ENGELLİ BAKIMI VE REHABİLİTASYONUNU PLANLAMA

Bakım planları hazırlanmadan önce bakıma muhtaç olan bireyin hangi alanlarda bakıma ihtiyacının olup olmadığı kontrol listeleriyle belirlenebilir. Hazırla­nan kontrol listelerinde becerilerin karşı sütununa birey yapabiliyorsa (+), yapamıyorsa (-) koyacak biçimde yazılır. Böylece bireyin yapamadığı bece­rilere bakım planında yer vermek ve bu becerilerde destek sunmak gerekir. Doğru yanıt A’dır.

Banyo Yapma Becerisinin Analizi

Banyo Yapar

Evet

Hayır

1.Temiz giysilerini alır.

2.Banyoya gider.

3.Kirli giysilerini çıkarır.

4.Duş başlığını eline alır.

5.Suyun sıcaklığını ayarlar.

6.Başına su dökerek saçını ıslatır.

7.Avucuna bir miktar şampuan döker.

8.Başına sürer.

9.Başını ovarak şampuanı köpürtür.

10.Saçlarını durular.

11.Vücudunu ıslatır.

12.Banyo lifini sabunla köpürtür.

13.Lif ile vücudunu ovarak yıkar.

14.Vücudun tamamını suyla durular.

15.Havluyla kurulanır.

16.Temiz giysilerini giyer.

Doğru yanıt C’dir.

Kişi bir becerinin her basamağında desteğe gerek­sinim duyabilir. Böyle bir kişinin bireysel bakım planı yazılırken tüm basamaklar baştan sona bakım personeli tarafından yapılacak şekilde planlanmalıdır.

Görüldüğü gibi beceri analizi yapmak ya da mevcut beceri analizlerinden yararlanmak bakıma muhtaç olan bireylere ne ölçüde destek sağlanacağının belirlenmesi konusunda önemlidir. Beceri analizi yapmak bakım hizmeti sunan personelin bakım planını hazırlarken işini kolaylaştırır. Ayrıca yetersizliği olan bireye hangi boyutta yardım edeceğini belirlemesini sağlar. Doğru yanıt B’dir.

Beceri analizi belirlenen beceriyi küçük alt basamaklara bölmek demektir. Beceri analizi bellekten yapılabileceği gibi becerinin bizzat yapılmasıyla da analiz edilebilir. Beceri analizi yapılacak olan becerinin basamaklarını küçük küçük ayırarak yapılır. Dolayısıyla küçük basamaklar art arda yapıldığında becerinin tamamı gerçekleşmiş olur. Doğru yanıt D’dir.

Bebeklerin bakım desteği sağlanırken bakım konularında daha dikkatli olmak gerekir. Aşağıdaki şekil­de günlük rutin içinde bakım hizmeti sunulabilecek konular gruplar halinde yer almaktadır.

Günlük düzen oluşturma: Bebeği kucaklama, uyku düzeni

Banyo ve cilt bakımı: Bez değiştirme, beslenme

Kulak-Burun-Göz sağlığı: Diş sağlığı, solunum sistemi

Doğru yanıt D’dir.

Özel gereksinimli bazı bebeklerde omurilik ve boyunla ilgili sorunlar görülebilmektedir. Eğer be­bekte böyle bir durum varsa ailenin fizyoterapistin de görüşünü alarak bebeklerini tutmaları gerekebi­lir. Ayrıca zayıf kasları olan bebekleri kucakta ta­şırken başlarını dik tutmalarına elimizle başlarına destek olmak gerekmektedir. Yine bebeğin başını dik tutabilmesi için bebeğin sırtını kendi göğsü­müze yaslayarak taşımak başka bir yoldur. Ayrıca bebeğin uykulu ya da yorgun olduğu durumlarda bebeğin başının bizim omzumuza ya da göğsümü­ze gelecek şekilde taşınması da güvenli bir taşıma şeklidir. Doğru yanıt A’dır.

Yeni doğan bebekler için beslenme zamanla­rı bebeğin en fazla enerji harcadığı ve yorulduğu zamanlardır. Bu sebeple özellikle kalp sorunu olan bebekler için yemek etkinlikleri problem olabil­mektedir. Kalp sorunu olan bebekler için yemek yeme etkinliği zor bir etkinlik olduğundan müm­kün olduğunca küçük porsiyonlarda ve sık sık ye­dirmek ya da emzirmek gerekebilir. Eğer bir bebe­ğin kalp sorunu varsa mutlaka doktora danışılarak yeme etkinliğinin planlanması gerekir. Bebeklerin yemek yerken zorlandığını aşağıdaki belirtilerden anlayabiliriz:

Doğru yanıt B’dir.

Bebek beslenmesinde bebekle ilgilenen kişilerin dikkat etmeleri gereken bazı noktalar vardır:

Özel gereksinimli yaşlı ve yetişkin bireyler yaşadıkları sağlık sorunları nedeniyle çoğu becerilerinde daha sınırlı hareket ede­bilirler. Bu bireylere hizmet sunacak bakım personelinin daha hoşgörülü ve sabırlı davranmaları gerekmektedir. Bakım planı uygulanırken asıl amaç bireyin halihazırdaki sağlık durumunu korumak, hastalıklara karşı bir takım önlemler almak, bireyin iyileşme sürecinde ona destek olmak, günlük yaşam etkinlikle­rinde bağımsız olmasında yardımcı olmak, ihtiyaçlarını karşıla­mak ve kendisini iyi hissettirmek gerekmektedir. Doğru yanıt C’dir.

Bakım planlarını gözden geçirme aşaması kurum tarafından belirlenen dönemlerde ya da bakım personelinin gerekli gördüğü dönemlerde yapılmalıdır. Planda aksayan bir nokta varsa mutlaka üzerinde çalışılmalı, bir sorun yoksa da planın uygulanmasına de­vam edilmelidir. Doğru yanıt E’dir.

Bakım planlarının uygulanması aşaması kontrol listelerinin değerlendirme aşamasından ve beceri analizlerinin yapılması aşamalarından oluşur. Bireyin hangi alanda gereksinimi olduğuna kontrol listelerinin değerlendirilmesiyle karar verilirken, destek sunulacak becerinin bakım planında ne ölçüde yer alacağına beceri analizleriyle karar
verilir. Doğru cevap E' dir.

Beceri analizi belirlenen beceriyi küçük alt basamaklara bölmek demektir. Beceri analizi bellekten yapılabileceği gibi becerinin bizzat yapılmasıyla da analiz edilebilir. Beceri analizi yapılacak olan becerinin basamaklarını küçük küçük ayırarak yapılır. Doğru cevap C' dir.

Bir bebeğe bakım sağlarken dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri bebeğin günlük düzenini oluşturmaktır. Günlük düzen sağlandığında bebek gün içinde olay sırasının akışı sırasında beklenti içine girebilir. Ancak günlük düzen oluşturulurken ailenin düzeni de göz önüne alınmalıdır. Özellikle annelerin ev ile ilgili sorumlulukları fazladır. Sadece bebek değil, ev işleri ve diğer çocuklar gibi annenin sorumlu olduğu başka işler de vardır. Dolayısıyla bebek için bir düzen oluşturulurken ailenin içinde yaşadığı düzen de dikkate alınmalıdır. Doğru cevap D' dir.

Günlük düzen hem bebeğin kendini daha güvende hissetmesini sağlar hem de ileriki dönemlerde çocuğun disipline edilmesi konusunda da önem taşır. Dolayısıyla evde bir düzen oluşturmak ve bu düzeni kararlılıkla devam ettirmek önemlidir. Özel gereksinimli çocuğu olan aileler çocuklarını üzmemek adına ne yazık ki onları şımartabilmektedirler. Çocuklar da bu durumu fark ettiklerinde anne babalarının bu yanını kullanabilmektedirler. Dolayısıyla, evde bir düzenin olması ve bu düzene uyulması, çocukları da disipline eden, her istediklerinin hemen olamayacağını; evin bir düzenin ve kurallarının olduğunu anlamalarında yardımcı olmaktadır. Doğru cevap C' dir.

Bir bebeğe bakım sağlarken dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri bebeğin günlük düzenini oluşturmaktır. Günlük düzen sağlandığında bebek gün içinde olay sırasının akışı sırasında beklenti içine girebilir. Dolayısıyla beslenme zamanı, uyku zamanı, park zamanı, banyo zamanı gibi etkinlikler bir düzen içinde bebeğe sunulmalıdır. Doğru cevap D' dir.

Bebekler için uygun olan banyo su sıcaklığı 36-38 derecedir. Su sıcaklığını ayarlayabilmek için banyo termometrelerinden yararlanılabilir ya da su sıcaklığı dirseğimizi yakmıyorsa uygun sıcaklık demektir. Doğru cevap A' dır.

Bebek beslenmesinde bebekle ilgilenen kişilerin dikkat etmeleri gereken bazı noktalar vardır:
• Yemeğini yemesi için çocuğa ödül ya da ceza verilmemelidir.
• Çocuğun yemek yeme için zorlanması yemek yemeyle ilgili olarak olumsuz yaşantılar oluşturmasına neden olabilir. Dolayısıyla, çocukların yemek yemeye zorlanmaları
yerine tabaklarına daha küçük porsiyonlar koymak gerekir.
• Günlük yemek yeme rutini oluşturmak çocuğun düzene girmesi anlamında faydalı
olacaktır. Mümkünse her gün aynı saatlerde üç ana öğün ve iki ya da üç ara öğün vermek
gerekir.
• Kahvaltı çok önemli bir öğündür. Mutlaka atlanmadan yapılması gerekmektedir.
• Çocuklara şeker, cips, gazlı içecek, meşrubat, kızartılmış yiyecekler vermek yerine
meyve, süt, yoğurt, ceviz, badem, fındık, fıstık gibi sağlıklı yiyecekler vermek gerekir.
• Çocuğa yemeğini, TV ya da bilgisayar karşısında, yatak odasında, arabada yedirmek
yerine ailece masada yedirmeye özen gösterilmelidir. Doğru cevap A' dır.

Hafif, orta ve ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan
bireyler genel olarak şu sağlık sorunlarını yaşarlar:
• Üst solunum yolu enfeksiyonu, orta kulak
iltihabı gibi sağlık sorunları.
• Kalp ve dolaşım sorunları
• Yanlış beslenme alışkanlığına bağlı olarak
obezite
• Kanser türleri
• Prostat sorunları
• Diş problemleri
• İdrar tutmada güçlük
• Görme ve işitme problemleri
• Bazı nörolojik sıkıntılar (örn. epilepsi)
• Kronik kabızlık
• Doğuştan ya da sonradan oluşan kas-iskelet
sistemi problemleri

Doğru cevap E' dir.

Özel gereksinimli çocuklarda bozuk yutma mekanizması görülmekle birlikte öksürük refleksiyle birlikte yiyecek ve sıvıların akciğere ulaşması kolaylaşır. Aspirasyon (nefes alma sırasında yiyeceğin solunum sistemine kaçması) özellikle zihinsel yetersizliği olan çocuklarda görülebilen, akciğerde işlev bozukluğuna kadar gidebilen bir sorundur. Doğru cevap B' dir.

Bakım planlarının bir ekip tarafından hazırlanması ve uygulanması gerektiğinden söz etmiştik. Bakım planlarının amacına ulaşıp ulaşmadığının belirlenmesi amacıyla zaman zaman gözden geçirilmeleri gerekmektedir.
Gözden geçirme işlemi yapılırken özel gereksinimli bireyin tedavi ve bakımında izlenen yöntemler, belirlenen amaçlar değerlendirilir. Başka bir deyişle uygulama sonuna kadar geçen tüm süreç gözden geçirilir.
Bu aşamada birey için belirlenen hedefler ve bakım hizmetinin sağlanacağı alanlar değerlendirilir. Değerlendirme yapılırken bireyle ve bir yakınıyla görüşme yapılabilir. Bakım planının uygulaması aşamasında aksayan konular olup olmadığı, özel gereksinimli bireyin ihtiyaçlarını ve beklentilerini ne ölçüde karşıladığı tekrar gözden geçirilmelidir. Aksayan yerler varsa sebebi belirlenmelidir. Doğru cevap D' dir.