ENERJİ VE ÇEVRE - Deneme Sınavı - 10

Fosil yakıtlar, yenilenemez olarak adlandırılan enerji kaynaklarını oluşturmaktadır. Güneş, rüzgâr, hidroelektrik, biyo-kütle, gel-git, jeotermal vb. gibi kaynaklardan elde edilen enerji ise yenilenebilir enerji kaynakları olarak adlandırılmaktadır.

Dönüştürülme özelliklerine göre enerji kaynakları birincil ve ikincil enerji kaynakları olarak da ele alınabilmektedir. İkincil enerji bir diğer enerji biçiminden dönüştürülmüş enerjinin adıdır. Elektrik ikincil enerji kaynakları arasında yer alır.

Bugün dünyamızın ihtiyaç duyduğu enerjisinin çok büyük bir kısmı ise yenilenemez kaynaklardan elde edilmektedir. Bunların en başında ise petrol gelmektedir.

Planlanmış bir faaliyet düzeyinde uygulanan Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) süreçlerinin, ilgili makro politika, program ve planlara da uygulanması düşüncesi ile birlikte Stratejik Çevresel Değerlendirme (SÇD) yaklaşımları ortaya çıkmıştır.

ÇED'in kapsamı daha dar, seçenekleri ve tanımlanmış  etkilerin sayısı daha az, ilgili alan daha dardır. Ayrıca değerlendirmeler sadece, proje düzeyinde ve daha az ayrıntılıdır.

Önleme, işbirliği ve eşgüdüm, entegrasyon, katılım, kirleten öder ve ihtiyat gibi kavramlar çevre hukukunun başlıca ilkeleri olarak kabul edilmektedir.

İçtihat yasa tarafından hüküm belirtilmemiş bir konuda, daha önce bir mahkemede verilen kararın esas alınmasıdır. Çevre kirliliğinin önlenmesi, çevrenin korunması ve iyileştirilmesi ve doğal kaynakların koruma ve kullanım esaslarının belirlenmesi, kabul edilmiş uluslararası anlaşmalar, çevre konusunda verilen yargı kararları, bu yargı kararları sonucunda ortaya çıkan içtihatlar çevre hukukunun kapsamı içinde yer alır.

Çevre yönetiminde yararlanılacak tüzel araçlar yasama, yürütme ve yargı organlarınca alınan bağlayıcı nitelikteki yasal metinlerdir.

İşletmelerin çevreye verdikleri veya verebilecekleri zararların sistematik bir şekilde azaltılması ve ortadan kaldırılabilmesi için geliştirilen yönetim biçimine Çevre Yönetim Sistemi adı verilir. Bu amaca yönelik çevre standartları Uluslararası Standartlar organizasyonu (ISO) tarafından belirlenmektedir.

Letal doz, bir defada ölüm meydana getiren dozdur.

Ekolojinin tarihsel gelişimi süresince  çalışma alanının genişlemesi ve çeşitlenmesi nedeniyle alt bölümler oluşmaya başlamışır. Bu ayrıma göre; bir türe ait bireylerin ekolojik özelliklerinin araştırıldığı dala otoekoloji, doğada bir arada yaşayan bitki ve hayvan topluluklarının ekolojik özelliklerinin araştırıldığı dala da sinekoloji adı verilmiştir. Doğru cevap B’dir.

Paleoekoloji: Jeolojik zamanlardaki ekolojik koşulları inceleyen çalışma alanıdır. Bu alanda yapılan çalışmalar sonucunda yeryüzünde gelişip evrimleşen canlılar ve bunların yaşadığı ortamlara ait temel bilgiler ile genel bir jeolojik tarihçe ortaya konabilir. Doğru cevap C’dir.

Madenlerin azalması nedeniyle bazı termik santrallerin, su kaynaklarının azalması nedeniyle hidroelektrik santrallerin, petrolün azalması sonucu da ulaşım araçlarının kullanımı azalır. Enerji kıtlığının başlaması durumunda insanların sosyal yaşamı felç olur. Bunların sonucu olarak da besin zincirinin oluşumunu sağlayan enerji nakli gerçekleşemez. Ortamın ekolojik dengesi bozulur. Bu da canlı türlerinin yaşamını sürdürmesi ve çeşitliliğin korunması için büyük bir tehdittir. Ekosistemdeki bozulma sonucu enerji kaynakları artmaz, azalır doğru cevap D’dir.

Su ve rüzgâr etkisiyle toprağın aşınıp taşınmasına erozyon denir. Erozyon oluşumu birçok neden sıralanabilir; • ormanların yok edilmesi, • tarım alanlarının uygun tekniklerle sürülmemesi, • şiddetli yağmurlar ve sel, • karların kısa sürede erimesi gibi daha birçok neden sıralanabilir. Erozyona uğrayan bir bölgedeki iklim koşulları ve bitki örtüsü de zamanla değişeceğinden canlıların yaşamı da tehlikeye girer. Ancak bitki kökleri toprağı tutacağından planlı ağaçlandırma çalışmaları ve tarım ile erozyonun doğaya verdiği zarar en aza indirilebilir. Doğru cevap E’dir.

Habitat: Bir organizmanın veya popülasyonun doğal olarak yaşadığı yer, Biyotop: Canlı varlıkların yaşamlarını sürdürebilmesi için uygun çevresel koşullara sahip bir coğrafik bölge veya değişken hacimli bir ortam. Bu tanımlardan da anlaşılacağı gibi habitat bir türe ait birey veya bireylerin yerleştiği alan, biyotop ise kommunitenin yerleştiği alan olarak kabul edilir. Bunlara ek olarak bir canlının yaşam alanı için monotop, bir popülasyonun yaşam alanı için de demotop terimleri kullanılır. Ekolojik niş ise  organizma veya populasyonun ekosistem içindeki işlevini belirtir. Doğru cevap B’dir.

Belli bir bölgede yaşayan aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluğa populasyon denir. Doğru cevap D’dir.

Reaksiyon: Canlıların cansız çevre üzerinde yaptıkları etki Reaksiyon olarak tanımlanır. Örneğin solucanlar toprağı yutarak sindirim sistemlerinde ufalarlar ve aynı zamanda aktif olarak kalsiyum karbonat ilave ederler. Doğru cevap C’dir.

Aksiyon: Cansız çevrenin canlılar üzerine olan etkisine aksiyon denir. Örnek olarak su kaynaklarının kötü kullanılması nedeniyle, burada yaşayan kuşların göç etmesi ya da ölmesi, yüksek sıcaklıkta bitkilerin kuruması, endüstriyel atıklardan canlıların zehirlenmeleri gibi pek çok örnek gösterilebilir. Doğru cevap C‘dir.

Dünyanın dengesi insanlığın, üretim sırasında geliştirdiği çeşitli mekanizmalar nedeniyle bozulmuştur. Bu mekanizmalar: • Yoğun atık nedeniyle otopürifikasyon kapasitesinin aşılması, • Ormanların yok edilmesi ile otopürifikasyon kapasitesinin azaltılması, • Ağır metallar ve radyoaktif maddeler nedeniyle madde yoğunlaşması çevrimi yavaşlatır. • Yeni yapay maddeler (organo klorlu ensektisitler, ağır metaller , plastikler, deterjanlar) üretilmesi. Bu yapay maddelerin otopürifikasyonu olamaz ya da çok yavaştır. Doğru cevap E’dir.

Dünyada kentleşmenin bu denli hızlı seyri, beraberinde kent alanlarının “çevresel taşıma kapasiteleri” ve “kentlerin yaşanabilirliği” kavramlarını gündeme getirmiş ve dolayısıyla bu konudaki disiplinler arası araştırmalar artmaya başlamıştır. Kentleri birer insan ekosistemi olarak inceleyen kentsel ekoloji araştırmaları da tam bu dönemin ürünü olup; yer bilimleri, biyoloji, planlama, sosyoloji, ekonomi, politik bilimler gibi birçok disiplinin bakış açılarını birleştirmekte ve bütüncül bir yaklaşımı savunmaktadır. Doğru cevap A’dır.