ENERJİ VE ÇEVRE

Ekolojinin tarihsel gelişimi süresince  çalışma alanının genişlemesi ve çeşitlenmesi nedeniyle alt bölümler oluşmaya başlamışır. Bu ayrıma göre; bir türe ait bireylerin ekolojik özelliklerinin araştırıldığı dala otoekoloji, doğada bir arada yaşayan bitki ve hayvan topluluklarının ekolojik özelliklerinin araştırıldığı dala da sinekoloji adı verilmiştir. Doğru cevap B’dir.

Paleoekoloji: Jeolojik zamanlardaki ekolojik koşulları inceleyen çalışma alanıdır. Bu alanda yapılan çalışmalar sonucunda yeryüzünde gelişip evrimleşen canlılar ve bunların yaşadığı ortamlara ait temel bilgiler ile genel bir jeolojik tarihçe ortaya konabilir. Doğru cevap C’dir.

Madenlerin azalması nedeniyle bazı termik santrallerin, su kaynaklarının azalması nedeniyle hidroelektrik santrallerin, petrolün azalması sonucu da ulaşım araçlarının kullanımı azalır. Enerji kıtlığının başlaması durumunda insanların sosyal yaşamı felç olur. Bunların sonucu olarak da besin zincirinin oluşumunu sağlayan enerji nakli gerçekleşemez. Ortamın ekolojik dengesi bozulur. Bu da canlı türlerinin yaşamını sürdürmesi ve çeşitliliğin korunması için büyük bir tehdittir. Ekosistemdeki bozulma sonucu enerji kaynakları artmaz, azalır doğru cevap D’dir.

Su ve rüzgâr etkisiyle toprağın aşınıp taşınmasına erozyon denir. Erozyon oluşumu birçok neden sıralanabilir; • ormanların yok edilmesi, • tarım alanlarının uygun tekniklerle sürülmemesi, • şiddetli yağmurlar ve sel, • karların kısa sürede erimesi gibi daha birçok neden sıralanabilir. Erozyona uğrayan bir bölgedeki iklim koşulları ve bitki örtüsü de zamanla değişeceğinden canlıların yaşamı da tehlikeye girer. Ancak bitki kökleri toprağı tutacağından planlı ağaçlandırma çalışmaları ve tarım ile erozyonun doğaya verdiği zarar en aza indirilebilir. Doğru cevap E’dir.

Habitat: Bir organizmanın veya popülasyonun doğal olarak yaşadığı yer, Biyotop: Canlı varlıkların yaşamlarını sürdürebilmesi için uygun çevresel koşullara sahip bir coğrafik bölge veya değişken hacimli bir ortam. Bu tanımlardan da anlaşılacağı gibi habitat bir türe ait birey veya bireylerin yerleştiği alan, biyotop ise kommunitenin yerleştiği alan olarak kabul edilir. Bunlara ek olarak bir canlının yaşam alanı için monotop, bir popülasyonun yaşam alanı için de demotop terimleri kullanılır. Ekolojik niş ise  organizma veya populasyonun ekosistem içindeki işlevini belirtir. Doğru cevap B’dir.

Belli bir bölgede yaşayan aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluğa populasyon denir. Doğru cevap D’dir.

Reaksiyon: Canlıların cansız çevre üzerinde yaptıkları etki Reaksiyon olarak tanımlanır. Örneğin solucanlar toprağı yutarak sindirim sistemlerinde ufalarlar ve aynı zamanda aktif olarak kalsiyum karbonat ilave ederler. Doğru cevap C’dir.

Aksiyon: Cansız çevrenin canlılar üzerine olan etkisine aksiyon denir. Örnek olarak su kaynaklarının kötü kullanılması nedeniyle, burada yaşayan kuşların göç etmesi ya da ölmesi, yüksek sıcaklıkta bitkilerin kuruması, endüstriyel atıklardan canlıların zehirlenmeleri gibi pek çok örnek gösterilebilir. Doğru cevap C‘dir.

Dünyanın dengesi insanlığın, üretim sırasında geliştirdiği çeşitli mekanizmalar nedeniyle bozulmuştur. Bu mekanizmalar: • Yoğun atık nedeniyle otopürifikasyon kapasitesinin aşılması, • Ormanların yok edilmesi ile otopürifikasyon kapasitesinin azaltılması, • Ağır metallar ve radyoaktif maddeler nedeniyle madde yoğunlaşması çevrimi yavaşlatır. • Yeni yapay maddeler (organo klorlu ensektisitler, ağır metaller , plastikler, deterjanlar) üretilmesi. Bu yapay maddelerin otopürifikasyonu olamaz ya da çok yavaştır. Doğru cevap E’dir.

Dünyada kentleşmenin bu denli hızlı seyri, beraberinde kent alanlarının “çevresel taşıma kapasiteleri” ve “kentlerin yaşanabilirliği” kavramlarını gündeme getirmiş ve dolayısıyla bu konudaki disiplinler arası araştırmalar artmaya başlamıştır. Kentleri birer insan ekosistemi olarak inceleyen kentsel ekoloji araştırmaları da tam bu dönemin ürünü olup; yer bilimleri, biyoloji, planlama, sosyoloji, ekonomi, politik bilimler gibi birçok disiplinin bakış açılarını birleştirmekte ve bütüncül bir yaklaşımı savunmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Bir türe ait bireylerin ekolojik özelliklerinin araştırıldığı dala otoekoloji, doğada bir arada yasayan bitki ve hayvan topluluklarının ekolojik özelliklerinin araştırıldığı dala da sinekoloji adı verilmiştir.

Bitki ve hayvan gruplarının yeryüzündeki yasam alanlarının coğrafik yerleşimini inceleyen çalışma alanına Biyocoğrafya denir.

Okyanus ve deniz ekosistemlerinin biyolojik ve fiziki koşullarını inceleyen disipline  “Oseonografi” adı verilir.

Yaşamının herhangi bir evresinde canlı bir organizmaya doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen fiziksel, kimyasal ve biyolojik faktörlerin tamamı ekolojik faktörler olarak adlandırılır. Ekolojik faktörleri;  biyotik (canlı) faktörler,  abiyotik (cansız) faktörler olarak ikiye ayırmak mümkündür. Biyotik faktörler besin ve beslenme, tür içi ve türler arası ilişkileri kapsar. Abiyotik faktörler ise iklimsel abiyotik faktörler (sıcaklık, ışık, nem, radyasyon gibi) ve iklimsel olmayan abiyotik faktörlerden (hidrografik, edafik gibi) oluşur.

Birbirine komsu ekosistemler arasındaki geçiş bölgesine ekoton adı verilir. Geçiş bölgesi, bir çölün kıyı çizgisi gibi veya ekvator ormanından savanalara geçişte olduğu gibi yaygın bir bölge olabilir. Geçiş bölgelerinin (ekoton) belirgin özelliği, kendine özgü iklimi ve daha zengin direyidir.

Ormanların yok edilmesi,  tarım alanlarının uygun tekniklerle sürülmemesi, şiddetli yağmurlar ve sel,  karların kısa sürede erimesi gibi,  erozyon oluşumuna sebep olan  pek çok neden sıralanabilir.

Canlı varlıkların yaşamlarını sürdürebilmesi için uygun çevresel koşullara sahip bir coğrafik bölge veya değişken hacimli bir ortama biyotop denir.

Bir canlının diğer bir canlı üzerindeki etkisine Koaksiyon denir. Etobur bir hayvanın avı ile olan ilişkisi buna iyi bir örnektir.

Aksiyon: Cansız çevrenin canlılar üzerine olan etkisine aksiyon denir. Örnek olarak su kaynaklarının kötü kullanılması nedeniyle, burada yasayan kuşların göç etmesi ya da ölmesi, yüksek sıcaklıkta bitkilerin kuruması, endüstriyel atıklardan canlıların zehirlenmeleri gibi pek çok örnek gösterilebilir.

Ayrımlayıcı Kırılganlık Önermesi: İnsan etkinlikleriyle şekillenen ekolojik sistemler, yaratıcı süreçlerinde insan etkenli bozulmaları absorbe ettikleri ve dengeledikleri yöne doğru değişirler. Bir ekolojik sistem;  sistem toplam çeşitliliğini yitirmezse, karmaşıklık başta olmak üzere, çeşitliliği sağlayan sistematik organizasyonu yitirmezse bütünlüğünü sürdürebilir. Ekolojide bütünsel yaklaşım temel öneme sahiptir. Sorunlar parçalarına ayrılarak, indirgemeci yöntemle anlaşılabilir, ama çözüm için tüm ilişkilere sistem yaklaşımıyla bir bütün olarak bakmak gerekir.