ENERJİ YÖNETİMİ VE POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 20

Yap-İşlet-Devret Yönteminin Dezavantajları

Özel sektörün proje maliyetinin fazla olması halinde, üretilen hizmet veya malın satın alınması vekar garantisi verilerek alınması durumunda tüketicinin ödeyeceği fatura bedelinin yükselebileceği,

Taraf sayısının çokluğu ve anlaşma sürecinin karmaşıklığı üst düzeyde profesyonel eleman ve paragerektirebilir,

Herhangi bir şekilde iflas, vb. gibi durumlarda hizmetin aksama ihtimali,

Yabancı sermayenin istikrarlı ve güvenli bir ekonomik ortam konusunda hassas olması.

Kimi çevrelerce bir tür kapitülasyon gibi görülmesinden dolayı oluşan tepkinin siyasi argüman olarak kullanılması,

İşletme dönemi sonunda eski vekullanışsız tesislerin devri,

Kar ve döviz transferi.

Otoprodüktörlük sisteminin kurulmasındaki amaç; ülkemizin giderek artan enerji ihtiyacını göz önünde bulundurarak, özel sektörün kendisinin kurup işleteceği tesislerle daha ekonomik, güvenilir ve kaliteli enerji üretip fazlasının satışını sağlamaktı fakat, EPDK kararıyla 274 termik üretim tesisinden 260’ına ait otoprodüktör lisanslarının, 1 Mayıs 2014 tarihi itibariyle sona erdirilmesine ve eş zamanlı yürürlüğe girmek üzere ilgili tüzel kişilere üretim lisansı verilmesine karar verilmiştir.

2017 yılı verilerine göre ülkemizde kurulu güç bakımından en büyük ana kaynak hidroelektrik santrallerdir.

2017 yılı verilerine göre yıllık elektrik enerjisi üretimi en fazla doğalgazdan elde edilmiştir.

TEİAŞ: Türkiye Elektrik İletim A.Ş. olup doğru cevap I ve III'tür.

Sözleşmelerin süresi 49 yıldan fazla olamaz. Dolayısıyla 58 ve 101 yıllık sözleşmeler yapılamaz.

YİD modeli çerçevesinde yatırım ve hizmet ücretlerinin belirlenmesinde, maliyet artı kar ile tavan fiyat yöntemleri kullanılmkatadır.

Yalnızca termik santraller Yİ modeli ile yapılabilmektedir.

Enerji sektörüne özel sektörün daha fazla yatırım yapması için yasama organlarınca; Yap-İşlet (Yİ), Yap-İşlet-Devret (YİD), İşletme Hakkı Devri (İHD) ve Otoprodüktör gibi yatırım modelleri hayata geçirilmiştir. Günümüzde sadece Yap-İşlet modeli ile gerçekleştirilen 5 santralde ülkemizin toplam üretimin %20’si üretilmektedir. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.

Ülkemizde elektrik üretimi ile ilgili Pazar ilk olarak 1935 yılında yürürlüğe giren 2805 sayılı Kanun ile başlamıştır. Söz konusu Kanun ile Etibank kurulmuştur. Buna göre doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Ülkemizde elektrik pazarında oluşan tekelci yapılaşma 1984 tarih ve 3096 sayılı Kanun ile TEK’in elektrik sektöründeki tekeline son verilmiş ve özel sektörün elektrik pazarına girmesinin önü açılmıştır. Bakanlar Kurulu kararıyla 1994 yılında TEK ikiye bölünerek; Türkiye Elektrik Üretim İşletim A.Ş (TEAŞ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş (TEDAŞ) oluşmuştur. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Yap-İşlet-Devret modeli (Build-Operate-Transfer) daha çok kamu kaynaklarının yetersiz olduğu gelişmekte olan ülkelerde, kamu ve özel sektör işbirliğini hedefleyen projelerin gerçekleştirilmesinde kullanılmaktadır. Özel sektör kaynaklarının kullanılarak ihtiyaç duyulan büyük ölçekli yatırımların bütçe dışı kaynaklarla gerçekleştirilmesine olanak tanıyan ve bütçe üzerine gelecek yükü bir nebze olsun hafifleten bir yatırım modelidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yap-İşlet-Devret Yönteminin Avantajları
• Özellikle gelişmekte olan ülkelerde kıt kaynaklardan dolayı gerçekleştirilmesinde zorluk yaşanan projelerin, özel sektör tarafından gerçekleştirilmesiyle, devletin; elindeki kaynakların ihtiyaç duyulan diğer alanlarda kullanabilmesi,
• Her kurulan tesisin işsizliğin azalmasına katkıda bulunması ve ayrıca kurulduğu bölgenin ekonomisi üzerinde de ciddi anlamda olumlu etkilerinin olması,
• Yüksek teknoloji transferinin sağlanması,
• Özel sektörün karlılık esasını amaçlamasından dolayı vergi gelirlerinde artışın sağlanması,
• Yabancı sermayenin girişinin sağlanması,
• Yatırımların çok kısa süre içerisinde tamamlanması,
• Hizmet kalitesinde artışın sağlanması,
• Kamu borçları üzerinde negatif yönlü bir etkinin gözlemlenmemesi.

Buna göre D seçeneğinde verilen ifade yanlıştır.

Maliyet artı kâr yönteminde dikkate alınacak esaslar şunlardır (madde 35):
Maliyet artı kâr yönteminde maliyet tespitinin Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde yer alan standart ve ilkelere göre yapılması, bu ilkelerin yetersiz kaldığı durumlarda uluslararası muhasebe standartlarından yararlanılması, yapılacak sözleşmelerde faaliyet konuları itibariyle aynı olan işletmelerde aynı kriterlerin uygulanmasına yönelik ilkelerin benimsenmesi esas alınır.
Türk Lirası üzerinden ücreti oluşturan maliyet kalemlerinin (kredi anapara, faiz, vergiler ve öz sermaye geri ödemeleri hariç) işletme dönemi içerisinde hangi oranlardan eskale edilebileceğine dair esaslara uygulama sözleşmesinde yer verilir. Eskale Etmek; fiyatı belirli bir tarihe uyarlamaktır.
Ücret tekliflerinin döviz cinsinden alındığı hallerde, işletme döneminde değişebilir maliyet kalemleri dışında, girdi fiyatlarındaki değişmeler ücrete yansıtılamaz. Değişebilir maliyet kalemlerine uygulama sözleşmesinde yer verilir.

Bu bilgilere göre C seçeneğinde verilen ifade bunlardan biri değildir.

Uygulama sözleşmesi çerçevesinde belirtilen koşullarda gerektiğinde, görevli şirket hatası dışındaki, durumlar nedeniyle, projenin beklenmeyen finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla, İdare adına, fonlar veya diğer uluslararası finans kuruluşlarınca temin edilen ve kısmen veya tamamen Hazine garantisini haiz kısa ve orta vadeli tali krediye Köprü Kredi adı verilir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Sözleşmenin Sonlandırılması
Görevin Devri Madde 25 - Görevli şirket, yatırım ve işletme dönemlerinde uygulama sözleşmesinden doğan tüm hak ve vecibelerini, aynı şartlarla ve bu Kararda belirtilen usul ve esaslara uygun bir başka şirkete, idarenin görüşü ve Yüksek Planlama Kurulu Kararı ile devredebilir. Görevin bu şekilde devri halinde diğer sözleşmeler de devredilmiş sayılır.
Fesih Madde 26 - Uygulama sözleşmesi, görevli şirketin yükümlülüklerini yerine getirememesi veya uygulama sözleşmesi şartlarını ihlal etmesi, iflası, konkordato ilan etmesi, ödeme güçlüğüne düşmesi hallerinde, idare tarafından süresinden önce feshedilebilir. Feshe ilişkin hükümler ile feshin sonuçları sözleşmede düzenlenir. Uygulama sözleşmesinin feshi halinde diğer sözleşmeler de feshedilmiş sayılır.
Süre Sonunda Tesisin Devri Madde 27 - Uygulama sözleşmesi sonunda yatırım ve hizmetler her türlü borç ve taahhütlerden arî, bakımlı, çalışır ve kullanılabilir durumda bedelsiz olarak kendiliğinden idareye geçer. Yatırım ve hizmetlerin devir, aşamasında bu şartlan ve uygulama sözleşmesinde yer alan diğer hususları haiz olup olmadığı oluşturulacak bir devir - teslim komisyonunca tespit edilir. Bu komisyonun oluşturulması, çalışma usul ve esasları, komisyonca tespit edilen eksiklik ve hataların giderilmesi ve onarımların yapılması ile ilgili hükümler uygulama sözleşmesinde yer alır.
Kamulaştırma Madde 37 - 3996 sayılı Kanunda öngörülen yatırım ve hizmetler için gerekli kamulaştırma işlemleri idare tarafından 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümlerine göre yapılır. Kamulaştırılan taşınmazın mülkiyeti idareye aittir. Kamulaştırma bedelinin tamamen veya kısmenyerli sermaye şirketi veya yabancı şirketçe ödenmesi hususu idare ile bu şirketler arasında yapılacak uygulama sözleşmesinde hükme bağlanabilir.

Buna göre A seçeneği bunlardan biri değildir.