ENERJİ VE ÇEVRE

Enerji çevre kirliliğinin önemli aktörüdür. Nüfus artışı, şehirleşme ve teknolojik gelişme bu aktörün rolünü sürekli büyütmektedir. Örneğin, TÜİK’in 2007 verilerine göre, karbondioksit (CO2 ) emisyonu 1990 yılına göre en fazla %123 artış ile enerji sektöründe olmuştur. 2007 yılındaki ülkemizdeki karbondioksit emisyonu 305 milyon tondur ve bunun %93’ü enerji sektöründen gelmektedir. Doğru cevap A' dir.

Kimyasal Kirlenme: Toprak, su ve havanın kimyasal özelliklerinin canlı sağlığını olumsuz yönde etkileyecek biçimde bozulmasıdır. Örneğin termik santrallerden çıkan baca gazları kimyasal kirlenmeye bir örnektir. Doğru cevap B' dir.

Uzun vadeli sınır değerler (UVS): Aşılmaması gereken ve tüm ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerlerdir. Doğru cevap C' dir.

Binek araçlardan vapurlara, trenlerden uçaklara kadar tüm motorlu taşıtlar havayı kirletirler. Nüfusun atmasıyla ve kişi başına düşen gelirin yükselmesiyle artan motorlu taşıt sayısı hava kirliliğinin düzeyini de artırmaktadır. Zaman içerisinde normal benzin yerine 95 oktan kurşunsuz benzin kullanımının yaygınlaşması ve yüksek motor hacmine sahip araçların vergi oranlarının artırılması çevre açısından olumlu bir gelişmedir. Fakat unutulmamalıdır ki kurşunsuz olarak adlandırılan benzin bile içerisinde kurşun içermektedir. Karadaki taşıtlar dışında hava taşıtları da önemli ölçüde hava kirliliğine sebep olmaktadır. Havayolu taşımacılığının son yıllardaki hızlı yükselişiyle bu kirlilik de artmıştır. Örneğin, Avrupa birliğinde havayolu taşımacılığı kaynaklı sera gazı salınımı 1990 ve 2006 yılları arasında %87 oranında artmıştır. Uçaklardan sera gazları dışında ayrıca partikül maddeler de çıkar. Doğru cevap D' dir.

Gaz kütlesinin en fazla olduğu katman olan troposfer, atmosferin yeryüzüne yakın en en alt tabakasıdır. Bu katman canlı yaşamı için hayatidir. Bunun sebebi soluduğumuz havanın, su buharının, bulutların, meteorolojik olayların olduğu katman olmasıdır. Doğru cevap E' dir.

Diğer önemli bir katman ise ozonun bulunduğu stratosferdir. Doğal bir filtre görevi gören ozon, güneşten gelen zararlı morötesi (ultraviyole) ışınların dünyanın yüzeyine ulaşmasını engeller. Sera gazları (karbondioksit ve metan gibi) ozon tabakasının kalınlığının incelmesine sebep olur. Doğru cevap C' dir.

Asit yağmuru sorunu ilk kez İsveç tarafından 1972 yılında uluslararası düzeyde gündeme getirilmiştir. İsveçliler, Almanya ve İngiltere kaynaklı kirliliğin rüzgârlarla taşınarak ülkesinde asit yağmurlarına sebep olduğu şikayetiyle konuyu uluslararası gündeme taşımıştır. Doğru cevap E' dir.

Suyun sıcaklığındaki artış sudaki çözünmüş halde bulunan oksijen miktarının azalmasına neden olur. Mercan resieri gibi sıcaklık değişimlerine karşı hassas olana canlılar ve bu canlılarla beslenen diğer canlılar yaşamlarını da tehlikeye girer. Su sıcaklığındaki artışın tek nedeni sera gazları değildir. Su sıcaklığındaki artışın en büyük nedeni akarsu veya denizin yakınında bulunan bir termik veya nükleer enerji santralidir. Doğru cevap D' dir.

Su kirliliğinde olduğu gibi enerji üretimi ve tüketimi toprak kirliliğinin baş sorumlusu değildir. Tarım ilaçları, sanayi atıkları ve kimyasal gübreler toprak kirliliğinin en önemli aktörleridir. Toprağın kirletilmesiyle toprağın biyolojik ve kimyasal yapısı bozulur. Bu ise bitkileri, bitkileri yiyen canlıları ve bu canlılarla beslenen diğer canlıları etkiler. Topraktaki kirlilik eğer ağır metallerin yoğun olduğu bir kirlilik ise canlılara etkileri oldukça zararlıdır. Doğru cevap D' dir.

Hidrokarbonlar: Karbon ve hidrojen atomlarından oluşan organik bileşiklere hidrokarbonlar veya uçucu organik karbonlar (VOC) denilir. Örneğin bir karbon ile dört hidrojen atomunun birleşmesiyle oluşan metan gazı (CH4 ) bir hidrokarbondur. Doğru cevap A' dır.

2007 yılındaki ülkemizdeki karbondioksit emisyonu 305 milyon tondur ve bunun %93’ü enerji sektöründen gelmektedir. Buna göre doğru cevap B'dir.

Karbon emisyonu salınımı sırasıyla, enerji, atık, endüstriyel işlemler ve tarımsal faaliyetlerdir. Buna göre doğru cevap D'dir.

Toprak, su ve havanın kimyasal özelliklerinin canlı sağlığını
olumsuz yönde etkileyecek biçimde bozulması kimyasal kirlenmedir. Örneğin termik santrallerden çıkan baca gazları kimyasal kirlenmeye bir örnektir.

Çevre kirliliği 3 gruba ayrılır.
a. Hava kirliliği
b. Toprak kirliliği
c. Su kirliliği
Enerji tüketimi en fazla hava kirliliğine yol açar. Buna göre doğru cevap A'dır.

Uyarı eşiği: Aşıldığında, nüfusun geneli için kısa süreli maruz kalmadan dolayı insan
sağlığına bir riskin söz konusu olduğu ve ilgili yetkili merci tarafından acil önlemlerin
alınacağı seviyedir. Buna göre doğru cevap B'dir.

Gaz kütlesinin en fazla olduğu katman olan troposfer, atmosferin yeryüzüne yakın en en alt tabakasıdır. Bu katman canlı yaşamı için hayatidir. Buna göre doğru cevap A'dır.

Diğer önemli bir katman ise ozonun bulunduğu stratosferdir. Doğal bir filtre görevi gören ozon, güneşten gelen zararlı morötesi (ultraviyole) ışınların dünyanın yüzeyine ulaşmasını engeller. Bu ifadeye göre doğru cevap B'dir.

Azot dioksit havadaki su buharı ile de uygun ısı ve ışık altında tepkimeye girer. Tepkime sonucunda nitrik asit (HNO3 ) oluşur. Nitrik asit kuvvetli bir asittir ve sülfürik asit gibi asit yağmurlarına sebep olur. Doğru cevap A'dır.

Bir karbon ve bir oksijen atomundan oluşan karbon monoksitin kimyasal formülü CO dur. Renksiz, kokusuz, havadan hafif ve zehirli bir gazdır. Buna göre doğru cevap A'dır.

Karbondioksit dışındaki maddeler farklı fazlardaki hidrokarbonlardandır. Karbondioksit içerisinde hidrojen atomu bulunmadığından hidrokarbon değildir. Buna göre doğru cevap E'dir.