ENERJİ VE ÇEVRE - Deneme Sınavı - 8

Sanayi tesisleri bulunduğu bölgede yoğun hava kirliliğine yol açarlar. Rüzgârlar vasıtasıyla da kirlilik yayılır. Dolayısıyla sanayi tesislerinin kuruluşunda yer seçimi çevresel açıdan önemlidir. Ayrıca ekonomik nedenlerden dolayı baca filtrelerinin takılmaması ve/veya uygun teknolojilerin kullanılmaması hava kirliliğinin derecesini artırır. Örneğin 1984 yılında kurulan Yatağan termik santralinde ancak 2007 yılında baca gazı arıtma sistemi devreye girmiştir. Doğru Cevap A'dır.

Dünyanın sahip olup, diğer gezegenlerin sahip olmadığı (yaşama uygun) atmosferin hacimsel olarak %78’i azot, %21’i oksijen ve %1’i de diğer gazlardır. (Diğer gazlar karbondioksit, su buharı, argon, neon, helyum, metan, kripton, hidrojen, azot monoksit, ksenon, ozon, amonyak ve azot dioksit gibi gazlardır.) Yerçekiminin etkisiyle bu gazlar yerkürenin etrafını sararak canlıların yaşam kaynağını oluşturur. Doğru Cevap C'dir.

Gaz kütlesinin en fazla olduğu katman olan troposfer, atmosferin yeryüzüne yakın en en alt tabakasıdır. Bu katman canlı yaşamı için hayatidir. Bunun sebebi soluduğumuz havanın, su buharının, bulutların, meteorolojik olayların olduğu katman olmasıdır. Troposferin uzunluğu ekvator civarında yerden itibaren yaklaşık 16 km’dir. Kutuplarda troposferin kalınlığı azalır. Bu katmanın ısınması aşağıdan yukarıya doğru olur. Güneşten gelen ışığın bir kısmı toprak tarafından emilir diğer kısmı ise yansıtılır. Isınan toprak üzerindeki  hava kütlesini de ısıtmaya başlar. Sonuç olarak yükseklere doğru çıktıkça sıcaklık azalmaya başlar. Kabaca denilebilir ki her 1 kilometrede sıcaklık düzgün bir şekilde yaklaşık 6 °C
azalır. Atmosferin diğer katmanlarındaki sıcaklık değişimi troposfer katmanından farklıdır. Örneğin, termosferde sıcaklık yaklaşık 1100 °C ile 1650 °C arasında değişmektedir. Doğru Cevap D'dir.

Ülkemizdeki hava kirletici salınımlarının Avrupa Birliği üye ülkelerindeki salınımlarla karşılaştırmasına bir göz atalım. Avrupa Komisyonu’nun bünyesinde yer alan Avrupa İstatistik Ofisinin (Eurostat) 2009 yılı verilerine göre, Türkiye Avrupa Birliği üye ülkelerine göre kükürt oksitlerin emisyonun ise en çok olduğu ülkedir. Almanya, Fransa ve İngiltere’nin toplam kükürt oksit salınımı yaklaşık Türkiye kadardır. Azot oksitlerin salınımında Türkiye, Almanya ve İtalya’dan sonra gelmektedir. Metan hariç uçucu organik karbonların salınımı miktarında Türkiye 7. sıradadır. Doğru Cevap B'dir.

“Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği”ne göre karbon monoksit için 24 saatlik sınır değeri 30000 µg/m3 tür. (YANA ÇEK: Bu sınır değer, 01.01.2008 tarihinden başlayarak 01.01.2014 tarihine kadar 10000 μg/m3
olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak azalır.) Doğru Cevap C'dir.

Evsel ve endüstriyel atıklar su kirliliğinin en büyük sorumlularıdır. Enerji üretimi ve tüketimi de su kirliliğinde rolü olan etmenlerdir. Enerjiyi üretirken yapılan kirlenme, tüketirken yapılan kirlenmeden daha büyüktür. Petrol enerji tüketiminden kaynaklanan su kirliliğinin baş sorumlusudur. Örneğin, sintine sularını denize dökerek giden motorlu deniz araçlarıyla yapılan ulaşım ve taşıma işlemleri su kirliliğine yol açar. Suların kirletilmesi karada hareket eden motorlu araçlar tarafından da yapılır. Doğru Cevap C'dir.

Havadaki karbon gazını organik maddeye dönüştürme süreci olan fotosentez sayesinde, bitkiler her yıl 120 milyar tona yakın karbon alır.

Güneş Sistemindeki diğer gezegenlerin ve Ay’ın varlığı, Dünya’nın yörünge düzlemine sürekli etki ettiği için, çembersel yörüngenin eğiklik açısı yavas bir şekilde değişir.

Güneşten gelen kısa dalgalı ışınlarının %51’i yeryüzü tarafından tutulur. Doğru Cevap E'dir.

Muson, mevsimsel olarak dönenceler arasında, okyanustan kıtaya doğru ya da tam aksi yönde sürekli esen rüzgârdır. Bu rüzgâr, yaz boyunca aşırı bol yağış getirir, sonra yönü tersine döner ve kıs boyunca aşırı kuru hava taşır. Bu sırada Alizeler ekvator çizgisini asar ve ekvatordan uzaklaştıkça, Corialis kuvvetinin etkisi ile okyanustan kıtaya doğru Kuzeye ve sonra Kuzey-Doğuya, tersi yönde ise Güneye ve sonra Güney-Doğuya doğru sapan rüzgârlara dönüşürler. Böylece geldikleri yarımküreden diğer yarımküreye doğru hareket ederler. Doğru Cevap E'dir.

Güneş ışınlarının atmosferi ve topoğrafyası ile etkileşimi sürecinde, yerkürenin sıcaklığı belirli bir derecede, sabit ve yaşanabilir bir seviyede tutulur. Güneş ısınları yerküreyi ısıtan ışık dalgaları biçiminde atmosfere girer. Ardından soğurulan ve yerküreyi ısıtan ısınımın bir bölümü uzaya, kızılötesi ısınım olarak geri yansır. Geri yansıtılan bu kızılötesi ısınımın bir kısmı bu atmosfer katmanı tarafından hapsedilerek atmosferde tutulur. Ancak bu ince atmosfer tabakası, küresel ısınma kirliliğinden dolayı gitgide kalınlaşmaktadır. Bu da atmosferin tabakasını kalınlaştırıyor. Geri yansıtılan kızılötesi ısınımlar daha çok hapsoluyor. Buna paralel olarak tüm dünyada atmosfer, gitgide daha çok ısınıyor. Yaşam standartlarını belirli seviyelerde tutma çabasında olan modern insanın doğal dengeye müdahaleleri sonucunda bu etkileşim, atmosfer sıcaklığında değişimlere neden olmaktadır.Doğru Cevap C'dir.

Sanayi devriminden önce dünyanın ortalama hava sıcaklığı 15°C idi. Doğru Cevap A'dır.

Atmosferdeki iklim farklılığı, Güneş ısınlarının geliş açısına göre değişir. Bu açı paralel (enlem) numaraları ile artar. Ekvator üzerinde Güneş ışınları dik açıya yakın olarak gelirken, kutuplarda yaklaşık teğet geçmektedir. Gelen Güneş ısınlarının açısı 90 dereceye yaklaştıkça, yerküre ile etkileştiği birim yüzeyin aldığı enerji de artmaktadır. Doğru Cevap E'dir.

Ekvatoru bir koridor olarak kaplayan Yengeç ve Oğlak Dönenceleri arası buhrlaşmanın en yoğun olduğu bölgedir.

Metan gazı Karbondioksitten sonra sera etkisine en çok katkı sağlayan maddedir. Doğru Cevap A'dır.

Atmosfer tarafından biriken enerji miktarı kutuplarda birikenden çok daha fazladır. Bu dengesizliği gidermek için "Güneydeki sıcak hava kütlesini kuzeye doğru taşıma" yöntemi kullanılmaya çalışılır. Doğru Cevap C'dir.

Okyanus ve Atmosfer; Okyanuslar, insan kökenli karbonun bir kısmını toplar ve atmosferde bulunan karbon gazını çözer. Atmosfer ile okyanus arasında her yıl 90 milyar ton karbon dolasımı gerçekleşir. Doğru cevap D'dir.