ENERJİ VE ÇEVRE

Uluslararası anlamda ÇED’in bileşenleri ve esasları aşağıdaki şekilde özetlenmiştir:

Bileşenleri;

Esasları;

Doğru cevap A'dır.

Ülkemizde ÇED süreci 7 Şubat 1993 tarihinde yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği ile yasal bir süreç olarak tanımlanmıştır. ÇED Yönetmeliği 23 Haziran 1997 ve 6 Haziran 2002 tarihlerinde revize edilmiş ve Avrupa Birliği (AB) ÇED Direktifi (85/337/EEC ve 97/11/EC) ile uyumlaştırmanın sağlanması için gerçekleştirilen son revizyon ise 03 Ekim 2013 tarihinde yapılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Yurdumuzda “Hassas Yöreler ve Parklarla” ilgili 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’na göre Mili Park kapsamına giren yerlerde;
• Tabii ve ekolojik denge ve tabii ekosistem değeri bozulamaz,
• Yaban hayatı tahrip edilemez,
• Bu sahaların özelliklerinin kaybolmasına veya değiştirilmesine sebep olan veya olabilecek her türlü müdahaleler ile toprak, su ve hava kirlenmesi ve benzeri çevre sorunlarına yol açacak iş ve işlemler yapılamaz,
• Onaylanmış planlarda belirtilen yapı ve tesisler ve Genelkurmay Başkanlığı’nca ihtiyaç duyulacak savunma sistemi için gerekli tesisler dışında, kamu yararı açısından vazgeçilmez ve kesin bir zorunluluk bulunmadıkça, her ne surette olursa olsun hiçbir yapı ve tesis kurulamaz ve işletilemez veya bu alanlarda var olan yerleşim sahaları dışında iskân yapılamaz.

Doğru cevap C'dir.

Gerçekleştirilecek bir ekonomik projenin çevreye olabilecek olası etkilerinin kapsamı, o yatırım için ÇED raporu hazırlama zorunluluğu olup olmadığını belirler. Çünkü yapılacak olan bazı yatırımların çevreye ne gibi etkilerinin olabileceğini önceden tahmin edebilmek mümkündür. Barajlar, termik santralleri, kara ve demir yolları, çimento, petrokimya ve demir çelik tesisleri gibi yatırımlar bunların başında gelmektedir.

Bazı projelerin nasıl bir çevresel etki yaratabileceklerini tahmin edebilmek biraz daha zordur. Bu projeler tarımsal ve hayvancılık, orman endüstrisi, madencilik, turizm, alt yapı çalışmalar vb. gibi alanlarda olabilir. Çünkü bu kapsamdaki uygulamalar bulundukları bölge veya projenin boyutuna göre önemli ya da önemsiz çevresel etkiler oluşturabilirler. Doğru cevap B'dir.

ÇED, çeşitli uzmanlık alanlarının etkileşimi ile ortak aklın ortaya konması gereken farklı bakış açılarını ve tarafları bütünleştiren bir uygulamadır. Ülkemizdeki mevzuata göre ÇED’de görev alabilen başlıca meslek grupları, özellikleri ve bir ÇED raporu hazırlamak için bir firmanın asgari personel durumu şöyle olmalıdır;

Doğru cevap A'dır.

ÇED çalışmalarının oluşturan ana safhalara şöyle topluca bakıldığında aşağıdaki başlıklardan oluşmaktadır;
• Hazırlık Çalışmaları ve Eleme
• Kapsam ve Etkilerin Belirlenmesi
• Çevrenin Mevcut Durumu ve Proje Alanının Analizi
• Etkilerin Tanımlanması ve Değerlendirilmesi
• Tahmin Edilen Etkilerin Ölçülmesi ve Modellenmesi
• Alternatiflerin, Çözüm Önerilerinin Değerlendirilmesi
• ÇED Raporunun Hazırlanması ve Sunumu
• Katılım Karar Verme Süreci
• ÇED sonrası, İzleme ve Denetleme Faaliyetleri

Doğru cevap E'dir.

Biyotik, bir bölgede yaşayan canlıların kendi veya diğer türlerle karşılıklı etkileşimlerini ifade eder. Örneğin beslenme, üreme, avlanma vb. gibi. Çevre analizlerinde biyotik ve abiyotik tüm ekolojik faktörler dikkate alınmalıdır. Doğru cevap B'dir.

Bir ÇED raporunda bulunması gereken önemli başlıkların bazıları şu şekildedir:
• Proje konusu, tanımı ve hizmet amaçları,
• Projede kullanılan üretim yöntemleri ve projenin kapasitesi,
• Projede kullanılan ekipmanların miktarı, özellikleri ve ünitelerin konumu,
• Projenin teknoloji alternatifleri ve alternatiflerin kabul edilebilirlik durumu,
• Projenin sosyal ve ekonomik yönden önemi ve gerekliliği (finans kaynakları, projenin zamanlama tablosu, fayda-maliyet analizi, yöreye katkısı),
• Projeye ilişkin ulusal ve uluslararası standartlar ve yasal durumlardır.

Doğru cevap D'dir.

Değerli Ekosistem Bileşenleri (DEB): Projeyi öneren kuruluş, kamuoyu, bilim insanları veya değerlendirme sürecinde yer alan kamu idaresi tarafından kültürel değerlere veya bilimsel kaygıya dayalı önemli olarak kabul edilen çevrenin bir parçası olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Uyarlamalı Çevresel Değerlendirme Yöntemi: ÇED uygulamalarında yeni sayılabilecek bir yaklaşımdır. Yöntem yoğun matematiksel model kullanımına dayanmaktadır. Bu yöntem çevre konusunda uzmanlaşmış kişilerle bilgisayar ve matematiksel modelleme uzmanları birlikte çalışırlar. Doğru cevap C'dir.

ÇED gerçekleştirilmesi düşünülen bir proje veya gelişmenin, yatırım kararında önce ortaya çıkabilecek sürekli veya geçici çevresel, ekolojik, biyofiziksel, sosyal etkilerinin azaltılması ve ortadan kaldırılması için gerekli olan tanım, tahmin ve değerlendirmelerin yapıldığı bir süreçtir. Bu proje veya gelişmenin faaliyete geçmesini engelleyen olumsuz bir durum var ise, bu etkenlerin kabul edilebilir seviyelere gelmesi için gerekli tedbirleri önerir. Aksi takdirde proje yürürlüğe sokulmaz. Doğru cevap E'dir.

Ülkemizde ÇED süreci 7 Şubat 1993 tarihinde yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği ile yasal bir süreç olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap C'dir.

ÇED Yönetmeliği’ne tabi duyarlı ve hassas bölgeler, mevzuat gereği korunması gereken alanları da kapsamaktadır. Mevzuat uyarınca korunması gerekli alanlar; • Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları. • Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları. • Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı. Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları. • Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği kapsamında tanımlanan alanlar. • Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğine göre Hassas Kirlenme Bölgeleri. • Özel Çevre Koruma Bölgeleri. • Boğaziçi Kanunu’na göre koruma altına alınan alanlar. • Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan yerler. • Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar. • Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılma alanları. • Mera Kanunu’nda belirtilen alanlar. • Sulak Alanların Korunması Yönetmeliğinde belirtilen alanlar. Doğru cevap A'dır.

ÇED süreci ilgili tarafların katılımından sağlanan girdilere uygun şekilde cevap verebilmelidir. Aynı zamanda farklı proje tipleri için gerekebilecek değişik ihtiyaçları karşılayabilmelidir. ÇED süreci bu nedenle aşamalandırma ve örgütlenme açısından esnek olmalıdır. Doğru cevap E'dir.

ÇED süreci için gerekli yeterlilikler için belirli kriterler şunlardır: • İdari kapasite. • Şeffaf karar verme süreci ve sonucu halka açıklama. • Başarılı bir kapsamlaștırma. • Halkın etkin katılımı. • Başarılı bir inceleme-değerlendirme komisyonu. • Kaliteli ÇED raporları. • Uzmanlaşmış danışman kadrolar. • Etkili ve bilimsel bir izleme süreci. Doğru cevap C'dir.

Ek-1 listesi için ÇED uygulaması zorunlu olup, seçme ve eleme işlemi yalnızca Ek-2 listesindeki projeler için uygulanmaktadır. Belirli büyüklükte enerji üreten tesisiler ise Ek-1’e tabidirler. Ek-1 Kapsamı ÇED için Bakanlığa Müracaat edilir. Ek-2 Kapsamı Seçme ve Eleme için Valiliğe Müracaat edilir. Doğru cevap B'dir.

Belirtilenlerle birlikte KÇED Çerçevesi ve İzleme ve takip Kümülatif Çevresel Etki Değerlendirmesi (KÇED) etütlerindeki kilit görevlerdir. Doğru cevap B'dir.

Uygulamalı Çevre Değerlendirme Yöntemi: ÇED uygulamalarında yeni sayılabilecek bir yaklaşımdır. Yöntem yoğun matematiksel model kullanımına dayanmaktadır. Bu yöntem çevre konusunda uzmanlaşmış kişilerle bilgisayar ve matematiksel modelleme uzmanları birlikte çalışırlar. Doğru cevap D'dir.

Metodun en önemli avantajı, bir ÇED çalışması kapsamında iyi hazırlanmış listeler kullanılmak kaydıyla, herhangi bir etkenin gözden kaçırılma olasılığı azalmaktadır. Doğru cevap A'dır.

İlk kez ABD’de Ulusal Çevre Politikası Yasası (UÇPY) ile 1969’da gündeme gelen ardından 1972 Stockholm Konferansı ve 1973 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğu (şimdiki adıyla Avrupa Birliği) çevresel etki değerlendirmesine yönelik ilk çalışmaların başlangıcı olmuştur. Doğru cevap C'dir.