ENGELLİ MEVZUATI VE MESLEK ETİĞİ - Deneme Sınavı - 5

Engelliler Hakkında Kanun-2005
Belediyeler Kanunu-2005
Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasının
Uygun Bulunduğuna Dair Kanun - 2008
Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokolü

• Engellilik gelişen bir kavramdır ve herkes
engellilerin topluma tam ve eşit katılımından sorumludur.
• Engellilere yönelik fırsat eşitliği sağlayacak her
türlü standardizasyona önem verilmelidir.
• Kalkınmaya yönelik stratejik planlarda engelliler göz önünde bulundurulmalıdır.
• Engellilerin haklarının engellenmesinin, insan hakkı ihlali olduğu unutulmamalıdır.
• Önlemler her engel grubu ve seviyesine
göre alınmalıdır.
• Tüm dünyada engelli haklarının geliştirilebilmesi için uluslararası işbirliği yürütülmelidir.
• Toplumsal kalkınma ve yoksullukla mücadelede engellilerin de önemli bir rol üstlenebileceği unutulmamalıdır.
• Engellilerin sağlık, eğitim, rehabilitasyon
vb. hizmetlerden eşit şekilde yararlanabilmeleri için yasal düzenlemelerin yapılması
gerekir.

Kitabınızın ikinci bölümünde engelli bireyler özelinde bakım ve rehabilitasyon uygulamalarında yaşanan değişimler ayrıntılı biçimde ele alınmıştır. İlgili bölümde bakım ve rehabilitasyon uygulamalarının tarihsel değişimine ilişkin örnekler sunulmuştur. Bu örnekler incelendiğinde öncelikle 1400’lü yıllarda dini inancın ve kültürün bir gereği olarak ibadethanelerin bünyesinde beslenme ve barınma hizmetleri veren özel bölümler açıldığı görülmektedir. 1700’lü yıllara gelindiğinde ise engelli bireylere eğitim veren özel merkezlerin açıldığı görülmektedir. Bu durum 1900’lü yıllara kadar dünyanın birçok yerinde benzer şekilde devam etmiştir. Fakat bu zamana kadar süregelen uygulamalar özellikle insan hakları ile ilgili uluslararası örgütlerin çalışmalarının ortaya çıkması ile gözden geçirilmiştir. Bunun sonucunda bakım ve rehabilitasyonun merkezinde bireyin olduğu fikri benimsenmiştir. Engelli bireyin bakım ve rehabilitasyon sürecinde merkeze alınması beraberinde bir dizi değişikliği getirmiştir. Böylece bakım ve rehabilitasyon süreci engelli bireyin gereksinimi ve içinde bulunduğu durum düşünülerek düzenlenmeye başlamıştır. Bireyin sunulan hizmetlerde merkeze alındığı bu yeni yaklaşım bakım ve rehabilitasyon etiği kurallarını etkilemiştir. Bunun sonucunda ayrımcılık yapmama, mahremiyete önem verme, uygulamalarda gönüllüğün aranması gibi ilkeler benimsenmiştir.

“Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi.”

Ayrımcılığa karşı olma ya da ayrımcılık yapmama uluslararası sözleşmeler ve ulusal mevzuatlar tarafından korunan temel bir insan hakkıdır. Buna göre hiçbir insan yaşa, cinsiyete, inanca, siyasal görüşü ya da ekonomik durumuna göre diğerlerinden daha üstün ya da aşağıda görülemez. Bakım ve rehabilitasyon mesleği açısından durum farksız değildir. Meslek uzmanları, engelli bireylere sundukları hiçbir hizmette ne koşulda olursa olsun ayrımcılık yapamazlar. Ayrımcılığa karşı olma yalnızca engelli bireylere sunulan hizmetlerde eşitlikçi bir bakışa sahip olmakla ilgili değildir. Aynı zamanda engelli bireylere yönelik etiketleme/damgalama yapmama bu ilke ile ilişkilidir. Engelin tanı ve değerlendirme aşamalarında ortaya çıkan bu sorun, engelin ya da ortaya çıkardığı problemlerin bireyin önüne geçmesidir. Bu durum bireyin olumsuz olarak etiketlenmesinin yanı sıra bireye özgü gereksinimlerin bakım ve rehabilitasyon sürecine yansıtılamaması gibi sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Bu durumu engellemek için her koşulda bireyin önce geldiğini düşünmek ve buna uygun bireyi önceleyen bir dil kullanmak gereklidir.

Gizlilik ilkesi, hizmet sunulan bireye ilişkin herhangi bir bilginin başka kişi ve kurumlarla paylaşılmaması, bu tür bilgi sızıntılarının önlenmesini ifade etmektedir. Uzmanın görevi bireye ait bilgileri her koşulda korumak ve onları kimse ile paylaşmamaktır. Fakat gizlilik ilkesi belirli şartlar altında bozulabilir. Bu şartlar şu şekilde sıralanmaktadır:

Profesyonellik, meslek etiği ilkelerine dayanak oluşturan temel kavramlardan biridir. Profesyonellik, bu ana kadar bahsedilen etik ilkeleri kapsayan bir ilkedir. Meslek uzmanının profesyonelliğini koruması çeşitli faktörlere bağlıdır. Uzman her ne koşulda olursa olsun etik ilkelere bağlı kalmalıdır. Engelli bireye hizmet sunarken etik ilkelerden ayrılmamalıdır. Bunun yanında uzmanın profesyonelliğini koruması mesleki bilgi ve becerisini geliştirmesine de bağlıdır. Uzman, değişen koşullara, ortaya çıkan yeni gereksinimlere cevap vermek için kendisini sürekli geliştirmelidir. Bu nedenle profesyonelliğin korunması uzmanlar için hem etik hem de ahlaki bir gerekliliktir. Profesyonelliğin korunması meslek uzmanları için oldukça önemlidir. Bunun için uzmanın her koşulda etik davranmanın yanı sıra kendini mesleki anlamda geliştirmesi gerekmektedir.

Sözünde durma ilkesine benzer biçimde dürüstlük hem etik hem de ahlaki bir değerdir. Temel olarak bireyin açık, şeffaf ve güvenilir olması şeklinde tanımlanabilir. Bu ilkede de hem meslek uzmanını hem de engelli birey ve bireyden sorumlu kimseleri bağlayan durumlar bulunmaktadır. Elbette insanın içinde olduğu her ilişkide ideal olan insanların birbirine dürüst davranmalarıdır. Fakat meslek etiği açısından ele alındığında uzman her ne koşulda olursa olsun gerçekleri söylemek, şeffaf ve güvenilir olmak zorundadır. Bunu uzmanın ihlal ettiği durumlarda etik, bireyin ihlal ettiği durumlarda ahlaki bir sorun ortaya çıkmaktadır.