ENERJİ VE ÇEVRE

Antik Yunan ve Romalılar çabuk tutuşma özelliği olmayan fakat ısı yalıtımı iyi olan asbesti kullanmışlardır. Asbest (amyant) halk arasında ak toprak, çorak toprak, gök toprak, çelpek, höllük veya ceren toprağı gibi isimlerle de bilinir. Doğru cevap A'dır.

Cam pamuğu olarak da isimlendirilen bu yalıtım malzemesi silis kumunun eritilerek elyaf haline getirilmesi ile elde edilir. Diğer bir yöntem ise erimiş cam plâtin bir levha üzerine yüksek basınç uygulayarak ince lifer oluşturulmasıdır. Çok ince lifer hâlinde üretilen bu malzeme gerici güçlere karşı olan dayanıklılığını korumanın yanı sıra, bükülebilir niteliktedir. İçersine en çok kuvarsla karıştırılarak kullanılır. Eritilince kolayca çekilebilir özellik kazanır ve kimyasal etkilere karşı dayanıklıdır. Mekanik direnci artırabilmek için malzeme içine sudan arındırılmış yağ ve yapışkan materyaller ilave edilir. Cam yünü en çok yalıtım malzemesi olarak kullanımının yanında otomobil gövdelerinin ya da küçük deniz taşıtlarının yapımında kullanılır. Cam yünü ısı yalıtım malzemesi olarak üretilirken şilte veya levha olarak şekillendirilir. Doğru cevap C'dir.

Yalıtım malzemelerinin Avrupa içindeki kullanımında, cam yünü ve taş yününden hemen sonra gelen malzeme ekspande polistren köpüktür. Bu malzeme, polistren ham maddesinin, su buharı ile teması sonucu, ham madde granüllerinin içinde bulunan pentan gazının granülleri şişirmesi ve birbirlerine yapıştırması sonucu meydana gelmektedir. Yapısı %1,5-2 polistren ve %98-98,5 hava içeriklidir. Bunun yarı sıra yanmaya karşı direncini artırabilmek için içersine yanmayı önleyici maddeler ilave edilir. Organik bir malzemedir. Binaların ısı yalıtımı yanında, ses yalıtımında, soğuk hava depolarında ve ticari depolarda, hafif prefabrik yapı elemanlarında, dekorasyon ve zemin malzemesi altında kullanılmaktadır. Ekspande Polistren Köpük EPS olarak da bilinir. Doğru cevap E'dir.

Üretiminde kullanılan malzemeler bakımından inorganik malzemeler, organik malzemeler ve kompozit malzemeler olarak üç farklı grup altında sınıfandırılabilir. İnorganik malzemelerde kendi içinde köpük ve lif tipi olarak ikiye ayrılır. Köpük tipi cam köpüğü, lif tipi ise cam yünü ve taş yünü olarak ayrılır. Organik malzemeler kendi içinde köpük, genişleyen köpük ve lif tipi olarak üçe ayrılır. Köpük tipi ekspande polistren, eksrüde polistren ve poliüretan olarak üçe; genişleyen köpük tipi mantar, melamin köpük ve fenol köpük olarak üçe; lif tipi ise koyun yünü, pamuk yünü, hindistan cevizi ve selüloz olmak üzere dörde ayrılır. Doğru cevap B'dir.

Etki analizinde, çevresel emisyonların insan sağlığı ve çevresel varlıklar üzerindeki olabilecek etkileri değerlendirilir. Bu aşamada; çevresel etki kategorisini belirleme, sınıflandırma, karakterizasyon (farklı kimyasal atıkların küresel ısınmaya etkisinin belirlenmesi), normalizasyon (en yüksek veya düşük etkiye göre etkiler birbirlerine göre derecelendirilmesi), gruplandırma (aynı etkileri bir arada kendi içinde değerlendirme), ağırlıklandırma (etki düzeyine göre sınıflandırma) aşamalarından oluşur. Bu aşamadaki etki kategorileri insan sağlığı, ekosistem kalitesi ve ham madde etkisi olarak sınıflandırılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Ekosistem etki kategorisi içinde bulunan ve anlamı “durgun su akışının olduğu veya su birikintisinin olduğu göl gibi yerlerde, çeşitli nedenlerle besin maddelerinin büyük oranda çoğalması sonucu aşırı bitki büyümesi ve oksijen miktarının azalması” olarak tanımlanan ötrofikasyon etkisine fosfat (PO4) nitrojen oksit (NO), nitrojen dioksit (NO2), nitratlar ve amonya (NH4) etkisi olduğu belirlenmiştir. Doğru cevap A'dır.

Bina yapımında kullanılan yalıtım malzemelerinin 1 m³’lük bir üretimi olduğu takdirde çevreye verdiği etkiler etki kategorisi başlığı altında incelendiği durumdaki değerler aşağıda verilmiştir.

Eldeki verilere göre kusursuz doğaya en fazla kötü etkisi bulunan malzeme poliüretan olarak karşımıza çıkarken, eko-fiber malzemesinin doğaya zararı yoktur ve doğanın yenilenmesinde yararı vardır. Doğru cevap A'dır.

Yalıtım malzemelerin kullanım ömür süreleri şunlardır:

75-100 yıl ile kullanım ömrü en fazla olan yalıtım malzemesi selüloz olarak karşımıza çıkmaktadır. Her ne kadar durum böyle gözükse de selüloz yapımında kullanılan kimyasalların yıllar geçtikçe bozunuma uğramasından dolayı bu yalıtım malzemesinin yangına karşı koruyucu özelliğinin yitirilmesine neden olur. Doğru cevap D'dir.

Bazı yalıtım malzemelerin geri dönüşüm miktarları şunlardır:

Doğrı cevap B'dir.

İnsan sağlığı etki kategorisinin alt kategorisinde aşağıdakiler yer alır:

Fosil kaynak kullanımı ise ham madde etki kategorisinin altında yer alır. Doğru cevap E'dir.

Yüksek sıcaklıktaki seramik benzeri malzemelerin eritilmesiyle elde edilen taş yünü 1900'lü yıllarda boru yalıtımı, filtre malzemesi ve ses yalıtım malzemesi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Hayvan kürkü, mantar, asbest ve kerpiç gibi malzemeler ise çok daha eski yıllarda yalıtım malzemesi olarak kullanılmıştır.

Fiberglas yani cam yünü silis kumunun eritilerek elyaf haline getirilmesi ile elde edilir. Diğer bir yöntem ise eritilmiş uzun cam içinden yüksek basınçlı buhar püskürtülmesidir.

Selüloz atık kâğıtların geri kazanılmasıyla elde edilmektedir.

R-değeri aynı yalıtımı sağlamak için gerekli olan kalınlığı verir. Bu nedenle aynı kalınlıktaki maddeler arasından daha küçük R-değerine sahip olan madde daha iyi yalıtım sağlayacak ve binanın taşıyıcı elemanlarını da daha az zorlayacaktır.

Poliüretan organik ve köpük tipi bir malzemedir. Lif tipi olan malzemelerden cam yünü inorganik, selüloz ve pamuk yünü ise organiktir. Cam köpük ise inorganik ve köpük tipi bir malzemedir.

Asidifikasyon, ötrofikasyon ve toksin salınımı ekosistem kalitesi olarak sınıflandırılan etkilerdir. Solunum ve kanserojen etkiler insan sağlığı, fosil kaynak kullanımı ise ham madde etkileri olarak sınıflandırılır.

Besinlerin büyümesinde etkili olan azot ve fosfor gibi maddelerin durgun sulu ortamlarda aşırı bitki büyümesine yol açması ve fazla oksijen tüketimi ötrofikasyon olarak adlandırılır.

Çevreye verilen etki

Etki Göstergesi=(Envanter Verisi) x (Karakterizasyon Faktörü)

formülü ile hesaplanır. 

300 g karbondioksit için etki göstergesi=300 x 1=300

100 g metan için etki göstergesi=100 x 21=2100

100 g karbondioksit için etki göstergesi=100 x 1=100 

100 g nitröz oksit için etki göstergesi=100 x 310=31000

1 g nitröz oksit için etki göstergesi=1 x 310=310 olarak hesaplanır.

Lifli malzemelerde yalıtımın iyi olması için lif kısmının içi boş olması gerekmektedir. Fakat bu malzemenin rüzgâr ve toz ile özelliği bozulmakta ve dolayısıyla ısıl iletkenlik katsayısı değişmektedir. Bunun yanı sıra bu malzeme binalardaki fare, kurt ve bit gibi istenmeyen kemirgen hayvanlar tarafından yenilmektedir.

Poliüretan köpük ağırlık başına % 5 geri dönüşüm değeri ile diğerlerine göre daha az geri dönüşümü yapılabilen malzemedir.