ENGELLİ BAKIMI VE REHABİLİTASYONUNU PLANLAMA

Genel olarak birey, bireyin ailesi ve bireyle ilgilenen personel açısından bakım planının ne anlama geldiğine bakacak olursak bir bakım planı;

Normal gelişim gösteren bireyler eğitim alarak yaşamlarını planlamayı öğrenebilirken yetersizliği olan bireyler yaşam boyu eğitim almasına rağmen yaşam planlamasında desteğe ihtiyaç duymaktadırlar. Normal gelişim gösteren bireyler için bu süreç için yaşam boyu eğitim kavramını kullanabilirken yetersizliği olan bireyler için yaşam boyu planlama kavramını kullanabiliriz. Dolayısıyla yetersizliği olan bireylerin yaşamlarını daha kaliteli bir biçimde sürdürebilmeleri için yaşamlarının başkaları tarafından planlanması gerekmektedir. Bununla birlikte kendi hayat planlamasına dâhil olabilecek yetersizliği olan bireylerin de fikri alınarak bu planlama sürecine dâhil edilebilmektedirler. Yetersizliği olan bireylerin yaşam planlamalarını yapabilmek amacıyla bir bakım planı hazırlanması erekmektedir.

Doğru bir bakım ve rehabilitasyon planı hazırlayabilmek için bazı özelliklere dikkat etmemiz gerekmektedir. Bu özellikler şu şekilde sıralanabilir:

Otizm: Sosyal iletişim ve etkileşimle birlikte sınırlı yinelenen davranış örüntüleri, ilgiler ya da etkinliklerde eksikliğin olduğu yetersizlik türüdür.

Özel öğrenme güçlüğü: Sözel ya da yazı dili anlama ve kullanmada gerekli olan temel bilgi alma süreçlerinin bir ya da bir kaçındaki bozuklukla ortaya çıkan konuşma, dinleme, okuma-yazma, heceleme ve matematik işlemlerini yapma becerilerini etkileyen bir yetersizlik türüdür.

Birey merkezli bakım ve rehabilitasyon planının içeriği hazırlanırken:

Yetersizliği olan bireylere sağlanan hizmet ve programlar:

Ülkemizde yetersizliği olan bireylere sağlanan bakım hizmetleri, kurumda bakım ve evde bakım olmak üzere iki kategoride sağlanmaktadır. Kurumda bakım hizmetleri arasında: yatılı bakım ve rehabilitasyon merkezleri, umutevi projesi, evde bakıma destek hizmeti, geçici misafir olarak bakım hizmeti, aile danışma ve rehabilitasyon merkezleri (resmi-gündüzlü kuruluşlar), özel bakım merkezleri ve engelsiz yaşam merkezi projesi yer almaktadır.

“Bakıma muhtaç engelli bireylerden ailesinin yanında bakımı mümkün olmayan ya da ailesi olmayanların yararlanabileceği bir diğer önemli projedir. Bu projede bakıma muhtaç bireylerin diğer resmi bakım kurumlarında yaşadıkları olumsuzlukları ortadan kaldırmak amaç edinilmiştir.” Bahsi geçen kurum umut evleridir.

Yetersizliği olan bireylerin diğer yetersizliğe sahip akranlarıyla umut evinden destek almaları bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinin bütünleştirilmesine bir örnek olmaz. Bu seçenekte ülkemizde yetersizliği olan bireylere sağlanan bakım hizmetlerinden sadece bir tanesi yer almaktadır.

Yetersizliği olan bireyler için hazırlanan bakım planı süreci kişiyle ya da yakınlarıyla birlikte planlanmalı ve yürütülmelidir. Bakım planın da bireyin yalnızca sağlık ihtiyaçları, sosyal ihtiyaçları ya da yalnızca eğitsel ihtiyaçları bulunmamalıdır.

Yetersizliği olan bireylere verilen bakım ve rehabilitasyon hizmetleriyle onları korumak, bakım ve rehabilitasyonlarıyla toplumda bağımsız yaşamalarına olanak sağlayan hizmetler sunmak, sürekli bakıma gereksinim duyan bireylerin sürekli bakımlarını sağlamak, kendine güvenen, üreten, sosyalleşen ve topluma katılan bireyler yetiştirmek amaçlanmaktadır.

Bakım planının her bir öğesinin ne zaman gözden geçirileceği (en az altı ayda bir yenilenmeli) açıkça belirtilmelidir

Serebral palsi: Gelişmekte olan beynin farklı sebeplerden dolayı (doğum öncesisırası-sonrası) zarar görmesi sonucu ortaya çıkan yetersizlik türüdür.

Geçmişte sistem merkezli planlama dikkate alınırken günümüzde birey merkezli planlama daha çok önem kazanmıştır. Birey merkezli plan, sistemden çok bireyin kendi özelliklerini ve bireyin yaşam kalitesini arttırmayı esas alarak planlama yapılmasına olanak sağlar. Birey merkezli planlamanın en önemli yanı bireyin yetersizliklerine odaklanmak yerine bireyin yetenekleri, ilgileri ve yapabilecekleri doğrultusunda plan hazırlanmasıdır.

Aşağıda belirtilen sorulara yanıt vererek birey merkezli bakım ve rehabilitasyon planınızı hazırlayabilirsiniz.

Neden bakım planı yapıyoruz

Neleri başarmak için yapıyoruz

Nasıl başaracağız

Nerede yapacağız

Ne zaman yapılacak

Gerekliliklerle ilgili ihtiyaçlar

Yetersizliği olan bireylerin gelişim düzeylerinin dikkate alarak oyunlar kurabilirsiniz. Küçük yaşta olan çocuklara lego, araba ve bebek gibi oyuncaklarla oynamalarına fırsat sağlarken daha büyük yaşta olan bireylere gelişim düzeylerine uygun etkinlikler (boncuk dizme, kitap bakma-okuma) verebilirsiniz.

Evde bakım, kurumda bakım hizmetlerinden biri değildir.

2017 yılı itibariyle ülkemizde 131 tane umutevi bulunmaktadır.

Kurum merkezli bakım ve rehabilitasyon merkezinde hizmet alan yetersizliği olan bireyler aynı zamanda normal gelişim gösteren akranlarıyla birlikte genel eğitim sınıflarında, diğer yetersizliğe sahip akranlarıyla özel eğitim sınıflarında veya gündüzlü ve yatılı özel eğitim okullarından hizmet alabilmektedirler. Yetersizliği olan bireyler genel eğitim sınıflarında kaynaştırma uygulamalarıyla eğitim alabilmektedirler. Kaynaştırma uygulamasıyla eğitim alan yetersizliği olan bireyler için sınıf içerisinde bir takım düzenlemeler yaparak normal gelişim gösteren akranlarıyla birlikte eğitim almaları sağlanmaktadır.