ENGELLİ BAKIMI VE REHABİLİTASYONUNU PLANLAMA

Normal gelişim gösteren bireyler eğitim alarak yaşamlarını planlamayı öğrenebilirken yetersizliği olan bireyler yaşam boyu eğitim almasına rağmen yaşam planlamasında desteğe ihtiyaç duymaktadırlar. Normal gelişim gösteren bireyler için bu süreç için yaşam boyu eğitim kavramını kullanabilirken yetersizliği olan bireyler için yaşam boyu planlama kavramını kullanabiliriz.

Yetersizliği olan bireyler için hazırlanan bakım planı süreci kişiyle ya da yakınlarıyla birlikte planlanmalı ve yürütülmelidir. Bakım planın da bireyin yalnızca sağlık ihtiyaçları, sosyal ihtiyaçları ya da yalnızca eğitsel ihtiyaçları bulunmamalıdır. Çok yönlü olmalıdır. Herkes tarafından uygulanabilen kolay bir plan değil, bakım personeli gibi uygun bir kişi tarafından yönetilmesi gereken bir araçtır. Bakım planı risk yönetimi için bir araçtır ve gereksinimlerin kapsamlı değerlendirilmesini gerektirir.

Bakım planı, bireylerin güçlü yönlerine ve özelliklerine odaklanarak oluşturulmalıdır.

Gelişmekte olan beynin farklı sebeplerden dolayı (doğum öncesi-sırası-sonrası) zarar görmesi sonucu ortaya çıkan yetersizlik türü serebral palsidir.

Geçmişte bakıma muhtaç bireyler için bakım ve rehabilitasyon planları daha çok sistem merkezli olarak hazırlanıyordu. Bakım planının sistem merkezli olması bireylerin kendi gereksinimlerinden çok genel gereksinimler belirlenerek hazırlanmasını sağlıyordu. Ancak günümüzde bakım planları bireyin özelliklerini temel alarak sağlık, sosyal, eğitim vb. alanlarda hazırlanır. Birey merkezli planlamanın en önemli yanı bireyin yetersizliklerine odaklanmak yerine bireyin yetenekleri, ilgileri ve yapabilecekleri doğrultusunda plan hazırlanmasıdır.

Birey merkezli bir bakım planı hazırlanırken, bireyin özelliklerine odaklanmak gereklidir. Bireye bakım hizmeti sunacak personelin yeterliklerinden ziyade bireyin gereksinimleri dikkate alınır.

Otizmli bireye birey merkezli bakım ve rehabilitasyon planı hazırlarken bireyin bazı nesnelere, olaylara, hareketlere, kişilere takıntılarının olabileceği akılda tutulmalıdır.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın yetersizliğe sahip bireylere yönelik sunduğu hizmetler birey merkezli günlük bakım, sertifikalı personel ve refakatçi desteği, yemek temin etme hizmetleri, sosyal yardım ve sosyal destek programları, transfer hizmetleri ve evde sağlık hizmetleridir. Evde eğitim hizmeti Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından sunulmamaktadır.

Bakım planı, bireye destek amaçlı hazırlanan ve bireyle ilgili bilgilere kolay ulaşılmasını sağlayan bir araç olarak tanımlanabilmektedir

Bakıma muhtaç engelli bireylerden ailesinin yanında bakımı mümkün olmayan ya da ailesi olmayanların yararlanabileceği bir diğer önemli projedir. Bu projede bakıma muhtaç bireylerin diğer resmi bakım kurumlarında yaşadıkları olumsuzlukları ortadan kaldırmak amaç edinilmiştir. Bu olumsuzluklardan en önemlisi bakıma muhtaç çok sayıda bakıma muhtaç engelli bireyin birlikte yaşamalarından kaynaklanan toplumsal yaşama katılımda zorluk yaşanması olarak belirlenmiştir. Bu zorluğu aşabilmek amacıyla bakıma muhtaç engelli bireylerin daha küçük gruplar halinde müstakil evlerde ya da apartman dairelerinde komşularıyla birlikte toplumsal yaşama aktif şekilde katılımları sağlanarak bakım hizmeti sunulması hedeflenmiştir.

ülkemizde sağlık kurulu raporu ile %20 oranında yetersizliğe sahip olduğu belirlenen ve özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından gerçekleştirilen eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucunda yetersizliği olan bireyler özel eğitim ve rehabilitasyon
merkezlerinden de faydalanabilmektedirler.

Normal gelişim gösteren bireyler için bu süreç için yaşam boyu eğitim kavramını kullanabilirken yetersizliği olan bireyler için yaşam boyu planlama kavramını kullanabiliriz.

Yetersizliği olan bireylerin bakım ve rehabili­tasyon hizmetlerinden en üst seviyede yararlan­ması onların yaşam kalitesini arttıracak ve toplu­ma yüksek düzeyde uyum sağlamalarına yardımcı olacaktır. Bakım ve rehabilitasyon planının nitelikli hazırlanması ise bireylere hizmet sağlayanların kar­şılaşacakları zorlukları en alt seviyeye indirecektir.

Özel öğrenme güçlüğü: Sözel ya da yazı dili anlama ve kullanmada gerekli olan te­mel bilgi alma süreçlerinin bir ya da bir ka­çındaki bozuklukla ortaya çıkan konuşma, dinleme, okuma-yazma, heceleme ve mate­matik işlemlerini yapma becerilerini etkile­yen bir yetersizlik türüdür.

Birey merkezli plan, sistemden çok bireyin kendi özelliklerini ve bireyin yaşam ka­litesini arttırmayı esas alarak planlama yapılmasına olanak sağlar. Birey merkezli planlamanın en önem­li yanı bireyin yetersizliklerine odaklanmak yerine bireyin yetenekleri, ilgileri ve yapabilecekleri doğ­rultusunda plan hazırlanmasıdır.

Birey merkezli bakım ve rehabilitasyon planı yaparken dikkate alınacak bazı özellikler bulun­maktadır. Bu özellikler aşağıda sıralanmaktadır:

Diğer tüm yetersizliği olan bireyler gibi zihinsel yetersizliğe sahip bireylerde birçok beceriyi öğre­nebilecektir. Bireylerin gelişim düzeylerini dikkate alarak bazı becerileri kazandırabilirsiniz. Örnek­leyecek olursak kendi kendine elini yıkayabilecek bireye sürekli destek sunmadan elini kendisinin yıkamasına ya da yemeğini kendisinin yemesine fırsat verebilirsiniz.

Ülkemizde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde oluşturulan Engelli Bakım Hizmetleri Dairesi Başkanlığı , yetersizliği olan bireyler için bakım hizmetleri oluşturma, geliştirme ve uygulama görevlerini yürütmekle yükümlüdür.

Bu hizmetler bakıma muhtaç engelli bireylerin toplum da bağımsız yaşamalarına, kendilerine güvenen ve sosyal bir birey olmalarına des­tek vermektedir. Engelsiz Yaşam Merkezi Projesi 2009 yılında hayata geçirilmiştir. Ülkemizde 34 Engelsiz Yaşam Merkezi bulunmaktadır. Ayrıca Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından bireylerin daha kaliteli ve bağımsız yaşam sürmeleri için Engelsiz Yaşam Merkezleri’nin arttırılması çalışmaları halen devam etmektedir.

Yetersizliği olan birey­lerden ailesinin yanında bakım ve rehabilitasyon hizmeti alabilecek olanlar için “evde bakım” hizmeti sunulurken, ailesi olmayan ya da ailesinin yanında bakımı mümkün olmayan bireyler için “kurumda bakım” hizmeti sağlanmaktadır. Evde ve kurumda bakım hizmetinin en temelinde bireylerin aile ya­şantısından uzaklaşmadan hizmet almaları amaç­lanmaktadır. Bu amaçla evde bakım hizmetleri oldukça önemsenmektedir.