ENERJİ YÖNETİMİ VE POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 15

Nükleer enerji üretimi henüz Türkiye'nin enerji üretimi sağladığı bir kaynak değildir. Cevap D'Dir.

Ülkemizin kurulu gücünün en düşük olduğu bölge Doğu Anadolu Bölgesi'dir. Cevap A'dır.

1970 yılında 1312 sayılı yasa ile Türki­ye Elektrik Kurumu (TEK) kurulmuştur.

Ülkemizde elektrik üretimi ile ilgili Pazar ilk olarak 1935 yılında yürürlüğe giren 2805 sayılı Kanun ile başlamıştır. Söz konusu Kanun ile Eti­bank kurulmuştur. 1948 yılından sonra Maden Tetkik Arama (MTA), Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİEİ) şimdi bu kurumun yeni adı Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (YEGM) olarak değiş­tirilmiştir. Devlet Su İşleri (DSİ) ve İller Bankasının deste­ğiyle çok sayıda termik ve hidrolik santral inşa edilmiştir. 1963 yılında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 1970 yılında 1312 sayılı yasa ile Türki­ye Elektrik Kurumu (TEK) kurulmuş, 1982 yılın­da yürürlüğe giren 2705 sayılı kanun ile belediye ve birliklerin elektrik üretim tesisleri TEK tarafın­dan devralınmıştır.

2016 yılı Ocak ve Aralık ayı sonu verilerini kurulu güç açısın­dan incelediğimizde kömür ve linyit için 700 MW, hidroelektrik için 432 MW, biyogaz için 62 MW, je­otermal için 109 MW, rüzgâr için 768 MW, güneş için 193 MW’lık bir artış gözlemlenirken, doğalgaz için 245 MW bir azalış gerçekleştiğini görürüz.

İşletme dönemi sonunda eski ve kullanışsız tesislerin devri bu yöntemin dezavantajları arasında yer alır.

17.06.2003 tarihli Resmi Gazetede yayımlana­rak yürürlüğe girmiştir.

Hidroelektrik, jeotermal, nükleer santraller ve di­ğer yenilenebilir enerji kaynakları ile çalıştırılacak santraller bu kanunun kapsamı dışındadır. Ka­nunda Sadece termik santrallere izin verilmiştir.

TEAŞ, Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmayıp ihaleyi yapıp yapmamakta, kıs­men veya dilediğinle yapmakta serbesttir.

Seçeneklerde verilen ifadelerden C seçeneğindeki bilgiler doğrudur. Çünkü Dünya üçüncü bin yılda sürdürülebilir kalkınmanın yollarını arıyor ve araştırıyor. Amaç ise yaşam kalitesini yükseltirken gelecek nesillere temiz bir çevre bırakmaktır. Son dönemde ülkemizin enerji politikalarının çizildiği, 2013-2015 dönemini içeren “orta vadeli program, Enerji Verimliliği Strateji Belgesi ve 2013 yılı Yıllık Programına göre; 2023 yılında elektrik enerjisi ihtiyacımızın, bugüne kıyasla iki kat artarak yaklaşık 500 milyar kWh olacağı tahmin edilmektedir. Ülkemizin hidrolik santrallerden elde edilebilecek enerji potansiyeli 140 milyar kWh olup, buna karşılık gelen kurulu güç yaklaşık 36 GW’tır. 2023 yılına kadar yaklaşık 20 GW toplam kurulu güce sahip hidroelektrik santralin özel sektör tarafından yapılması hedeflenmektedir. 2023 yılında, rüzgârdaki kurulu gücümüzü 20 GW’a çıkarmayı, güneşteki kurulu gücümüzü ise 3 GW ve jeotermal enerjide ise 600 MW’lık kurulu güç, hedefler arasında yer almaktadır. 2012 yılında toplam enerji ihtiyacımızın ancak %28 lik kısmını yerli kaynaklarla sağlamış durumdayız. Nüfusumuzun 2023 yılında, yaklaşık 84 milyona ulaşacağı düşünülürse enerji talebimizin yerli kaynaklarla karşılanması çok zor gözükmektedir. Enerji talebinin kesintisiz ve zamanında karşılanmaması, hızla sanayileşen ülkemiz için son derece önem arz eden bir konudur. Bu nedenle konu ile ilgili yasal mevzuatta düzenlemeler yapılmış, elektrik dağıtım ve üretim özelleştirmeleri gerçekleştirilmiş ve elektrik üretiminde özel sektörün oranı % 55’lere ulaşmıştır.

1982 yılında yürürlüğe giren 2705 sayılı kanun ile belediye ve birliklerin elektrik üretim tesisleri TEK tarafından devralınmıştır. Bu yapı sayesinde ülkemizde enerji pazarında tekelci bir yapı oluşmuştur. Ülkemizde elektrik pazarında oluşan tekelci yapılaşma 1984 tarih ve 3096 sayılı Kanun ile TEK’in elektrik sektöründeki tekeline son verilmiş ve özel sektörün elektrik pazarına girmesinin önü açılmıştır. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Enerji piyasasının son otuz yılda, özelleştirme ve liberalleşme dönemine girdiği görülmektedir. Bu sayede devlet, enerji sektöründe sürekli artan yatırım maliyetinden kurtulacaktır. Bu yapılanmanın temelinde ise, özel sektörü enerji üretimine çekebilmek için gerekli yasal düzenlemeler karar vericiler tarafından yapılmıştır. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

1994 yılında 3996 sayılı yasa çıkarılmış, bu yasa ile bazı hizmetlerin Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli ile yaptırılması hedeflenmiştir. 1996 yılında ise, 8269 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile YİD modelinin “devret” kısmı atılarak Yap-İşlet (Yİ) Modeline yönelinmiştir. Buna göre doğru cevap E seçeneğinde bulunmaktadır.

3996 sayılı Kanun, köprü, tünel, baraj, sulama, içme ve kullanma suyu, arıtma tesisi, kanalizasyon, haberleşme, elektrik üretim, iletim, dağıtım ve ticareti maden ve işletmeleri, fabrika ve benzeri tesisler,  çevre kirliliğini önleyici yatırımlar, otoyol, trafiği yoğun karayolu, demiryolu, gar kompleksi, lojistik merkezi, yeraltı ve yerüstü otoparkı ve sivil kullanıma yönelik deniz ve hava alanları ve limanları, yük ve/veya yolcu ve yat limanları ile kompleksleri, sınır kapıları, milli park (özel kanunu olan hariç), tabiat parkı, tabiatı koruma alanı ve yaban hayatı koruma ve geliştirme sahalarında planlarda öngörülen yapı ve tesisleri, toptancı halleri ve benzeri yatırım ve hizmetlerin yaptırılması, işletilmesi ve
devredilmesi konularında, yap-işlet-devret modeli çerçevesinde sermaye şirketlerinin veya yabancı şirketlerin görevlendirilmesine ilişkin usul ve esasları kapsamaktadır. Bu bilgilere göre doğru cevap C seçeneğidir.

A, B, C ve D seçeneklerinde verilenler Yap-İşlet-Devret yönteminin dezavantajlarından sayılamaz. Bu yöntemin dezavantajları arasında:

Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Yap-İşlet-Devret modelinde birden fazla taraf bulunur. YİD modelinde ev sahibi ülke, proje sahibi hükümet kuruluşu, borç veren kuruluşlar, sigorta kuruluşları, sponsorlar, teknik finansal ve hukuki danışmanlar, ortak girişim şirketleri gibi bu kapsamda sayılabilir. Buna göre sendikalar bu taraflar içinde doğal olarak yer almaz. Doğru yanıt D seçeneğidir.

94/5907 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına göre; YİD modeli çerçevesinde yatırım ve hizmet ücretlerinin belirlenmesinde aşağıdaki iki yöntemin uygulanması esastır (Madde 34).
1. Uluslararası sektörel iç kârlılık oranları göz önünde bulundurularak, maliyet artı kâr yöntemi,
2. Tavan ücret (fiyat) yöntemi. Buna göre doğru cevap A seçeneğinde verilmiştir.