ENERJİ VE ÇEVRE - Deneme Sınavı - 5

Uluslararası Çevresel Etki Değerlendirme Kuruluşu ( International Association for
Impact Assessment) kısaltması IAIA'dır. Doğru cevap A'dır.

Uluslararası anlamda ÇED’in bileşenleri;

I. Çevre politikalarının uygulanmasını denetler ve erken uyarı işlevi görür.

II. Uygulanan politika, plan ve projelerinin çevreye olan etkilerini negatif ya da pozitif yönde değerlendirmesini yapar.

IV. Etkilerin kabul edilebilir seviyelere gelmesi için gerekli tedbirleri önerir.

Doğru cevap D'dir.

Uluslararası anlamda ÇED’in esasları;

I. Çevresel etkinin fiziksel, biyolojik ve sosyal sistemler ile ilişkilerini ortaya koymak

II. İnsanların çevre üzerindeki negatif ya da pozitif yöndeki etkilerine göre tasarım yapmak

III. İnsan faaliyetlerinin çevre üzerindeki etkilerini belirlemektir.

Doğru cevap C'dir.

Ülkemizde ÇED süreci 7 Şubat 1993 tarihinde yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği ile yasal bir süreç olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Bitki, hayvan, kuş ve balık gibi canlılar bakımından tabi biyolojik zenginliğe sahip olan alanlar, Özel Çevre Koruma Bölgesi için aranılan esas ve şartlara dahildir. Diğerleri ÇED Yönetmeliği’ne tabi duyarlı ve hassas bölgeler, mevzuat gereği korunması gereken daha genel anlamdaki alanları kapsamaktadır ve onlar mevzuat uyarınca korunması gerekli alanlardır. Doğru cevap E'dir.

Bir ülkede ÇED sürecinin başarı ile uygulanabilmesi için şu şartlar gereklidir:
Politikacıların ve kamuoyunun yeterli bilince sahip olmaları.
Çevresel konular üzerine her seviyede eğitim sağlanması.
Karar verme sürecinde şeffaflık.

Doğru cevap B'dir.

Fauna: Belirli bir coğrafi alanda bulunan hayvan türlerinin tümü. Flora: Belirli bir coğrafi alanda bulunan bitki türlerinin tümü. Populasyon: Belirli bir bölgede yaşayan aynı türe ait bireyler topluluğudur. Kommunite: Belirli bir bölgede yaşayan birbirleriyle ilişki etkileşim halinde olan farklı türlere ait populasyonların tümüdür. Doğru cevap A'dır.

Değerli Ekosistem Bileşenleri (DEB) seçiminde aşağıdaki hususlar daha da ağırlık kazanmıştır.
• Sahadaki, yerel ve bölgesel çalışma alanlarındaki varlık düzeyi
• Ekolojik önem
• Yerli türler
• Risk
• Hassasiyet
• Ekolojik sürdürülebilirlik
• İnsan sağlığı
• Sosyoekonomik önem
• Koruma durumu
• Veri mevcudiyeti
• Toplum için kültürel miras özelliği bakımından önemi

Sadece sürdürülebilirlik yetersiz bir ifadedir, doğrusunun Ekolojik Sürdürülebilirlik olması gerekir.

Doğru cevap B'dir.

Planlanan bir faaliyetin çevreye yapacağı doğrudan ve dolaylı etkilerinin belirlenmesi amacıyla yapılacak çalışmalarda aşağıdaki bazı hususlara dikkat edilmelidir:
• Kirleticinin çeşidi ve miktarının tespiti.
• Mevcut yüzey suları ve yer altı su kaynaklarının potansiyeli ve su kalitesinin belirlenmesi.
• Mevcut hava kalitesinin, hava kirliliği yayılma potansiyelinin tespiti.
• Emisyon envanterlerinin çıkartılması.
• İncelenen yöreye özgü kirlilik problemlerinin ortaya konulması.
• Meteorolojik bilgilerin toplanması.
• Uyulması gereken su, hava ve toprak kalitesi standartları ve yönetmeliklerinin belirlenmesi.
• Gürültü, koku ve görüntü kirliliği gibi estetik problem oluşturacak parametrelerin tespit edilmesi.
• Kuruluş ve inşaat aşamasındaki etkilerin saptanması.
• Akarsu, göl, deniz ve yer altı sularının kalitesinde beklenen değişimlerin belirlenmesi.
• Ekolojik durumun belirlenmesi.
• Nadir ve yok olmaya başlamış türlerin tespiti.
• Ekosistem amenajmanının çıkarılması ve koruma önlemlerinin belirlenmesi.
• Bilinen ve potansiyel kültürel kaynakların tanımlanması.
• Sosyo-ekonomik çevresel durum envanterinin çıkarılması ve kritik sosyo-ekonomik faktörlerin tanımlanması.
• Alınması gereken önlemlerin belirlenmesidir

Sosyo-kültürel çevresel durum envanterinin çıkarılması gibi bir unsur söz konusu değildir. Doğru cevap C'dir.

ÇED raporu kapsamındaki çalışmaların en özgün bölümü, projenin olası çevresel etkilerinin irdelenmesi ve olumsuz olacağı saptananlar için alternatif önlemlerin belirlenmesidir. Doğru cevap E'dir.

Ekonomik ve sosyal kalkınma için temel girdilerden birisi durumunda olan enerji ihtiyacı; nüfus artışı, kentleşme, endüstrileşme, teknoloji kullanımının yaygınlaşması ve kalkınmaya bağlı olarak kaçınılmaz bir şekilde artmaktadır

Fosil Yakıt: Bitki ve hayvan kalıntılarının toprak altında oksijensiz ortamda, milyonlarca yıl boyunca çözünmesi ile oluşan yakıtlardır.

Yenilenebilir (Tükenmez)
- Hidrolik
- Güneş
- Biyokütle
- Rüzgâr
- Jeotermal
- Dalga, Gel-git
- Hidrojen

B) İkincil (Sekonder)
- Elektrik, Benzin, Mazot, Motorin
- İkincil kömür
- Kok, Petrokok
- Hava gazı
- Sıvılaştırılmış Petrol gazı

Çevresel etki konusunda yapılan değerlendirmelerin temelini ise; her birim enerji üretimine karşılık gelen kirletici maddelerin etkilerinin belirlenmesi oluşturmaktadır. Bunların belirlenmesinde kullanılan temel kriterler şunlardır:
• Özellikleri ve miktarı,
• Çevrede dağılımları,
• Çalışanların ve halkın üzerinde yaratacağı sağlık sorunları,
• Salınım miktarı,
• Kirliliğin uzun sürede ekosistemler üzerindeki olumsuz etkilerinden oluşmaktadır

Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED), günümüzde dünya ölçeğinde geniş kabul gören ve birçok ülkenin ulusal mevzuatında yerini bularak uygulamaya aktarılmış teknik bir araçtır. 1969 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde çıkan Ulusal Çevre Politikası Kanunu kapsamında hayata geçirilmiştir.

SÇD’ nin uygulanmasıyla ilgili temel dayanaklar şöyledir (Şekil 7.5):
• Potansiyel çevresel etkilerin daha açık anlaşılmasının sağlanması,
• Çevresel konularla ilgili araştırma sürecinin kolaylığı ve buna bağlı olarak, karar verme düzeneğinin hızlanabilmesi,
• Politika, plan ve programların çevresel sürdürülebilirliğin amaçlarına ulaşılmasında
katkısının arttırılması,
• Çevresel, toplumsal ve ekonomik faktörler arasında daha iyi bir dengenin yaratılabilmesidir.

Nükleer enerji santralleri, nükleer silah üreten fabrikalar, tıbbi ve çeşitli alanlarda kullanılan radyoaktif madde artıklarının sebep olduğu duruma radyoaktif kirliliktir.

Çevre hakkı “ Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşın ödevidir.” hükmü yer almıştır.

Çevre yönetiminde yararlanılacak temel araçlar bulunmaktadır:

Sistemli, düzenli, periyodik, saydam, bütüncül, nesnel, etkin ve belgelere dayalı denetim sürecini ifade etmektedir