ENERJİ YÖNETİMİ VE POLİTİKALARI

Kaynağından çıktığı gibi tüketilen kömür, doğal gaz, petrol gibi kaynaklar birincil (primer) enerji kaynağı olarak tanımlanırlar.

Karbon Ayak İzi: Dünyada yaşayan her bir bireyin ulaşım, ısınma ve elektrik kullanımıyla veya satın aldığımız ürünleri üretirken atmosfere deşarj edilen karbondioksit miktarına karşılık gelmektedir.

Enerji yoğunluğu; bir birim gayri safi yurt içi hasıla oluşturabilmek için tüketilen birincil enerji miktarıdır ve tüm dünyada enerji verimliliğinin takip ve karşılaştırılmasında kullanılan gösterge Enerji Yoğunluğu kavramıdır.

Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre 2014 yılında ülkemizde birincil enerji tüketiminin %86.3’u fosil kökenli yakıtlardan karşılanmıştır. Buna göre, birincil enerji tüketiminde ki fosil kaynakların payı ise; % 26,2 petrol, % 32,5 doğal gaz, % 31,5 kömür şeklinde gerçekleşmiştir. Türkiye, artan nüfusu, gelişen ekonomisi ve sürekli büyüyen enerji ihtiyacına karşılık, yerli kaynakları sınırlı olan bir ülkedir. Ülkemizde 1990-2014 yılları arasında enerjiye olan talebimizin gelişimi çizelge 3.1. de verilmektedir. Çizelge 3.1 incelendiğinde; ülkemizde yerli enerji kaynaklarının enerji talebini karşılama oranı 2014 yılında yaklaşık % 25 olarak gerçekleştiğini görmekteyiz.

Ülkemizde kişi başına ortalama yıllık yaklaşık 500 dolarlık enerji ithalatı yapılmaktadır. Ülkemizde kullanılan enerjinin sektörel dağılımına bakarsak, sanayi sektörünün yaklaşık %40, konut  sektörünün %30, ulaştırma sektörünün ise %21, tarım sektörünün ise %5 ’lik paya sahip olduğunu görürüz.

Verimli tüketim: Yaşam standardımızdan ve hizmet kalitesinden hiçbir taviz vermeden tüketimin azaltılmasıdır.

enerji maliyetinin en fazla olduğu imalat dalının taş-toprağa dayalı sanayi dalı olan çimento üretiminde (% 55) olduğu, bunu kimya ve petrol ürünleri sanayinin (% 50) izlediği görülmektedir. Tekstil, gıda ve rafineri sanayinde ise enerji maliyetinin, toplam maliyete oranı diğerlerine göre daha az olmaktadır.

Yasama faaliyetleri hızla yürütülerek 5627 sayılı “Enerji Verimliliği Kanunu” (EVK) çıkartılmıştır. 5627 sayılı EVK, enerji verimliliği çalışmalarının etkin olarak yürütülmesi izlenmesi ve koordinasyonu konusunda idari yapının oluşumunu, enerji verimliliği hizmetlerinin yürütülmesi konusunda yapılacak yetkilendirmeleri, görev ve sorumlulukları toplumun eğitim ve bilinçlendirilmesi ile yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygınlaştırılmasına yönelik ve sektörel uygulamalara ilişkin çeşitli destekleme mekanizmalarını, teşviklerle ilgili konuları ve yasal gerekleri yerine getirmeyenlere uygulanacak para cezalarını kapsamaktadır.

5 Aralık 2008 tarihinde RG de yayınlanan “Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği” ile iklim
şartlarını iç mekân gereksinimlerini ve maliyet etkinliği dikkate alınarak bir binanın bütün enerji
kullanımını hesaplama kurallarının belirlenmesi ve Karbondioksit emisyonu açısından değerlendirilmesini ve enerji tüketimi açısından etiketlenmesini getirmektedir.

14 Haziran 1999 tarih ve 23725 sayılı Resmi Gazetede Binalarda Isı Yalıtım Kuralları (TS 825) yayımlanmıştır. Bu yönetmelikte bir binanın ısıtma için ihtiyaç duyduğu enerjinin hesabı için bir kural ve ele alınan binada ısıtma için ihtiyaç duyulan enerji için izin verilebilecek maksimum değerin belirlenmesi ile ilgili standartlar mevcuttur.

5627 sayılı “Enerji Verimliliği Kanunu” (EVK) çıkartılmıştır. 5627 sayılı EVK, enerji verimliliği çalışmalarının etkin olarak yürütülmesi izlenmesi ve koordinasyonu konusunda idari yapının oluşumunu, enerji verimliliği hizmetlerinin yürütülmesi konusunda yapılacak yetkilendirmeleri, görev ve sorumlulukları toplumun eğitim ve bilinçlendirilmesi ile yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygınlaştırılmasına yönelik ve sektörel uygulamalara ilişkin çeşitli destekleme mekanizmalarını, teşviklerle ilgili konuları ve yasal gerekleri yerine getirmeyenlere uygulanacak para cezalarını kapsamaktadır. Enerji Verimliliği Kanununda Enerji Yoğunluğunun 2020 yılına kadar % 15 azaltılması hedeflenmektedir. Ayrıca kanunda yer almayan pek çok konu için ikincil mevzuata ve yönetmeliklere bırakılmıştır.

Bir bölgedeki iklim karakteristikleri, konutlarda tüketilen enerji miktarları üzerindeki en önemli belirleyici faktördür. İklimsel etki; hava sıcaklığı, rüzgar hızı, güneş radyasyonu, bağıl  nem, havanın bulutlu veya açık olması, yağmur gibi atmosferik olaylar, binanın enerji ihtiyacının artmasına veya azalmasına direkt olarak tesir eder.

Konut ve ticarethanelerde yalıtım yapmak suretiyle tesisat ilk yatırım giderlerinde de azalma sağlanır. Sonuç olarak ısı yalıtımlı bir binada; yalıtımsız bir binaya göre, kazan kapasitesinin daha düşük seçilmesine, odalara yerleştirilecek radyatör miktarlarının azalmasına boru çaplarının daha küçük olmasına neden olur. Yalıtıma yapılan yatırım yukarıda sayılan nedenlerle kısa zamanda kendini geri öder, daha sonra ki yıllar da ise hem mikro hemde makro düzeyde faydalar sağlar. Yakıta ödenen paranın büyük bir kısmının da ithalat yoluyla yurt dışına gittiği düşünülürse, yalıtım yoluyla ısı tasarrufu, döviz tasarrufu anlamına da gelmektedir.

Enerji bilançomuz içinde önemli bir paya sahip olan binalar için harcanan enerjinin azaltılması, diğer bir değişle yalıtım uygulamalarına gereken önem verilerek, binalarda enerjinin etkin kullanılması ile yerel kaynakların korunması, ithal enerji talebinin düşürülmesi ve buna bağlı olarak daha az yakıt tüketilmesi ile zararlı emisyonların çevreye olumsuz etkilerinin azaltılması mümkündür.

Enerji; doğadaki gücün güvenli bir şekilde kullanılması olarak tanımlayabiliriz. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

Enerji ile ilgili bu ünitede kullanacağımız birimler ve büyüklükler aşağıda verilmiştir.
kW :kilowatt = 10³ watt
MW :Megawatt = 10⁶ watt
GW :Gigawatt = 10⁹ watt
TW :Terawatt = 10¹² watt
kWh :kilowatt-saat (10³ waat-saat)
TEP :Ton Eşdeğer Petrol
MTEP :Milyon Ton Eşdeğer Petrol

Buna göre doğru yanıt D seçeneğidir.

Enerji yoğunluğu; bir birim gayri safi yurt içi hasıla oluşturabilmek için tüketilen birincil enerji miktarıdır ve tüm dünyada enerji verimliliğinin takip ve karşılaştırılmasında kullanılan gösterge Enerji Yoğunluğu kavramıdır. Buna göre doğru yanıt A seçeneğidir.

Enerji verimliliği ile enerji yoğunluğunun ters yönlü kavramlar olduğunu unutmayalım. Enerji verimliliğini arttırırdığımızda enerji yoğunluğunun düşeceğini unutmayalım. Bizim hedefimiz enerji verimliliğini arttırırken, enerji yoğunluğumuzu düşürmek olmalıdır. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

Karbon Ayak İzi: Dünyada yaşayan her bir bireyin ulaşım, ısınma ve elektrik kullanımıyla veya satın aldığımız ürünleri üretirken atmosfere deşarj edilen karbondioksit miktarına karşılık gelmektedir. Buna göre E seçeneği bunlardan biri değildir.

İthal bir enerji kaynağı olan doğal gazın konutsal kullanımda ki payı ülke genelinde hızla artmaktadır. Özellikle ülkemizde Konutsal kullanımda yaşanan hızlı doğal gaz dönüşüm çalışmaları, doğal gaza olan talebi arttırmıştır. 2014 yılında enerji tüketiminde kaynak paylarına baktığımızda doğalgazın yaklaşık % 33 ile en büyük paya sahip olduğunu görürüz. Buna karşılık ülkemizdeki doğal gaz tüketiminin sadece yaklaşık % 2.4’ lük kısmını, kendi kaynaklarımızla karşılayabilmekteyiz.

Büyüyen ekonomi ve artan nüfusa paralel olarak, ülkemizin enerji tüketimi de gün geçtikçe artmaktadır. Tüm dünya ülkeleri ile paralel olarak bizde de yaşanan 2009 ekonomik krizi, ülkemizin enerji kullanımının daralmasına neden olmuştur. 2010 ve 2011 de toparlanma sürecine giren ülkemizde enerji tüketimi yaklaşık %5 artış göstermiştir. Enerji talebindeki bu artış, paralelinde ekonomik alanda büyümeyi de beraberinde getirmiştir. Fakat enerji talebinde yaşanan artışa rağmen enerji ihtiyacımızın yerli kaynaklarla karşılanabilme oranını gün geçtikçe azalmaktadır. Bu azalmanın etkisiyle enerjide dışa bağımlılığımız %75 seviyelerine ulaşmıştır. Bu bilgilere göre doğru yanıt E seçeneğidir.

Ülkemizde kişi başına ortalama yıllık yaklaşık 500 dolarlık enerji ithalatı yapılmaktadır. Ülkemizde kullanılan enerjinin sektörel dağılımına bakarsak, sanayi sektörünün yaklaşık %40, konut sektörünün %30, ulaştırma sektörünün ise %21, tarım sektörünün ise %5 ’lik paya sahip olduğunu görürüz. Buna göre doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Ülkemizde tarım sektöründe hayvansal ve bitkisel üretim sürecinde belirli bir enerji gereksinimine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kullanılan enerji doğrudan ve dolaylı enerji kullanımı olmak üzere iki ana başlık altında incelenebilir:
Doğrudan enerji kullanımı; bitkisel üretim, büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştirme, tarım ürünlerinin taşınması, tarımsal ürünlerin işlenmesi ve değerlendirilmesi süreçlerinde kullanılan elektrik, petrol ürünleri, doğal gaz, kömür vb. enerji türlerini içerir.
Dolaylı kullanım; tarımsal mekanizasyon araç ve makineleri, kimyasal gübreler ile tarım ilaçlarının üretiminden tüketiciye arzına kadar olan süreçte harcanan enerjiyi içerir. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Ulaştırma sektörünün dünya petrol tüketimindeki payı 1980 yılında %38 iken 2006 yılında %52’ye ulaşmıştır. 2030 yılında ise bu değerin %58’e ulaşması öngörülmektedir. Ulaştırma sektöründe ülkemizdeki durum ise dünyadaki gelişim ile paralellik arz etmektedir. Ülkemizde ulaştırma sektörü enerji kullanımında sanayi ve konut sektöründen sonra 3. sırada yer almaktadır. Ülkemizde tüketilen enerjinin yaklaşık %20 si ulaştırmada kullanılmaktadır. Ulaştırma sektöründe kullanılan enerjinin %99 luk kısmı ise petrol ürünlerinden oluşmaktadır. Sonuç olarak ulaştırma sektörü enerji kaynağı ve kaynak kullanımı açısından tamamen dışa bağımlıdır.

Türkiye’deki ulaştırma sisteminin mevcut durumuna baktığımızda karayolu ağırlıklı bir tablo ile karşılaşırız. Karayolu ile yolcu taşımacılığı ve yük taşımacılığında tüketilen enerji miktarlarına bakarsak; otobüs ile yolcu taşımacılığında 155 kCal/kişi-km enerji tüketimi olduğunu, kamyonla yük taşımada ise 921 kCal/ton-km enerji harcandığını görürüz. ABD de deniz yolu ile yolcu taşımacılığının payı %24, Almanya da %12, Türkiye’de ise %0,1 dır. Bu değer üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemiz için oldukça düşüktür. Bu bilgilere göre doğru yanıt B seçeneğidir.

Ülkemizde tüketilen enerjinin yaklaşık %30’lık kısmı konutlarda kullanılmaktadır. Buna göre %30 luk paya sahip konutlarda tüketilen enerji, toplam tüketim içerisinde ikinci sıradadır.

Ülkemizde ısı yalıtımı konusunda yeterli bilinç henüz oluşturulamamıştır diyebiliriz. Bu nedenle yasama faaliyetleri hızla yürütülerek 5627 sayılı “Enerji Verimliliği Kanunu” (EVK) çıkartılmıştır. 5627 sayılı EVK, enerji verimliliği çalışmalarının etkin olarak yürütülmesi izlenmesi ve koordinasyonu konusunda idari yapının oluşumunu, enerji verimliliği hizmetlerinin yürütülmesi konusunda yapılacak yetkilendirmeleri, görev ve sorumlulukları toplumun eğitim ve bilinçlendirilmesi ile yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygınlaştırılmasına yönelik ve sektörel uygulamalara ilişkin çeşitli destekleme mekanizmalarını, teşviklerle ilgili konuları ve yasal gerekleri yerine getirmeyenlere uygulanacak para cezalarını kapsamaktadır. Enerji Verimliliği Kanununda Enerji Yoğunluğunun 2020 yılına kadar %15 azaltılması hedeflenmektedir.

5 Aralık 2008 tarihinde RG de yayınlanan “Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği” ile iklim şartlarını iç mekân gereksinimlerini ve maliyet etkinliği dikkate alınarak bir binanın bütün enerji kullanımını hesaplama kurallarının belirlenmesi ve Karbondioksit emisyonu açısından değerlendirilmesini ve enerji tüketimi açısından etiketlenmesini getirmektedir. Ayrıca yasa koyucular tarafından 14 Haziran 1999 tarih ve 23725 sayılı Resmi Gazetede Binalarda Isı Yalıtım Kuralları (TS 825) yayımlanmıştır. Bu bilgilere göre doğru yanıt C seçeneğidir.