ENGELLİ MEVZUATI VE MESLEK ETİĞİ - Deneme Sınavı - 9

2001 yılında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından hazırlanan işlevsellik, engellilik ve sağlık sınıflandırması çalışmasında çeşitli tanımlamalar ortaya konmuştur. Bu çalışmada engellilik; sakatlık,
hareket sınırlılığı ve toplumsal katımında yetersizlik şeklinde tanımlanmıştır.

İlk olarak Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) ortaya çıkan rehabilitasyon kavramı savaşlarda oluşan hastalık ve sakatlıkların tedavi edilmesi sürecini kapsamıştır. Yani kaybedilen fonksiyonların yeniden kazandırılıp iyileştirilmesi sürecini ifade etmiştir. İlerleyen süreçte ise rehabilitasyon, hastalık, sakatlık ve engellilik oluşturan durumların; ilaç, cerrahi, fiziksel ve psikolojik yöntemlerle birlikte gerektiğinde yardımcı cihazların kullanılması yoluyla kısmen veya tamamen ortadan kaldırılarak bireylerin bağımsız yaşama entegre edilmesi olarak tanımlanmıştır.

2008 yılında yürürlüğe giren Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, ünitenin ilk kısmında bahsedilen BM Engelli Hakları Sözleşmesi’nin ulusal yasal metinlere girmesiyle oluşmuştur.

Sağlanacak hizmetlerde sorumlu kurumların da
ele alındığı kanunun 4. maddesinin “j” bendinde
“engellilere yönelik mevzuat düzenlemelerinde Aile ve
Sosyal Politikalar Bakanlığının görüşü alınır” ifadesi
yer almaktadır. Devamında 6. maddede ise “engellilerin öncelikle bulundukları ortamda bağımsız yaşayabilmeleri için durumlarına uygun olarak gerekli
psikososyal destek ve bakım hizmetleri sunulur. Destek
ve bakım hizmetlerinin sunumunda kişinin biyolojik, fiziksel, psikolojik, sosyal, kültürel ve manevi ihtiyaçları ailesi de gözetilerek dikkate alınır. Destek ve
bakım hizmetlerinin standardizasyonu, geliştirilmesi
ve yaygınlaştırılması için gerekli olan çalışmalar Aile
ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca yürütülür” ifadesine yer verilmiştir. Kanun maddelerindeki ifadelerden de anlaşılacağı üzere bakım ve rehabilitasyon
hizmetlerinden sorumlu temel kurum olarak Aile
ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı belirlenmiştir.

Belediye Kanunun bakım ve rehabilitasyon hizmetlerine temel oluşturduğu söylenebilecek son maddesi
ise 77. maddedir. Bu maddede sosyal faaliyetlerde engellilerin ve diğer dezavantajlı grupların gözetilmesi
gerektiğini vurgulayan şu ifade yer almaktadır: “Belediye; sağlık, eğitim, spor, çevre, sosyal hizmet ve yardım,
kütüphane, park, trafik ve kültür hizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara, engellilere, yoksul ve düşkünlere
yönelik hizmetlerin yapılmasında beldede dayanışma ve katılımı sağlamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve
verimliliği artırmak amacıyla gönüllü kişilerin katılımına yönelik programlar uygular.” Görüldüğü gibi belediyelere bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin sağlanmasında önemli bir rol düşmektedir. Belediyelerin
sağladığı bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin içerikleri ve detayları takipteki ünitede ele alınmıştır.

Bakım ve rehabilitasyon
hizmetlerinin nasıl uygulanacağını, hizmetleri sağlayacak kurumların görev sorumluluklarını belirleyen ve
yürürlükte olan 7 tane yönetmelikten söz etmek mümkündür. Ele alınacak olan bu yönetmeliklerin ilki
“Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik (2005)” tir. 

Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik - 2005
Özel Mesleki Rehabilitasyon Merkezleri Hakkında Yönetmelik – 2006
Bakıma Muhtaç Özürlülere Yönelik Resmî Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği – 2006
Sosyal Hizmetler Ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü Özürlülerin Bakımı, Rehabilitasyonu Ve Aile Danışmanlığı Hizmetlerine Dair Yönetmelik – 2010
Büyükşehir Belediyeleri Özürlü Hizmet Birimleri Yönetmeliği – 2006
Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği – 2013

Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği – 2016

Ergoterapi Çalışmak kapasitesinin değerlendirilmesi, iş ile uyumlandırılması ve bu süreç sonunda fizyoterapi  ve rehabilitasyon birimi ile birlikte kişinin uygun iş kursuna yönlendirilmesi yapılır.

Kişisel Bakım Hizmetleri

Banyo yaptırılması
• Tuvalet ihtiyacını gidermede
yardım edilmesi
• Tırnaklarının kesilmesi
• Saçlarının taranması
• Dişlerinin temizlenmesi
• Yemek ve içecek ihtiyacının giderilmesi
• El, yüz ve ayak temizliği
• Sakal tıraşının yapılması
• İstenmeyen tüylerin temizlenmesi
• Elbiselerinin giydirilmesi ve çıkarılması
• Burun ve kulak temizliğinin yapılması
• Yatağının temizlenmesi ve düzeltilmesi
• Odasının temizlenmesi
• Çamaşırlarının yıkanması
• Tehlikelere karşı korunması ve
gözetilmesi
K

Bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin yürütülmesi bir ekip çalışmasını gerektirmektedir. Bu ekip çalışmasında farklı alan uzmanlarının bir arada çalışmaları söz konusudur. Bu bağlamda çeşitli bakanlıkların ve
diğer kuruluşların görev aldığı bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinde temel sorumlu kurum yasalarca Aile
ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı olarak açıklanmıştır. Diğer sorumlu kurumlar ise şu şekilde sıralanabilir:
• Sağlık Bakanlığı
• İçişleri Bakanlığı
• Milli Eğitim Bakanlığı
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
• Belediyeler
• Diğer Kurumlar

Bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin yürütülmesi bir ekip çalışmasını gerektirmektedir. Bu ekip çalışmasında farklı alan uzmanlarının bir arada çalışmaları söz konusudur. Bu bağlamda çeşitli bakanlıkların ve
diğer kuruluşların görev aldığı bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinde temel sorumlu kurum yasalarca Aile
ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı olarak açıklanmıştır. Diğer sorumlu kurumlar ise şu şekilde sıralanabilir:
• Sağlık Bakanlığı
• İçişleri Bakanlığı
• Milli Eğitim Bakanlığı
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
• Belediyeler
• Diğer Kurumlar
Yasalar ve yönetmelikler doğrultusunda eğitim boyutunda Millî Eğitim bakanlığı, sağlık boyutunda Sağlık
bakanlığı, yerel hizmetlerde belediyeler ve diğer hizmetler için de ifade edilen kurumlar görev almaktadırlar.

Etik kod: Etik kod, belirli bir meslek ya da uygulama alanındaki etik ilke veya değerlerin bir araya getirilmesiyle oluşturulan yazılı kuralları tanımlamaktadır.

Tablo 7.2 Hukuk ve Etik Kavramlarının Farklılıkları tablosu incelendiğinde, hukuğun kaynağının devlet yani D şıkkı olduğu görülmektedir.

Tablo 7.2 Hukuk ve Etik Kavramlarının Farklılıkları incelendiğinde hukuk kavramının içeriğini kanun ve yönetmeliklerden oluştuğu görülmektedir.

Mesleki etik ilkeler birçok meslek grubu açısından oldukça benzerlik gösterse de bu
ölüm altında bakım ve rehabilitasyon etiğinin dayandığı noktalar incelenecektir. Sözü edilen bu noktalar
genellikle beş başlık altında ele alınmaktadır:

1. İnsanla Çalışma
2. Profesyonellik
3. İnsan Hakları
4. Hukuk
5. Gereksinimler

Dolayısıyla "yardımlaşma" bunlardan biri değildir.

Uluslararası sözleşmeler söz konusu olduğunda bakım ve rehabilitasyon etik ilkelerinin oluşmasında Birleşmiş Milletlerin (BM) çalışmaları büyük önem taşımaktadır. Bu noktada öncelikle 2006 yılında yayımlanan engelli bireylerin hakları ile ilgili sözleşme öne çıkmaktadır.

Rehabilitasyon hizmetleri ise, engelli bireyleri mevcut performansları ve durumları
doğrultusunda maksimum düzeyde bağımsız hale getirmek şeklinde tanımlanmaktadır

Bakım hizmetlerinde engelli bireyin öz bakım, beslenme, giyinme, temizlik, barınma gibi hizmetleri bakım elemanları ya da aile üyeleri tarafından gerçekleştirilmekteyken; rehabilitasyon hizmetlerinde engelli bireyin psikolojik, eğitsel, gelişimsel gibi farklı alanlarda spor, sanat vb. farklı etkinliklerde destek ve uyum hizmetleri sosyal hizmet uzmanı, psikolog, özel eğitim öğretmeni, hemşire ve fizyoterapist gibi paydaşlar tarafından yerine getirilmektedir. Bu bilgiler bize cevabın B şıkkı olduğunu göstermektedir.

• Ev düzeni ile ilgili hizmetler: Bakıma gereksinimi olan bireyin yiyecek-içecek hazırlama, ev içi temizlik ve küçük tamirat gibi işlerde bakıma gereksinimi olan bireylerin hem günlük yaşamda işlerini kolaylaştıran hem de düzenli bir hayat yaşamasına yardımcı olan hizmetleri ifade etmektedir. Örneğin; görme engelli olan bir birey için uygun kabartmalı yazılı gereçler kullanmak ya da fiziksel engelli bir bireyin ev içi mobilizasyonunu engelleyecek eşik basamak gibi engelleri kaldırmak da bu kapsama girmektedir. Bu bilgiler cevabın B şıkkı olduğunu göstermektedir.

Tıbbi modelde; bakım gereksinimi olan bireylere genel sağlık kontrolü, tıbbi muayene, acil sağlık hizmetleri, ilaç kullanımı, sağlık taraması, hasta bilgilendirme gibi tıbbi bakım hizmetleri sunulmaktadır. Sosyal bakım modelinde ise, bakım gereksinimi olan bireylere tuvalet, banyo, giyinme, soyunma, beslenme, hareket etme gibi günlük yaşam becerilerine; yemek yapma, alışveriş, ev temizliği, çamaşır, bulaşık gibi ev işlerine ve ev düzenine destek sağlayıcı hizmetler sunulmaktadır. Bu bilgiler bize cevabın C şıkkı olduğunu göstermektedir.

Ailesi yanında bakımı sağlanamayan bakıma gereksinimi olan engellilerin kurumda bakım hizmeti
ASHB’ye bağlı kuruluşlar ile resmî kurum ve kuruluşlar aracılığıyla verilmektedir. Engelli bireylere hizmet veren çeşitli resmî kurum ve kuruluşlar arasında; Sağlık Bakanlığına (SB) bağlı kurum ve kuruluşlar ve yerel yönetimler başta yer almaktadır. Bu bilgi cevabın D şıkkı olduğunu göstermektedir.