsel bir bozukluk sonucunda bir veya daha fazla yaşamsal aktivitesi kısıtlanan kimse olarak tanımlanmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü'ne (2006) göre engel; bir davranış ya da etkinliğin sosyal ya da kültürel nedenlere bağlı olarak yerine getirilememesi durumudur. 

Engelli hakları hareketi, Amerika Birleşik Devletleri’nde 1960 yıllarda ortaya çıkan bir toplumsal
harekete verilen isimdir. 

MS 2004'de Engelli Bireyler Onur Yürüyüşü tarihte ilk defa ABD’de düzenlenmiştir.

Öjenizm insan neslinin hastalık ve bozukluklardan arındırılarak saflaştırılması ve iyileştirilmesi fikridir.

Neo-liberal ekonomik model, devletlerin üretim üzerindeki kontrollerini özel şirketlere bıraktığı bir üretim şeklidir. 

Engellilik modelleri içinde uluslararası ölçekli tek model insan hakları engellilik modelidir.

Türkiye’de 2005 yılında 5378 sayılı Özürlüler Kanunu'nun yürürlüğe girmesi ile engelli bireylerin eğitim ve rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanması devlet kontrolüne girmiştir.

İngiltere'de 1983 yılında yürürlüğe giren Akıl Sağlığı Yasası ile engelli bireylerin sosyal
haklardan yararlanmalarına ilişkin düzenlemeler zorunlu hale gelmiştir.

Moral model, dünyanın birçok yerinde farklı şekillerde uygulanmasının temel sebebi toplumların dini inançları ve geleneklerinin farklılık göstermesidir.

Engelli Bireyler Onur Yürüyüşü tarihte ilk defa ABD’de düzenlenmiştir.

İlk paralimpik oyunları Roma’da düzenlenmiştir.

Türkiye’de engelli bireylerin eğitimi için özel eğitim hizmetleri MS 1951 tarihinde başlatılmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ, 2006) yetersizlik kavramını, engel ya da kayba bağlı  olarak bir davranışı veya etkinliği gerçekleştirmede ortaya çıkan sınırlılık olarak tanımlamaktadır.

Bozukluk kavramı fiziksel ya da zihinsel yapıda yaşanan bir kayıp ya da bozulmayı tanımlamaktadır.

Medikal model, engeli bir hastalık olarak görmektedir.