ENERJİ VE ÇEVRE

Arşimet prensibine göre sıvı içindeki katı cisim, taşırdığı sıvının ağırlığına eşit bir kuvvet
ile yukarıya itilir. Sıvı, kendi yoğunluğundan da az yoğunluğa sahip olan cisimleri, yüzeyine doğru itmektedir. Yoğunluk farklılıklarından ortaya çıkan itme kuvveti etkisiyle cisim yüzebilir. Doğru cevap E'dir.

Küresel iklim değişiminin yakın gelecekte yapacağı etki, bir çok açıdan olumsuz sonuçları küresel ölçekte beraberinde getirecektir. Bir çok ekosistemin direnme kapasitesi aşılacaktır. Orman alanları ve okyanusların yutak özellikleri ortadan kalkarak iklimsel değişiklikleri hızlanacaktır. Bölgesel ölçekte, orta ve yüksek enlemlerde, bazı bitki türlerinde sınırlı verim artışı olacaktır. Doğru cevap E'dir.

Günümüzden 2100 yılına kadar sera gazı yoğunluk artışı için çeşitli senaryolar belirlenmiştir. A1 tipi senaryoda; yüzyılın ortasında 8,7 milyar ve 2100 yılında 7 milyar nüfus ile hızlı bir ekonomik büyüme gerçekleşecek. A2 tipi senaryoda; Dünya son derece heterojen bir yapıda olacak ve nüfusu artmaya devam ederek 2100’de 15 milyara ulaşacak. B1 tipi senaryoda, yüzyıl içerisinde en yüksek noktasına ulaşan nüfus gelişimi ile hızlı bir ekonomik büyüme gerçekleşecektir. Maddi ekonominin azalması ve enerji bakımından temiz ve tasarruflu teknolojilerin girişi ile, hizmet ve bilgi ekonomisine doğru hızla gelişecektir. . B2 tipi senaryoda; 2001’de 10 milyar civarına ulaşan nüfus artışı kesilmemekle birlikte A2 senaryosuna göre daha yavaş bir artış söz konusudur. Ekonomik gelişmeler ve teknolojik ilerlemeler daha yavaş olacaktır. Doğru cevap A'dır.

İklimbilimsel modellerin öngörülerine göre, 2100’e kadar CO2 oranını 550ppm’de tutmayı başarabilirsek, atmosferin ortalama sıcaklığını önümüzdeki yüzyıllarda şimdikinden 2-4,5°C ileride tutabileceğiz. Ancak herhangi bir girişimde bulunulmazsa, sera etkisine sahip gazların oranı 1000-1200 ppm değerlerine ulaşacaktır. Doğru cevap C'dir.

Doğal denge ürünlerinden dolaylı olarak elde edilen enerjiler; Hidrojen enerjisi, Güneş enerjisi, rüzgar, su, biyokütle, magmadan elde edilen jeotermal enerji, yerçekimi
kaynaklı gel-git etkisi, deniz kabarması, deniz akıntıları ve denizlerdeki ısı değişimi kaynaklı enerjilerdir. Doğru cevap E'dir.

Yenilenebilir enerji biçimi olarak Hidro-elektrik sistemler, sera etkisine neden olan gaz
salımına yol açmadıkları gibi, çok ileri bir endüstriyel gelişmişlik düzeyindedir. Fransa elektriğinin tamamına yakınını CO₂ salımına yol açmadan üretebilmektedir. Hidroelektrik, nükleer enerjiden elde edilmeyen ulusal enerji üretiminin dörtte birini sağlayabilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yenilenebilir enerjilerin daha etkin ve yaygın kullanımı, hem fosil yakıtların açtığı yaraları kapatmak için, hem de sera etkisine katkı sağlayan gazların salımının durdurulması için gereklidir. Doğru cevap B'dir.

Tarımsal kuraklık, meteorolojik kuraklığın çeşitli özellikleri ile ilişkilidir ve nem kaybı ve su kaynaklarında kıtlık oluştuğu zaman meydana gelir. Ürün miktarında azalmaya, büyümelerinde değişime ve hayvanlar için tehlikeye sebep olur. Doğru cevap D'dir.

Ülkemizde kuraklığa etki eden önemli değişkenler arasında atmosferik şartlar, fiziki coğrafya ve iklim değişkenlikleri yer alır. Doğru cevap E'dir.

Küresel iklim değişikliği sebebi ile yaz kuraklığının süresinde ve şiddetindeki artışlar, çölleşme süreçlerini, tuzlanma ve erozyonu destekleyebilir. Sayılı sıcak günlerin sıklığındaki artışlar, insan sağlığını ve biyolojik üretkenliği etkileyebilir. Şehirlerde, gece sıcaklıklarının belirgin bir biçimde artması ile, havalandırma ve soğutma maksatlı enerji tüketimi artabilir. Doğru cevap E'dir.

Başta karbondioksit olmak üzere atmosferdeki sera gazlarının sanayi devrimi sonrasındaki hızlı birikimi, yüzey sıcaklığındaki küresel ani artışı tetiklemiştir. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında, 24 Mayıs 2004 tarihinde taraf olan ülkemizde gerçekleştirilen yerel çalışmalar, hem bölgesel kalkınma çabalarının sürdürülmesi hem de iklim değişikliğinin negatif etkilerinin azaltılmasına yönelik küresel ölçekteki girişimlerin olumlu sonuçlanması odaklarında etkin rol oynamaktadır. Öncelikli hedef, sürdürülebilir kalkınma ile birlikte, doğal denge ve çevrenin korunması ve geliştirilmesidir. Bu çerçeve içerisinde değerlendirebileceğimiz temel ilke, tabii kaynakların yönetimi, insan sağlığı ve doğal dengenin korunması koşulu ile, sürdürülebilir bir kalkınmanın sağlanması ve gelecek nesillere daha sağlıklı, doğal, fiziksel ve sosyal bir çevrenin bırakılmasıdır. Doğru cevap D'dir.

Başta karbondioksit olmak üzere atmosferdeki sera gazlarının sanayi devrimi sonrasındaki hızlı birikimi, yüzey sıcaklığındaki küresel ani artışı tetiklemiştir. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında, 24 Mayıs 2004 tarihinde taraf olan ülkemizde gerçekleştirilen yerel çalışmalar, hem bölgesel kalkınma çabalarının sürdürülmesi hem de iklim değişikliğinin negatif etkilerinin azaltılmasına yönelik küresel ölçekteki girişimlerin olumlu sonuçlanması odaklarında etkin rol oynamaktadır. Öncelikli hedef, sürdürülebilir kalkınma ile birlikte, doğal denge ve çevrenin korunması ve geliştirilmesidir. Bu çerçeve içerisinde değerlendirebileceğimiz temel ilke, tabii kaynakların yönetimi, insan sağlığı ve doğal dengenin korunması koşulu ile, sürdürülebilir bir kalkınmanın sağlanması ve gelecek nesillere daha sağlıklı, doğal, fiziksel ve sosyal bir çevrenin bırakılmasıdır. Doğru cevap D'dir.

Değişikliklere neden olan mekanizmalar mevsimleri de etkiler. Hollanda’da yapılan bir araştırmaya göre, 25 yıl önce göçmen kuşlar, en yoğun 25 Nisan’da gelir ve yavruları 3 Haziran’da yumurtadan çıkardı. Aynı tarihte tırtıllar da yumurtalarından çıkardı. Doğanın düzeni bu şekildeydi. Fakat 20 yıllık ısınma sonucu tırtıllar yumurtalarından iki hafta erken çıktı. Kuşlar tırtıllara ayak uydurmaya çalıştı, ama başaramadı. Bu nedenle soyları tehlikede. Küresel ısınmadan etkilenen milyonlarca ekolojik yaşam alanı bulunmaktadır. Bölgesel iklime bağlı olan ortamların değişmesinden dolayı, çok sayıda hayvan türü yaşadıkları alanı değiştirmek zorunda kaldı. Bilim insanları, yaklaşık yüz yıldır, türlerin birbiri ve yaşadığı mekânla olan ilişkilerinde ve yaşam biçimlerinde önemli değişiklikler olduğunu belirlediler. Kuzey Atlantik bölgesinde, kış aylarında, bitkisel planktonun üreme dönemi uzarken miktarı ikiye katladı. Aynı zamanda, bitkisel planktonlarla beslenen birçok hayvanın larvaları yumurtalarından gittikçe daha erken çıkmaya başladı. Son otuz yıldır Dünya’nın hemen her yerinde Beyaz Leylek gibi bir çok tür, kışın yaşayacakları bölgelere gitmek için göçe başlamakta gecikiyorlar. Balıkçılık ve deniz altında avlanma sırasındaki yem artıkları ile kirlilik ise küresel ısınmanın sonucu değil aksine nedeni olup türlerin nüfusunda önemli değişikliklere yol açmaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Küresel iklim değişiminin yakın gelecekte yapacağı etki, birçok açıdan olumsuz sonuçları küresel ölçekte beraberinde getirecektir. Birçok ekosistemin direnme kapasitesi aşılacaktır. Orman alanları ve okyanusların yutak özellikleri ortadan kalkarak iklimsel değişiklikleri hızlanacaktır. Ortalama sıcaklık artışının Sanayi öncesine göre 2°C’yi aşması halinde, bitki ve hayvan türlerinin %30’u yok olabilecektir. Yetersiz beslenme, aşırı hava olayları, salgın hastalıklar nedeni ile meydana gelen olumsuzluklardan milyonlarca insan negatif etkilenecektir. Buzulların yok olması ve kar örtülerinin erimesi nedeni ile dünya nüfusunun 1/6’sının tatlı su kaynakları önemli derecede azalacaktır. Bölgesel ölçekte, orta ve yüksek enlemlerde, bazı bitki türlerinde sınırlı verim artışı olacaktır. Doğru cevap C’dir.

Karmaşık bir yapıya sahip olan gezegen iklimi, sayısal platformlarda modellenerek, iklimbilimcilerin anlayabileceği şekilde basitleştirilmektedir. Ancak tabii ki belirli kabullenmeler ve yaklaşıklıklar çerçevesindeki belirsizliklerin azaltılması çabası içinde gerçeğe en yakın benzetimler oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bu çaba kapsamında iklimbilimciler, önemsiz görülen fiziksel süreçleri bile hesaba katarak, biyolojik ve kimyasal olayları dikkate alan değişkenleri modellere dahil etmektedirler.  Dünya çapında kabul gören yaklaşık 40 senaryo üretilmiştir. Bu modeller, nüfus değişimi, sera etkisine neden olan gaz salımı ve enerji tüketimi gibi değişkenleri algoritmalara katıyor olmalarına rağmen, dünya çapında felaketler ve olası çatışmalar, iklim üzerindeki insan etkisinin azalması konusunda küresel politika uygulanması gibi değişkenleri şimdilik göz ardı etmektedir. Doğru cevap B'dir.

Karmaşık bir yapıya sahip olan gezegen iklimi, sayısal platformlarda modellenerek, iklimbilimcilerin anlayabileceği şekilde basitleştirilmektedir. Ancak tabii ki belirli kabullenmeler ve yaklaşıklıklar çerçevesindeki belirsizliklerin azaltılması çabası içinde gerçeğe en yakın benzetimler oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bu çaba kapsamında iklimbilimciler, önemsiz görülen fiziksel süreçleri bile hesaba katarak, biyolojik ve kimyasal olayları dikkate alan değişkenleri modellere dahil etmektedirler. Modellerin elde edebildiği kesinlik kazanan sonuçlar, küresel ölçekte iklimin ısınmasının, atmosfer mekanizmasını ve su döngüsünü hızlandıracağını öngörmektedir. Daha az olası tahmine göre ise, su taşkınlıklarının ve aşırı sıcakların daha sık görülmesi muhtemel. Fırtınaların sayısı ve yoğunluğundaki artış ise bilinmezliğini koruyor. Doğru cevap B'dir.

Enerji tasarrufu; Dünya’daki CO2 salımlarının %41’i enerji dönüşümünden, %20’si ulaşımdan, %18’i endüstriden, %13’ü inşaattan kaynaklanmaktadır. Her bir yüzdelik dilimin etkisinin azaltılması için farklı yöntemler uygulanmakta ve böylece enerji tasarrufu etkinliklerine katkıda bulunularak, ülkemizin enerji bağımsızlığına katkı sağlanabilmektedir. Yaşam alanlarının yalıtımı, hibrit motorlar, cihazların kullanılmadıkları sürece açık bırakılmaması, toplu taşım araçlarının kullanılması veya bisiklet gibi araçların kullanımı gibi bireysel çabalar çok önemlidir. Doğru cevap E’dir.

Doğal denge ürünlerinden dolaylı olarak elde edilen enerjiler; Hidrojen enerjisi, Güneş enerjisi, rüzgar, su, biyokütle, magmadan elde edilen jeotermal enerji, yerçekimi kaynaklı gel-git etkisi, deniz kabarması, deniz akıntıları ve denizlerdeki ısı değişimi kaynaklı enerjiler. bu enerjiler gelecekteki enerji sorunlarına önemli çözümler oluşturmakta, giderek artan bir hızla canlı varlığına tehdit oluşturan küresel ısınmayı durdurma çabalarına destek vermekte ve iklimin değişimine karşı verilen mücadelede olduğu kadar, fosil enerjilerin olumsuz etkilerine karşı da bir yanıt oluşturmaktadır. Yenilenebilir enerji kullanımında çevreye zararlı atık salınmaz ve sera etkisine katkı sağlayabilecek gaz üretmezler. Fakat belirli yer ve zamanda kullanılabilir olmaları önemli bir sınırlayıcı etkendir.  Doğru cevap A’dır.

2100 tarihine kadar iklim doğası tamamiyle değişecek ve atmosferde sera etkisine neden olan gaz yoğunluğu geri dönülemez tehlike sınırlarının çok ötesine ulaşacak. Her birimize büyük sorumlulukların hakkını vermek adına küçük görevler düşmektedir. Bu bağlamda yaydığımız karbon gazını azaltmalıyız. Enerji tasarrufu yapan gereçler ve ampuller kullanmalıyız. Isınmak ve serinlemek için kullandığımız cihazların zaman ayarlı olanlarını tercih etmeliyiz. Evimizde izolasyonu arttırmalıyız. Enerji tüketiminizi periyodik ölçtürerek bilinçlenmeliyiz. Geri dönüşüme özen göstermeliyiz. Mümkünse benzin ve elektrik motorlu hibrit otomobil kullanmalıyız. Metro ve toplu taşıma araçlarını kullanmalıyız. Yenilenebilir enerji kaynaklarının teknolojik açıdan geliştirilmesi ve uygulanmasına yönelik çalışmaları teşvik etmeli ve desteklenmesini sağlamalıyız. Atmosferin, yaşamın ve doğal dengenin sürekliliği için ağaç dikmeli ve teşvik etmeliyiz. Doğru cevap E'dir.

Küresel iklim değişikliğinin, aşağıda sıralanan, Türkiye’de sebep olabileceği çevresel ve sosyo-ekonomik etkiler, acilen önlem alınması gerektiğinin bir göstergesidir. Sıcak ve kurak sürecin uzunluğundaki ve şiddetindeki artışa bağlı olarak, orman yangınlarının sıklığı, etki alanı ve süresi artabilir; tarımsal üretim potansiyeli değişebilir; doğal karasal ekosistemler ve zirai üretim, hastalıklardaki artışlardan zarar görebilir; Türkiye’nin kurak ve yarı kurak alanlarındaki su kaynakları sorunları artabilir; yaz kuraklığının süresinde ve şiddetindeki artışlar, çölleşme süreçlerini, tuzlanma ve erozyonu destekleyebilir; sayılı sıcak günlerin sıklığındaki artışlar, insan sağlığını ve biyolojik üretkenliği etkileyebilir; su varlığındaki değişiklikten ve ısı stresinden kaynaklanan enfeksiyonlar, özellikle büyük şehirlerde sağlık sorunlarını artırabilir; deniz akıntılarında, deniz ekosistemlerinde ve balıkçılık alanlarında, eş zamanlı sosyo-ekonomik sorunlar ortaya çıkabilir. Deniz seviyesi yükselmesine bağlı olarak, Türkiye’nin yoğun yerleşme, turizm ve tarım alanları durumundaki, alçak taşkın-delta ve kıyı ovaları ile haliç tipi kıyıları sular altında kalabilir. Doğru cevap C’dir.