ENERJİ YÖNETİMİ VE POLİTİKALARI

Sürdürülebilir enerji, günümüzün enerji gereksiniminin gelecek nesillerin ihtiyaçlarına zarar vermeden karşılanmasını ifade etmektedir.

Enerji ile ekonomik büyüme arasında iki yönlü bir ilişki vardır. Ekonomik büyüme enerji tüketimini artırmakta, enerji tüketimi ise ekonomik büyümeyi etkilemektedir. Böylece ekonomik faaliyetler iklim değişikliğinin hem etkileyeni hem de etkileneni durumundadır.

Petrol ekonomisine gitmek, bioyakıt kullanma, karayolu ulaşımında CO2 standardı getirmenin kısıtı, araçların bir kısmını kapsaması nedeni ile etkinliği azaltmasıdır.

Aldığımız her ürün veya gerçekleştirdiğimiz her faaliyet için gerekli olan enerjinin üretilmesi ve tüketilmesi sırasında atmosfere salınan sera gazı miktarının toplamının, çevreye verdiği zararın ölçüsüne ‘karbon ayak izi’ denir.

ISO 14064 (1-2-3); Sera gazı envanterlerini veya sera gazı salınımlarını azaltım projelerini doğrulama ve onaylama standartlarıdır.

Birincil Karbon Ayak İzi: Evsel enerji tüketimi ve ulaşım (araba, uçak vb.) dâhil olmak üzere fosil yakıtlarının yanmasından ortaya çıkan doğrudan sera gazı salımlarının ölçüsüdür.

Metanın KIB değeri karbondioksite göre 21 kat fazladır. Buna göre metan KIB değeri 21 x 10 birim = 210 birim eşdeğer karbondioksite denk bir KIB değerine sahiptir.

Karbon ayak izi hesaplamaları ve analizleri yapıldıktan sonraki aşama karbon salımını azaltma yönünde tedbirlerin alınmasıdır.

Kyoto Protokolün’ün uygulanmasını önerdiği temel politikalar ve önlemler:
• Enerji verimliliğinin artırılması
• Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi
• Sürdürülebilir tarımın desteklenmesi
• Metan emisyonlarının geri kazanılması
• Sera etkisi yaratan zararlı gazların azaltılması
• Sera gazı yutaklarının (orman, bitki örtüleri vb.) korunması ve yaygınlaştırılması.

Kyoto Protokolü tarafların emisyon sınırlama veya azaltım yükümlülüklerini yerine getirmelerini kolaylaştırmak üzere ulusal önlemleri destekleyici nitelikte esneklik mekanizmalarını oluşturmuştur. Bu mekanizmalar;
• Emisyon Ticareti
• Temiz Kalkınma Mekanizması
• Ortak Yürütme.

Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) ve BM Çevre Programı (UNEP) tarafından ortak yürütülen Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli’ nin (IPCC) 1995 yılında tamamlanan ikinci değerlendirme raporu ve 2013-2014 döneminde yayımladığı Beşinci Değerlendirme Raporu; iklim değişikliğinin kesin olarak insan kaynaklı olduğunu ortaya koymaktadır.

Bu küresel çevre olayının temelinde, büyük oranda fosil kökenli enerji kaynaklarının kullanımı sonucu oluşan, başata karbondioksit olmak üzere, diğer sera gazlarının atmosfere salınması yatmaktadır. Tüm enerji faaliyetleri sonucunda atmosfere salımı gerçekleşen bu gazların büyük bir bölümünü karbondioksitin oluşturması, gerçekleşen emisyon miktarının ölçüsü olarak karbon ayak izi teriminin kullanılmasına neden olmuştur.

Çünkü küresel ısınmadan kaynaklanan olumsuz etkilerinin ortadan kaldırılabilmesi, karbon kaynağı durumundaki kentlerinin ve bileşenlerinin, uygun sürdürülebilir enerji ve sera gazı yönetim politikalarını uygulamalarına bağlıdır. Yaşam kalitesini dolayısıyla kentsel kaliteyi önemli ölçüde olumsuzlaştıran iklim değişikliği ve çevre kirlenmesinin başlıca kaynağı, ne yazık ki yine yerleşim ve endüstriyel alanlarının doğa ile uyumsuz gelişimidir. Bu yüzden kentleri doğal ekolojik süreçlerinden bağımsız bir ortam olarak konumlandıramayız. Bugünkü haliyle, özellikle sanayileşmiş ve kentleşme oranı yüksek ülkelerin, küresel ısınma ve iklim değişikliğinin etkilerini telafi edemediği ve hala büyük oranda karbon ayak izi üretmeye
devam ettikleri görülmektedir. Çünkü dünyadaki enerji tüketiminin yaklaşık %75’inden ve küresel sera
gazı salımlarının % 80’ nin den kentler ve bünyelerindeki endüstriyel kuruluşlar sorumludur.

Sera gazının dünyada artmasının başlıca sebepleri
• Kontrolsüz nüfus artışı
• Sanayileşme
• Küresel enerji talebinde artış
• Artan şehirleşme ihtiyacı
• Yeşil alanların azalması
• Tarımsal faaliyetler
• Sera gazlarının kontrolsüz bir biçimde doğaya salınması

Dünya üzerine düşen güneş ışınlarından çok, dünyadan yansıyan güneş ışınlarıyla ısınır. Bu yansıyan ışınlar başta karbondioksit, metan ve azotoksitler olmak üzere atmosferde bulunan diğer gazlar tarafından tutulur, böylece dünya ısınır. Işınların bu gazlar tarafından tutulmasına sera etkisi denir.

Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu verilerine göre dünya nüfusunun % 50’sinden fazlası ise halen kentlerde yaşamaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin, artan miktarlardaki enerji tüketimleri sadece üretim faaliyetlerinden değildir. Yaşam tarzı bağlantılı enerji hizmetlerinden yani; aydınlatma, iklimlendirme-ısıtma-soğutma, elektronik aygıt kullanımı ve ulaşımımdan da kaynaklanmaktadır. Teorik olarak yoğunlaşmış yaşam alanı olan kentler, dağınık kırsal bölgelere göre enerjinin daha etkin kullanılabileceği ve maliyetlerin düşürülebileceği mekânlar olmasına rağmen mevcut mekânsal genişleme biçimleri, tüketici alışkanlıkları ve mimari biçimlenme eğilimleri, kentlerin büyüyen sera gazı salım kaynakları olmaya devam etmelerine neden olmaktadır. Tüm dünyada bölgesel ve sosyoekonomik koşullara göre değişmek üzere, insanlığın çeşitli faaliyetleri nedeniyle oluşan sera gazlarına bağlı küresel ısınma olayına katkı oranları; enerji kullanımından %49, endüstrileşmeden %24, ormansızlaşmadan %14 ve tarımda %13 civarında gerçekleşmektedir.

Sürdürülebilir enerji yönetimi ve politikaları için stratejik önemi olan genel yaklaşımlar şöyle sıralanmaktadır:

• Yenilenebilir enerjiler konularında toplumsal/ siyasal bilincin geliştirilmesi ve eğitimin yaygınlaştırılması
• Kalkınma planları kapsamında sürdürülebilir enerji yönetimine ilişkin bütünleşik politikaların geliştirilmesi ve kurumlar arası eşgüdüm/uyumun sağlanması
• Enerjiye yönelik teknoloji araştırma ve gelişme (ar-ge) çalışmalarının teşvik edilmesi
• Karbon ayak izi envanterlerinin hazırlanması ve karbon yönetimi/uygulamalarının yaygınlaşması
• Çevreye duyarlı ve yenilenebilir enerji kullanımını içeren mekansal stratejilerin belirlenmesi
• Enerji verimliği yüksek, iklime/çevreye duyarlı, üretken yeni bir kent, sanayi ve kır planı modelinin geliştirilmesi/uygulanması                                       • Sürdürülebilir enerji için örnek uygulamaların yaygınlaştırılması
• Binalardan kaynaklanan sera gazı salımlarının azaltılması ve binalarda enerjinin etkin kullanılmasının teşvik edilmesi
• Karbon piyasalarının yasal çerçevesinin ve düzenleyici kurumlarını oluşturulması
• Kentlerde/yerleşkelerde enerji kullanım ve verimliliği için planlamalar yapılması
• Kentin/yerleşkelerin enerjiyi tüketen değil, aynı zamanda üreten bir sisteme dönüştürülmesi
• Kentlerde/yerleşkelerde doğal enerji üretim kullanımının desteklenmesi için yasa ve standartların yenilenmesi
• Çevreye duyarlı kent ulaşım politikalarının/ planlarının oluşturulması; yaya, bisiklet, toplu taşım ve doğal enerjili ulaşım sistemlerinin teşvik edilmesi ve yaygınlaştırılması
• Yerel ve bölgesel katı atık/atık su yönetimlerinin oluşturulması, bunlardan enerji elde edilecek teknolojilerin yaygınlaştırılması

Toplu taşıma uygun kent gelişme formu, arazi kullanımı ve yoğunluk dağılımını düzenlemek

Yapılaşma yoğunluğuna, yapılarda yenilenebilir
enerjilerin aktif ve pasif kullanımına olanak tanıyan
performans standartları getirmek

Yerel iklimle ve dengeli kent strüktürü

Kentlerin, yapay iklimlenme nedeniyle enerji talebini
arttıran “kent ısı adası” oluşumunu önleyecek önlemler alınması (yeşil ağ, yoğunluk denetimi, açık alanlarda geçirgen zemin kaplaması, vb.)

Aldığımız her ürün veya gerçekleştirdiğimiz her faaliyet için gerekli olan enerjinin üretilmesi ve tüketilmesi sırasında atmosfere salınan sera gazı miktarının toplamının, çevreye verdiği zararın ölçüsüne ‘karbon ayak izi’ denir. Birimi kg CO2 eşdeğer veya ton CO2 -eşdeğerdir.

Kyoto Protokolü'nün uygulanmasını önerdiği temel politika ve önlemler